ویتامین D را به دلیل خواص بینظیر آن ویتامینی شگفتانگیز میتوان دانست زیرا از عملکرد صحیح سیستم ایمنی گرفته تا نقش موثر در پیشگیری از بیماری ام اس را به آن نسبت میدهند. حتی در سالهای اخیر تحقیقاتی نیز در مورد تاثیر چشمگیر ویتامین دی روی جلوگیری و درمان کرونا صورت گرفته که در بیشتر موارد ثمربخش نتیجه داده است. با مطالعه این مقاله با علائم کمبود ویتامین D آشنا خواهید شد تا در صورت مشاهده آنها به پزشک مراجعه نموده و احتمالا برای خرید قرص ویتامین دی خارجی یا ایرانی اقدام نمایید.
خطر کمبود ویتامین D بسیار جدی است
ویتامین D در غذاهای محدودی مثل ماهی های چرب و محصولات لبنی غنی شده یافت میشود. مصرف روزانه توصیه شده (RDI) معمولا حدود ۴۰۰ تا ۸۰۰ واحد است، اما بسیاری از کارشناسان بر این عقیده هستند که باید حتی بیشتر از این مقدار به صورت روزانه دریافت شود. معمولا دریافت این مقدار از ویتامین دی از طریق مصرف مواد غذای امکان پذیر نیست. مهمترین منبع ویتامین D نور خورشید است که پس از جذب در پوست موجب افزایش ذخایر ویتامین D در بدن میشود. اما صرف اینکه شما جلوی خورشید قرار بگیرید برای جذب ویتامین D کافی نیست!
نور خورشید باید به صورت مستقیم به پوست تابیده شود، یعنی در هوای آلوده یا ابری و وجود هر مانع دیگری مانند شیشه اختلال بوجود آمده و موجب عدم دریافت ویتامین D میشود. از طرفی طبق تحقیقات و مشاهدات صورت گرفته، حتی در روستاهایی که در آب و هوای مناسب و آفتابی قرار دارند نیز کمبود ویتامین دی در ساکنین دیده شده است! به همین دلایل کمبود ویتامین D بسیار رایج است. برآورد شده که حدود ۱ میلیارد نفر در سراسر جهان دچار کمبود این ویتامین هستند. بر اساس یک مطالعه در سال ۲۰۱۱ ، میزان کمبود این ویتامین در ایالات متحده ۴۱/۶ ٪ برآورد شده است. این تعداد در اسپانیایی ها 69.2٪ و در آفریقایی_آمریکایی ها ۸۲/۱٪ اعلام شده است. متاسفانه این آمار در کشور ما 90% برآورد شده و تقریبا همه افراد جامعه نیاز به دریافت این ویتامین ضروری دارند.
چه افرادی در خطر ابتلا به کمبود ویتامین دی هستند؟
عواملی هستند که میتوانند خطر ابتلا به کمبود ویتامین دی را در فرد افزایش داده و سبب بروز علائم کمبود ویتامین D در بدن شوند. اگر جزء افرادی هستید که موارد زیر شامل حال شما میشود باید نسبت به کمبود این ویتامین در بدن خود بیشتر حساس شوید:
- داشتن پوست تیره
- سالمند بودن
- داشتن اضافه وزن یا چاقی
- کم خوردن ماهی و لبنیات زیاد
- زندگی دور از خط استوا ( به علت تابش مستقیم خورشید به این نواحی)
- استفاده زیاد از کرم ضد آفتاب
- ماندن زیاد در داخل خانه
علائم کمبود ویتامین D
متاسفانه علائم کمبود ویتامین دی در بدن معمولا شدید نیست و ممکن است فرد به راحتی متوجه آن نشود. این نشانه ها گاهی برای شما عادی است چراکه بر کیفیت زندگی شما تاثیر منفی چندانی نمیگذارد. بنابراین شاید تا سالها دچار کمبود این ویتامین باشید اما نسبت به درمان آن اقدامی نکنید و زمانی که بدن برای مقابله با یک بیماری به سیستم ایمنی قوی نیاز دارد این کمبود به چشم خواهد آمد؛ چرا که ویتامین دی در تقویت سیستم ایمنی نقش انکار ناپذیری دارد. شاید هم زمانی متوجه شوید که به دلیل کمبود این ماده مغذی به پوکی استخوان دچار شده اید؛ به خصوص پس از 30 سالگی که به تدریج استخوانها تحلیل میروند. بنابراین به شما پیشنهاد میکنیم نشانههای زیر را مطالعه کنید و در صورتی که این علائم را دارید به پزشک برای چکاپ شدن مراجعه نمایید:
زود به زود بیمار یا دچار عفونت شدن
یکی از مهمترین نقشهای ویتامین D، حفظ سیستم ایمنی بدن شماست تا بتوانید با ویروسها و باکتریهایی که باعث بیماری میشوند، مبارزه کنید. این ویتامین به طور مستقیم با سلولهایی که مسئول مبارزه با عفونت هستن، تعامل دارد. اگر اغلب بیمار هستید و زود به زود به سرماخوردگی یا آنفولانزا مبتلا میشوید، سطح ویتامین D شما به احتمال زیاد خیلی کم است.
