آیا مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک ها مضر است؟

بسیاری از ما با مشاهده اولین نشانه‌های سرماخوردگی به اولین داروخانه که رسیدیم وارد شده و بر اساس تجربه و شنیده‌های خود از اطرافیان، آنتی بیوتیکی را که فکر می‌کنیم برای ما مناسب است خریداری می‌کنیم. حتما بارها شنیده‌اید که مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک ها بسیار مضر است؛ شاید اگر دلیل این مسئله را بدانید دیگر هرگز بدون تجویز پزشک به سراغ آنتی بیوتیک‌ها نروید. تا پایان این مقاله همراه ما باشید تا اطلاعات کاملی را در این زمینه در اختیارتان قرار دهیم.

علل مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک ها

مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک ها یکی از مشکلات رایج در ایران است. مقدار مصرف دارو در ایران سه برابر میانگین جهانی برآورد شده که این میزان بسیار نگران کننده به نظر می‌رسد. موارد زیر مهم‌ترین دلایل خوددرمانی و عدم مراجعه به پزشک است:

• داشتن علائمی مشابه با بیماری‌های قبلی و خرید خودسرانه همان داروها
• در دسترس بودن آنتی بیوتیک‌ها و عدم نیاز به نسخه پزشک
• هزینه‌های بالای درمان و مراجعه به پزشک
• دانش اندک در مورد خطرات داروها
• عدم توجه به عوارض جانبی

مصرف آنتی بیوتیک ها بدون توجه به نوع عفونت

تقریبا همه می‌دانند که آنتی بیوتیک‌ها یا همان چرک خشک‌ کن‌ها برای از بین بردن عفونت تجویز می‌شوند. ابتدا باید مطمئن شد که آیا اصلا عفونتی در بدن وجود دارد که نیاز به آنتی بیوتیک باشد یا خیر. تشخیص این مسئله باید توسط پزشک صورت گیرد و افراد عادی قادر به انجام این کار نیستند. از طرف دیگر هر نوع آنتی بیوتیکی نمی‌تواند همه عفونت‌ها را از بین ببرد پس ابتدا باید مشخص شود که عامل بیماری قارچ، باکتری، انگل یا ویروس است.

به طور کلی آنتی بیوتیک‌ها برای درمان سرماخوردگی و آنفلوانزا که عامل ویروسی دارند، موثر نیستند و استفاده از آنها موجب بهبود شما نخواهد شد. بهتر است اجازه دهید این نوع بیماری‌های ویروسی 2 هفته دوره خود را طی کنند و سپس اگر بهبود حاصل نشد به پزشک مراجعه شود.

اما عفونت‌ گوش ، عفونت سینوس‌ها، گلودرد استرپتوکوکی و عفونت ادراری را می‌توان با استفاده از آنتی بیوتیک درمان کرد. اما کدام آنتی بیوتیک برای کدامیک از این عفونت‌ها موثرتر است؟ به راحتی می‌توان فهمید که تشخیص این مسئله تنها از عهده فردی بر می‌آید که به علم پزشکی مسلط باشد. بنابراین باز هم اکیدا توصیه می‌کنیم که از مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک‌ ها بپرهیزید.

مقاومت آنتی بیوتیکی معضلی بزرگ

مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک ها موجب می‌شود تا برخی از میکروب‌ها و باکتری‌ها در مقابل این داروها آنقدر مقاوم شوند که دیگر آنتی بیوتیک تاثیری در بهبود بیماری نداشته باشد و مقاومت آنتی بیوتیکی به وجود آید. در این صورت باکتری‌ها از بین نمی‌روند و رشد آنها متوقف نمی‌شود بلکه همچنان رشد کرده و گسترش می‌یابند.

با این تفاسیر حال تصور کنید که یک عفونت ساده برای شما به وجود آید که به راحتی با یک آنتی بیوتیک قابل درمان است اما چون شما قبلا به شکل ناصحیح از آنتی بیوتیک استفاده کرده‌اید، بدن شما مقاوم شده و در برابر مصرف این دارو بهبودی حاصل نمی‌شود. در این حالت باید از آنتی بیوتیک قوی‌تری استفاده کرد که ممکن است عوارض جانبی ناخوشایندی را برای شما داشته باشد. البته ابتدا باید دید که اصلا آنتی بیوتیک قوی‌تری وجود دارد یا نه.

