BCAA به آمینو اسیدهای شاخه دار زنجیره‌ای (Branched-chain amino acids) گفته می‌شود که جزو آمینو اسیدهای ضروری بدن نیز هستند. این نوع آمینو اسیدها در بدن ساخته نمی‌شود و عمدتاً از طریق رژیم غذایی به دست می‌آیند. مواد غذایی مانند گوشت قرمز و سفید، لبنیات و حبوبات منابع سرشاری از BCAA ها هستند که تقریباً اکثر ما در رژیم غذایی خود از آن‌ها بهره می‌بریم. برخی بیماران نیز این آمینو اسیدها را در دوزهای مختلف به عنوان دارو استفاده می‌کنند. معمولاً در این نوع استفاده‌های کنترل شده نگرانی در مورد عوارض مصرف BCAA وجود ندارد.
اما عمده مصرف BCAA ها در جامعه توسط ورزشکاران صورت می‌گیرد. در واقع نگرانی در مورد عوارض مصرف BCAA نیز از همینجا شکل می‌گیرد. چرا که اکثر ورزشکاران در دوره‌های مختلف ورزشی این نوع آمینو اسیدها را به صورت مکمل‌های جداگانه و در دوزهای بالا مصرف می‌کنند. اگر شما هم جزو این دسته از ورزشکاران هستید، بهتر است برای کسب آگاهی بیشتر در مورد عوارض مصرف BCAA ها با ما در این مطلب از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز همراه باشید.
BCAA چیست؟
قبل از اینکه به عوارض مصرف BCAA بپردازیم، به منظور درک بهتر شما از عملکرد این نوع آمینو اسیدهای ضروری، تعریف مختصری از آن‌ها را شرح می‌دهیم.
آمینو اسیدهای شاخه دار زنجیره‌ای سه نوع هستند. لوسین، ایزو لوسین و والین که هر سه آن‌ها نیز جزو آمینو اسیدهای ضروری بدن هستند. این آمینو اسیدها نیز مانند دیگر آمینو اسیدهای موجود در بدن وظیفه ساخت پروتئین‌های موجود در سلولهای عضلانی را دارند. اما این تنها وظیفه آمینو اسیدهای شاخه دار نیست. جلوگیری از انتقال پیام معیوب از مغز به اندام‌ها در بیماران روانی، کمک به تقویت سیستم ایمنی بدن، جلوگیری از ایجاد خستگی زودرس و… از دیگر وظایف BCAA ها است.
BCAA ها یا آمینو اسیدهای شاخه دار زنجیره‌ای فواید بسیار زیادی برای بدن دارند. همین موضوع نیز ضرورت مصرف آن‌ها را در رژیم غذایی روزانه آشکار می‌سازد. اما هنگامی بحث مصرف این نوع آمینو اسیدها به صورت مکمل‌های جداگانه باشد، باید کمی بیشتر به وضعیت سلامت بخش‌های مختلف بدن خود و عوارض مصرف BCAA دقت کنید. در ادامه به عملکرد این نوع آمینو اسیدها و تأثیر آن‌ها بر بخش‌های مختلف بدن اشاره خواهیم کرد.
فواید مصرف BCAA ها برای بیماران چیست؟
همانطور که در مقدمه نیز اشاره کردیم، BCAA ها به جز حضور در موارد غذایی به صورت دارو نیز توسط برخی بیماران مصرف می‌شود. به دلیل دوز کنترل شده داروها عوارض مصرفBCAA در بیماران به صفر می‌رسد. اما بیماران برای چه نوع بیماری‌هایی از آمینو اسیدهای شاخه دار زنجیره‌ای استفاده می‌کنند؟ تأثیر BCAA ها در بدن اینگونه افراد چیست؟ BCAA ها به جز بیماران برای چه افرادی می‌تواند مفید واقع شود؟ در ادامه با ما همراه باشید تا به این سؤال‌ها پاسخ دهیم.
بیماری حاد کبد
بیماری‌های حاد کبدی مشکلات بسیاری در عملکرد مغز به وجود می‌آورند. مصرف BCAA در افرادی با بیماری حاد کبدی می‌تواند از ارسال پیام‌های معیوب جلوگیری کرده و عملکرد مغز را بهبود ببخشد. اما توجه داشته باشید که از این نوع آمینو اسیدها به عنوان درمان استفاده نمی‌شود.
