کم خونی وقتی اتفاق می افتد که تعداد گلبولهای قرمز خون سالم در بدن شما بسیار کم باشد. گلبولهای قرمز خون، اکسیژن را به تمام بافتهای بدن منتقل میکند، بنابراین تعداد گلبولهای قرمز خون پایین نشان میدهد که میزان اکسیژن خون شما پایینتر از حد مجاز است. بسیاری از علائم کم خونی ناشی از کاهش انتقال اکسیژن به بافتها و اندامهای حیاتی بدن است. کم خونی با توجه به میزان هموگلوبین اندازه گیری میشود؛ پروتئین موجود در گلبولهای قرمز خون که اکسیژن را از ریهها به بافتهای بدن منتقل میکند. کم خونی بر بیش از ۱٫۶ میلیارد نفر در سراسر جهان تأثیر میگذارد. زنان و مبتلایان به بیماریهای مزمن مانند سرطان بیشترین خطر ابتلا به کم خونی را دارند. از این روی در این مطلب از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز با عمده ترین دلایل کم خونی آشنا خواهیم شد؛ با ما همراه باشید.
دلایل کم خونی چیست؟
آهن رژیم غذایی، ویتامین B12 و فولات برای رشد سلولهای قرمز خون در بدن ضروری هستند. به طور معمول، هر روز ۰٫۸ تا ۱ درصد از گلبولهای قرمز بدن جایگزین میشود و میانگین طول عمر سلولهای قرمز ۱۰۰ تا ۱۲۰ روز است. هر فرآیند که در این تعادل تأثیر منفی بین تولید گلبولهای قرمز و تخریب داشته باشد میتواند باعث کم خونی شود.
علل کم خونی به طور کلی به مواردی گفته میشود که باعث کاهش تولید گلبولهای قرمز شده و باعث از بین رفتن گلبولهای قرمز میشوند.
عواملی که باعث کاهش تولید گلبول های قرمز می شوند
مواردی که به طور معمول باعث کاهش تولید گلبولهای قرمز و دلایل کم خونی میشوند عبارتاند از:
- تحریک ناکافی تولید گلبولهای قرمز توسط هورمون اریتروپویتین، که توسط کلیهها تولید میشود
- رژیم غذایی ناکافی آهن، ویتامین B12 یا فولات
- کم کاری تیروئید
عواملی که باعث افزایش نابودی گلبولهای قرمز میشوند
از طرف دیگر، هر عارضهای که گلبولهای قرمز را با سرعت بیشتری از آنچه ساخته شده است از بین میبرد، میتواند از دلایل کم خونی باشد.
این به طور معمول به دلیل خونریزی رخ میدهد، که میتواند به دلی موارد زیر باشد:
- آندومتریوز
- حوادث
- ضایعات دستگاه گوارش
- قاعدگی زنان
- زایمان
- خونریزی بیش از حد رحم
- عمل جراحی
- سیروز، که شامل زخم کبد است
- فیبروز (بافت اسکار) در مغز استخوان
- همولیز، پارگی گلبولهای قرمز که با برخی از داروها یا ناسازگاری Rh همراه است
- اختلالات کبد و طحال
اختلالات ژنتیکی دلایل کم خونی مانند:
- کمبود گلوکز-6-فسفات دهیدروژناز (G6PD)
- تالاسمی
- کم خونی سلول داسی
اما به طور کلی، کمبود آهن شایعترین دلایل کم خونی است. این تقریبا نیمی از موارد کم خونی را تشکیل میدهد و یک اختلال مهم تغذیهای در سراسر جهان است.
نیازهای غذایی روزانه و کم خونی
نیاز روزانه به ویتامینها و آهن با توجه به سن و جنس متفاوت است. زنان به دلیل تلفات آهن در چرخه قاعدگی و رشد جنین در دوران بارداری و شیردهی، نسبت به مردان آهن بیشتری احتیاج دارند.
آهن
طبق اعلام موسسه ملی بهداشت، میزان مصرف روزانه آهن برای بزرگسالان در سنین ۱۹ تا ۵۰ سال به شرح زیر است:
- برای مردان ۸ میلی گرم
- برای زنان ۱۸ میلی گرم
- در دوران بارداری ۲۷ میلی گرم
زنان و مردان بالای ۵۰ سال روزانه فقط ۸ میلی گرم آهن نیاز دارند. اگر سطح آهن کافی از طریق رژیم غذایی به دست نیاید، ممکن است مکمل رفع کم خونی مورد نیاز باشد.
منابع خوب آهن در رژیم غذایی شامل موارد زیر است:
- جگر مرغ و گاو
- گوشت بوقلمون تیره
- گوشت قرمز مانند گوشت گاو
- غذای دریایی
- غلات غنی شده
- جو دوسر
- عدس
- لوبیا
- اسفناج
- فولات
فولات نوعی اسیدفولیک است که به طور طبیعی در بدن به وجود میآید. مردان و زنان بالای ۱۴ سال به ۴۰۰ میکروگرم فولات در روز نیاز دارند. برای خانمهایی که باردار هستند و یا شیر میدهند، میزان مصرف توصیه شده به ترتیب به ۶۰۰ میکروگرم در DFE و ۵۰۰ میکروگرم در روز افزایش مییابد.