در این زمینه چندین مطالعات مشاهده شده در ارتباط بین کمبود ویتامین دی و عفونت دستگاه تنفسی مانند سرماخوردگی، برونشیت و پنومونی این ادعا را ثابت کرده است. تعدادی از تحقیقات هم نشان میدهد که مصرف مکمل های ویتامین D در دوزهای روزانه تا ۴۰۰۰ واحد ممکن است خطر ابتلا به عفونتهای دستگاه تنفسی رو به میزان قابل ملاحظهای کاهش بدهد. در یک مطالعه در افراد مبتلا به اختلال مزمن ریوی COPD، تنها افرادی که به شدت کمبود ویتامین D داشتند پس از مصرف یک مکمل با دوز بالا برای یک سال تسکین و درمان قابل توجهی را شاهد بودند.
احساس ضعف و خستگی
از دیگر علائم کمبود ویتامین D میتوان به احساس خستگی همیشگی اشاره کرد. احساس خستگی میتواند علل زیادی داشته باشد و کمبود ویتامین D ممکن است یکی از آنها باشد که متاسفانه اغلب به عنوان یک علت بالقوه نادیده گرفته میشود. مطالعات بسیاری نشان دادهاند که سطوح بسیار پایین ویتامین D در خون میتواند باعث خستگی شده و تاثیر منفی شدیدی بر کیفیت زندگی داشته باشد.
کمبود ویتامین D همچنین میتواند شدت خستگی را در افراد افزایش دهد.
استخوان درد و کمر درد
ویتامین D به حفظ سلامت استخوان به طرق مختلف کمک میکند؛ مثلا به جذب بهتر کلسیم موثر بوده و سلامت استخوانها و دندانها را بهبود میبخشد. بنابراین در صورت کمبود ویتامین D در بدن ممکن است فرد دچار دردهای استخوانی و کمر درد شود. در یک مطالعه رابطه بین ویتامین D و درد کمر را در بیش از ۹۰۰۰ زن مسن مورد بررسی قرار داده شد و محققان دریافتند افرادی که دچار کمبود این ویتامین بودند کمر درد شدیدتری را تجربه کردند؛ به حدی که فعالیتهای روزانه آنها به ناچار محدود شده بود. همچنین محققان در یک آزمایش بالینی کنترل شده دریافتند که افراد مبتلا به علائم کمبود ویتامین D تقریبا دو برابر بیش از سایرین در معرض درد استخوان در پاها، دندهها و مفاصل هستند.
دیر خوب شدن زخم های بدن
دیر بهبود پیدا کردن زخم پس از عمل جراحی یا آسیب دیدگی ممکن است از علائم کمبود ویتامین D باشد. نتایج حاصل از مطالعات نشان دادهاند ویتامین دی باعث افزایش تولید ترکیباتی است که برای تشکیل پوست جدید به عنوان بخشی از روند بهبود زخم حیاتی است! یک مطالعه در مورد افرادی که عمل جراحی دندانپزشکی داشتند، نشان داد که برخی از جنبههای بهبودی با کمبود ویتامین D مرتبط است. همچنین مشخص شده است که نقش ویتامین D در کنترل التهاب و مبارزه با عفونت برای درمان مناسب اهمیت زیادی دارد. همچنین این موضوع در مورد افراد دیابتی نیز بررسی شده است که نشان میدهد در افرادی که دچار کمبود ویتامین D هستند، احتمال داشتن سطح بالایی از نشانگرهای التهابی بیشتر است.
افسردگی
افسردگی هم ممکن است از نشانه های کمبود ویتامین D باشد. محققان کمبود ویتامین D را به افسردگی به ویژه در افراد مسن مرتبط میدانند! در یک تجزیه و تحلیل، 65 درصد از مطالعات مشاهده شده ارتباط بین سطح ویتامین دی پایین و افسردگی را نشان دادند. از طرفی هم مطالعات کنترل شده به این نتیجه رسیدهاند مصرف ویتامین D به بهبود افسردگی کمک می کند؛ از جمله افسردگی فصلی که در ماههای سردتر سال رخ میدهد.