بیماری شیدایی
به طور کلی BCAA ها به دلیل عملکردی که بر روی بهبود کارایی سلولهای مغز دارند، برای بیماران روانی بسیار مفید هستند. در مورد بیماری شیدایی و یا افسردگی دو قطبی نیز مصرف BCAA ها در دوزهای مشخص می‌تواند تأثیر خوبی بر روی دوره درمان داشته باشد.
بیماری اختلالات حرکتی (تاردیو دیسکینسیا)
کمک به بیماران دارای اختلال حرکتی از دیگر فواید مصرف BCAA هاست که به همان ویژگی قبلی یعنی بهبود عملکرد سلولهای مغز باز می‌گردد.
بی اشتهایی
افرادی که دچار بی اشتهایی و یا کم اشتهایی هستند ( اکثراً در اثر بیماری‌های سرطانی، کلیوی و کبدی) می‌توانند با مصرف BCAA تا حدودی اشتهای خود را تقویت کنند.
دیابت
اختلاف نظرهای بسیاری بر سر این موضوع وجود دارد که آیا مصرف آمینو اسیدهای شاخه دار زنجیره‌ای می‌تواند از ریسک ابتلا به دیابت نوع دو جلوگیری کند یا خیر. برخی مطالعات نشان می‌دهد که BCAA ها از طریق کاهش گلوکز در خون این ریسک را کاهش می‌دهند. برخی مطالعات مربوط به عوارض مصرف BCAA نیز نشان داده که به وجود آمدن پدیده‌ای به نام مقاومت به انسولین (insulin resistanc) در پی کاهش قند خون، ریسک ابتلا به دیابت نوع دو را افزایش می‌دهد.
تا اینجا با فواید و عملکرد BCAA بر روی قسمت‌های مختلف بدن آشنا شدید. اما این فواید در مصرف دوزهای پایین و به صورت دارو قابل مشاهده است. مشخصاً هر ماده طبیعی مورد نیاز بدن را اگر بیشتر از نیاز بدن مصرف کنید، عوارضی نیز در کنار فواید خواهد داشت. در ادامه فواید و عوارض مصرف BCAA را برای ورزشکاران که اینگونه آمینو اسیدها را به صورت مکمل مصرف می‌کنند نیز بررسی خواهیم کرد.
فواید مصرف BCAA
- رفع خستگی زودرس: ورزشکارانی که به صورت حرفه‌ای ورزش‌های سنگین انجام می‌دهند، بدون مصرف مکمل‌های انرژی زا و در حالت عادی پس از حدود نیم 20 دقیقه تا نیم ساعت دچار درد شدید در عضلات می‌شوند. این موضوع از تمرین بیشتر و بازده بهتر آن‌ها جلوگیری می‌کند. مصرف BCAA می‌تواند با تأثیر بر کاهش تولید اسید لاکتیک در عضلات، احساس خستگی را از بین می‌برد. تحقیقات نشان داده است ورزشکارانی که از BCAA ها استفاده می‌کنند 17% طولانی‌تر نسبت به افراد عادی ورزش می‌کنند.
- افزایش حجم عضله: دلیل اصلی مصرف BCAA ها توسط ورزشکاران افزایش حجم عضله است. اکثر ورزشکاران پس از اتمام دوره چربی سوزی وارد دوره حجم گیری شده و با مصرف مکمل‌های دارای BCAA سعی دارند در مدت کمتر بازده بیشتری از ورزش‌های سنگین بگیرند. مطالعاتی که در این مورد انجام شده نشان می‌دهد که BCAA ها می‌توانند آنزیم‌های مؤثر بر روی رشد سلولهای عضلانی را فعال کنند. هم چنین اگر میزان لوسین نسبت به ایزولوسین و والین بیشتر باشد، این تأثیر بیشتر خواهد بود.