نمونههایی از غذاهای سرشار از فولات عبارتاند از:
- جگر گاو
- عدس
- اسفناج
- لوبیای سبز
- مارچوبه
- تخم مرغ
همچنین میتوانید اسیدفولیک را به همراه غلات و نانهای غنی شده به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
ویتامین B12
توصیه روزانه بزرگسالان برای ویتامینB12 ، ۲/۴ میکروگرم است. زنان و نوجوانانی که باردار هستند، روزانه ۲٫۶ میکروگرم نیاز دارند و افرادی که شیر میدهند، روزانه ۲٫۸ میکروگرم نیاز دارند. کبد و گله گوشت گاو دو منبع عالی ویتامین B12 هستند. منابع خوب دیگر عبارتاند از:
- ماهی
- گوشت
- مرغ
- تخم مرغ
- محصولات لبنی دیگر
ویتامین B12 همچنین به عنوان یک مکمل برای کسانی که فقط از رژیم غذایی خود دریافت نمیکنند در دسترس است.
علائم کم خونی چیست؟
افراد مبتلا به کم خونی رنگ پریده به نظر میرسند و ممکن است غالباً از سرماخوردگی شکایت کنند. آنها همچنین ممکن است موارد زیر را دائما تجربه کنند:
- سرگیجه به ویژه هنگام فعالیت
- هوسهای غیرمعمول، مانند تمایل به خوردن یخ، خاک رس یا خاک
- مشکل در تمرکز یا خستگی
- یبوست
برخی از انواع کم خونی میتوانند باعث التهاب زبان شوند و در نتیجه زبان صاف، براق، قرمز و اغلب دردناک به وجود آید. اگر کم خونی شدید باشد، ممکن است غش ایجاد شود. علائم دیگر عبارتاند از:
- ناخنهای شکننده
- تنگی نفس
- درد در قفسه سینه
- میزان اکسیژن خون میتواند به حدی باشد که فرد مبتلا به کم خونی شدید بتواند دچار حمله قلبی شود.
اگر معاینه بدنی صورت گرفته و کم خونی داشته باشید، نتایج زیر ممکن است نشان داده شود:
- فشار خون بالا یا پایین
- پوست رنگ پریده
- زردی
- ضربان قلب افزایش یافته
- غدد لنفاوی بزرگ شده
- طحال یا کبد بزرگ شده
افرادی که علائم کم خونی دارند باید به دنبال مراقبتهای پزشکی باشند، به ویژه اگر غش یا درد قفسه سینه رخ دهد.
چگونه کم خونی تشخیص داده می شود؟
تشخیص دلایل کم خونی هم با سابقه سلامتی و هم با سابقه سلامت خانواده شما همراه با معاینه جسمی آغاز میشود. سابقه خانوادگی انواع خاصی از کم خونی مانند کم خونی سلول داسی میتواند مفید باشد. سابقه قرار گرفتن در معرض عوامل سمی در خانه یا محل کار ممکن است به یک دلیل محیطی اشاره داشته باشد.
آزمایشات آزمایشگاهی اغلب مواردی است که به پزشکان کمک میکند تا علت کم خونی را دریابند.
آزمایشات تشخیص دلایل کم خونی شامل موارد زیر است:
شمارش کامل خون (CBC)؛ آزمایش خون CBC تعداد و اندازه گلبولهای قرمز را نشان میدهد. همچنین نشان میدهد که آیا سطح سلولهای خون دیگری مانند گلبولهای سفید و پلاکتها طبیعی است یا خیر.
سطح آهن سرم
این آزمایش خون نشان میدهد که آیا کمبود آهن علت کم خونی است.
آزمایش فریتین
این آزمایش خون، ذخایر آهن را تجزیه و تحلیل میکند.
تست ویتامین B12
این آزمایش خون میزان ویتامین B12 را نشان میدهد و به پزشک کمک میکند که تشخیص دهد که آیا آنها خیلی کم هستند یا خیر.
تست اسیدفولیک
این آزمایش خون نشان میدهد که سطح فولات سرم کم است یا خیر.
آزمایش مدفوع خون مخفی
این آزمایش یک ماده شیمیایی را برای نمونه مدفوع اعمال میکند تا ببیند خون وجود دارد یا خیر. اگر آزمایش مثبت باشد، به این معنی است که خون در جایی در دستگاه گوارش، از دهان به روده از دست میرود. مشکلاتی مانند زخم معده، کولیت اولسراتیو و سرطان روده بزرگ میتواند باعث ایجاد خون در مدفوع شود.
تستهای اضافی
بر اساس نتایج این آزمایشات، پزشکان ممکن است آزمایشهای اضافی زیر را برای یافتن دقیق دلایل کم خونی تجویز کننده:
- GI فوقانی
- آنم باریم
- اشعه X قفسه سینه
- سی تی اسکن شکم