از دست دادن استخوان
ویتامین D نقش مهمی در جذب کلسیم و متابولیسم استخوانها دارد. به بسیاری از افراد مسن که باید کلسیم بیشتری مصرف کنند، مصرف بیشتر ویتامین دی هم توصیه میشود. تراکم کم استخوانی، نشان میدهد که استخوانهای شما کلسیم و سایر مواد معدنی را از دست داده و این باعث میشود افراد مسنتر، به ویژه زنان، در معرض خطر افزایش شکستگی استخوان باشند. محققان در تحقیقات گستردهای در بیش از ۱۱۰۰ خانم میانسال در معرض یائسگی یا بعد از یائسگی، ارتباط قوی بین سطح کم ویتامین D و کم بودن تراکم معدنی استخوان را دریافتند.
با این وجود یک مطالعه کنترل شده نشان داد که زنان دچار کمبود ویتامین D در هنگام مصرف مکملهای این ویتامین با دوز بالا حتی اگر میزان کمبود در خون آنها برطرف شود، خطر پوکی استخوان آنها تغییری نمیکند. صرف نظر از این یافتهها، مصرف کافی ویتامین D و حفظ این ماده مغذی در سطح خون در محدوده بهینه ممکن است یک استراتژی خوب برای حفاظت از توده استخوانی و کاهش خطر شکستگی باشد.
ریزش مو از دیگر علائم کمبود ویتامین D
ریزش مو اگر ژنتیکی نباشد اغلب به استرس وابسته است؛ با این حال، هنگامی که ریزش مو شدید شود، ممکن است نتیجه یک بیماری یا کمبود مواد مغذی باشد. سطح ویتامین D پایین در بدن معمولا با ریزش موهمراه است، هرچند تا به امروز تحقیقات بسیار کمی در این زمینه انجام شده است. آلوپسی آره آتا یک بیماری خودایمن است که از طریق ریزش موی سر و سایر قسمتهای بدن مشخص میشود. سطوح پایین ویتامین D به آلوپسی آریاتا مرتبط بوده و ممکن است عامل خطر برای توسعه این بیماری هم باشد. یک مطالعه در افراد مبتلا به آلوپسی آریاتا نشان داده که میزان پایین ویتامین D باعث ریزش موی آنها شده است.
تشخیص کمبود ویتامین D چگونه صورت می گیرد؟
با در نظر گرفتن علائم کمبود ویتامین D به تنهایی نمیتوان تشخیص دقیقی را ارائه کرد. بهترین راهکار این است که آزمایش خون داده شود. سطح 20 نانوگرم در میلی لیتر تا 50 نانوگرم در میلی لیتر ویتامین دی برای افراد سالم کافی در نظر گرفته میشود. سطح کمتر از 12 نانوگرم در میلی لیتر نشاندهنده کمبود ویتامین D است. در این صورت باید از آمپول یا قرص ویتامین D به عنوان مکمل استفاده کرد. برای جلوگیری از عوارض مصرف ویتامین D مقدار دقیق مصرف برای هر فرد باید توسط پزشک تعیین شود.
مقدار مصرف ویتامین دی
در جدول زیر میتوانید هم مقدار توصیه شده روزانه به ویتامین D در سنین مختلف را ببینید و هم حداکثر مقداری که در روز مجاز به مصرف آن هستید:
سن | مقدار توصیه شده روزانه (IU) | حداکثر مقدار مجاز در یک روز (IU) |
0 تا 6 ماهگی | 400 | 1000 |
6 تا 12 ماهگی | 400 | 1500 |
1 تا 3 سال | 600 | 2500 |
4 تا 8 سال | 600 | 3000 |
9 تا 70 سالگی | 600 | 4000 |
بالاتر از 70 سالگی | 800 | 4000 |
زنان 14 تا 50 سال
(خانمهای باردار و شیرده) |
600 | 4000 |
سخن پایانی
کمبود ویتامین D به طور باورنکردنی رایج است و اکثر مردم از آن آگاه نیستند. علائم اغلب ظریف و غير اختصاصی است، به اين معنی تشخیص این که این بیماری ناشی از سطح کم ويتامين D هست یا مورد دیگر دشوار است. مشکل در سیستم اسکلتی و استخوان بدن، مشکلات گوارشی، تعریق زیاد، ریزش مو، داشتن احساس خستگی و ضعف مزمن، زیاد مریض شدن، ریزش مو و افسردگی میتواند از علائم کمبود ویتامین D باشد. بنابراین اگر فکر میکنید این علائم را دارید بسیار مهم است که به پزشک مراجعه کنید تا با انجام آزمایشات لازم سطح این ویتامین را در خون خود اندازهگیری کنید.