- تسریع در روند کاهش وزن: کاهش وزن و چربی سوزی دیگر هدف اصلی ورزشکاران در مصرف BCAA ها است. جدا از عوارض مصرف BCAA، مصرف روزانه 15 گرم این نوع آمینو اسیدها می‌تواند بازده چربی سوزی را 30% در بدن شما افزایش دهد. هرچند دوزهای بالا می‌تواند عوارض مصرف BCAA را افزایش دهد. اما در صورت سلامت کامل اندام‌های بدن، مصرف این مقدار در افزایش حجم عضله نیز کمک بسیاری به ورزشکاران می‌کند.
عوارض مصرف BCAA
اگر قبل از مصرف مکمل‌های BCAA با پزشک تغذیه خود مشورت کرده و از سالم بودن بدن خود مطمئن شوید، معمولاً مصرف دوزهای 15 تا 35 گرم در روز خطری برای شما (افراد سالم) در بر نخواهد داشت. اما برای برخی افراد هشدارهایی از عوارض مصرف BCAA وجود دارد که نباید از آن‌ها چشم پوشی کرد.
- مشکلات معده: یکی از شایع‌ترین عوارض مصرف BCAA در ورزشکاران، مشکلات دستگاه گوارش و به خصوص معده است. افرادی که از قبل سابقه بیماری‌های دستگاه گوارش را داشتند و یا معده آن‌ها مستعد بیماری است، ممکن است در طی مصرف طولانی مدت BCAA دچار حالت تهوع، اسهال و استفراغ و نفخ معده شوند. اگر این علائم را دارید، بهتری است نسبت به دوز مصرف خود تجدید نظر کنید.
- فشار خون: در موارد نادری دیده شده که ورزشکاران پس از مصرف مکمل‌های حاوی آمینو اسیدهای BCAA دچار فشار خون بالا شده‌اند. این مورد هرچند ممکن است موقتی و قابل رفع باشد، اما باید نسبت به آن آگاه باشید و از وقوع آن جلوگیری کنید.
- دهیدراته شدن بدن: دهیدراته شدن یا کم آب شدن بدن برای هر فردی پس از مصرف مکمل‌های حاوی پروتئین یا آمینو اسید پیش می‌آید. زیرا این نوع مکمل‌ها باعث جذب آب توسط سلولهای عضلانی می‌شوند. از این رو بهتر است هنگام مصرف BCAA آب و مایعات بیشتری بنوشید تا دچار کم آبی نشوید.
- مشکلات کلیوی: در میان عوارض مصرف BCAA مشکلات کلیوی کمترین احتمال وقوع را دارد. زیرا اختلال فعالیت کلیه در پی دهیدراته شدن شدید به وجود می‌آید. پس اگر به علائم کم آبی بدن خود توجه نکنید، مصرف BCAA در دوزهای بالا می‌تواند کلیه‌های شما را نیز درگیر کند.
هشدارهایی برای افراد خاص در مورد عوارض مصرف BCAA
خانم‌های حامله و یا شیر ده: هنوز مطالعات و شواهد کافی برای مصرف BCAA ها در دوران حاملگی و یا شیر دهی وجود ندارد. بنابراین اگر در این دوره‌های خاص قرار دارید، بهتر است در حاشیه امنیت بمانید و از مصرف BCAA در این دوره‌ها خودداری کنید.
- بیماران ALS : بیماران ALS که در اثر تحلیل نورون‌های عصبی دچار تحلیل عضلات می‌شوند، نباید از BCAA ها استفاده کنند. در این نوع بیماران مصرف BCAA منجر به نارسایی‌های ریوی خواهد شد.
- افراد الکلی: اگر میزان الکل مصرفی فرد بیشتر از حد نرمال باشد بهتر است از BCAA ها استفاده نکند. زیرا مصرف BCAA در افراد الکلی باعث به وجود آمدن بیماری‌های کبد و آسیب به مغز می‌شود.
- افراد در شرف عمل جراحی: اگر عمل جراحی پیش رو دارید و یا آن را پشت سر گذاشته‌اید، بهتر است مصرف BCAA را کنار بگذارید. زیرا این آمینو اسیدها بر روی میزان قند خون تأثیر گذاشته و شرایط خاص قبل و پس از عمل را تحت تأثیر قرار می‌دهد. توصیه می‌شود دو هفته قبل و پس از عمل جراحی BCAA ها مصرف نشوند.