مقاومت آنتی بیوتیکی چه عواقبی دارد ؟

در مواردی که به دلیل مصرف خودسرانه، آنتی بیوتیک دیگر موثر نباشد، نتیجه این می‌شود که:

• دوره بهبود بیماری طولانی‌تر شود
• مجددا و شاید به دفعات باید به پزشک مراجعه کرد
• بیماری پیچیده‌تر می‌شود
• استفاده از داروهای قوی‌تر و گاه گران‌تر الزامی می‌شود
• هزینه‌های درمانی افزایش می‌یابد
• اگر عفونت شدید باشد و با مصرف دارو پاسخی دریافت نشود، خطر مرگ را در پی خواهد داشت

مقاومت به آنتی بیوتیک دستاوردهای پزشکی مدرن را به خطر می‌اندازد. اگر مصرف آنتی بیوتیک در یک فرد بی‌اثر شود، عمل پیوند اعضا، شیمی‌درمانی و عمل‌های جراحی همچون سزارین بسیار خطرناک می‌شوند زیرا در این موارد احتمال عفونت بسیار بالا است.

مقابله با مقاومت آنتی بیوتیکی

چه کنیم تا مقاومت آنتی بیوتیکی به وجود نیاید؟ به نکات زیر دقت کنید:

• از مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک ها بپرهیزید.
• اگر مشکلی برای سلامتی شما پیش آمده است در اولین اقدام به پزشک مراجعه کنید.
• پزشک برای بیماری‌های ویروسی آنتی بیوتیک تجویز نخواهد کرد شما نیز وی را برای تجویز آنتی بیوتیک تحت فشار قرار ندهید.
• اگر برای بیماری که دارید پزشک به شما آنتی بیوتیک تجویز کرد، دوره درمان خود را کامل کنید یعنی تا زمانی که پزشک توصیه کرده مصرف دارو را ادامه دهید چون در غیر این صورت عامل بیماری به طور کامل از بین نمی‌روند و احتمال عفونت مجدد وجود دارد.
• آنتی بیوتیک‌ها باید سر ساعت مشخص و در فواصل زمانی تعیین شده مصرف شوند تا موثر باشند.
• پس از اتمام بیماری باقیمانده دارو را دور بریزید و برای دفعات بعدی و مصرف خودسرانه نگه ندارید.
• در صورتی که علائم بیماری شما با سایر افراد از جمله اعضای خانواده تان یکسان است، آنتی بیوتیک مورد استفاده خود را به آنها ندهید زیرا ممکن است تشخیص شما صحیح نباشد. این کار را حتما باید به پزشک سپرد.
• در صورت فراموش کردن مصرف آنتی بیوتیک مورد نظر و یا استفاده از آن در دوز اشتباه حتما با پزشک یا داروساز مشورت نمایید.

عوارض جانبی آنتی بیوتیک ها

همان‌طور که گفتیم یکی از دلایلی که افراد به سراغ مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک‌ها می‌روند، عدم اطلاعات کافی در مورد آنها است. شاید اگر عوارض جانبی آنتی بیوتیک‌ها را بدانید، هرگز بدون تجویز پزشک به سراغ آنها نروید. در اینجا برخی از عوارض جانبی آنتی بیوتیک‌ها را به شما گوشزد می‌کنیم:

• مشکلات گوارشی از قبیل حالت تهوع، اسهال، استفراغ و دردهای شکمی
• بروز لک‌های سفید روی زبان
• خارش یا ترشحات واژن
• کم کردن تاثیر قرص‌های ضد بارداری
• آسیب به جنین در صورت باردار بودن
• بروز واکنش‌های حساسیتی (به ویژه به گروه پنی سیلین) مثل جوش‌های ریز قرمز، خارش، ورم لب، صورت و زبان و کهیر زدن

کلام پایانی

مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک‌ ها معضلی بزرگ در ایران است. اکثر افراد نمی‌دانند که با این کار حتی می‌توانند جان خود را به خطر بیندازند. اگر سطح دانش عمومی جامعه بالا برود شاید دیگر کمتر کسی به سمت استفاده از آنتی بیوتیک بدون تجویز پزشک برود. با مطالعه این مقاله به اطرافیان خود نیز در رابطه با خوددرمانی هشدار دهید.