دست‌ها عضو بسیار پرکار بدن هستند. در طی روز ما تمام کارهایمان را از غذا خوردن گرفته تا استفاده از گوشی و کامپیوتر با دست‌هایمان انجام می‌دهیم. در اکثر موارد افراد به اهمیت نظافت دست‌ها توجهی نمی‌کنند. ازآنجایی‌که یک فرد در طی روز به تکرار با دست‌ها به چشم، گوش و یا دهان خود دست می‌زند، پس اگر نظافت دست‌ها رعایت نشده باشد تمام میکروب‌ها و ویروس‌ها را وارد بدن خود می‌کند. بهترین روش برای ضدعفونی دست‌ها مصرف آب و صابون به شکل صحیح و درست محسوب می‌شود. در برخی از مواقع به دلایل مختلف ممکن است نتوانیم از آب و صابون استفاده کنیم. در این زمان محلول ضدعفونی کننده دست بهترین جایگزین برای آب و صابون محسوب می‌شود. ما در این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز ترکیبات محلول ضد عفونی کننده دست را بیان کرده‌ایم.
راه های انتقال میکروب به بدن
بهتر است بدانید که میکروب‌ها همه‌جا هستند! آن‌ها می‌توانند در طول فعالیت‌های روزانه روی دست و وسایلی که لمس می‌کنیم، بچسبند و ما را بیمار کنند. در بسیاری از مواقع ما بدون اینکه متوجه آن باشیم، از روی عادت، دست‌های نشسته‌مان را داخل دهانمان می‌کنیم و یا بینی و چشم‌های خود را می‌مالیم. برای مثال احتمالا هر کدام از ما همزمان با استفاده از گوشی و یا کامپیوتر به خوردن غذا با همان دست‌ها نیز مشغول شده‌ایم.
لازم است بدانید که سالانه بیشتر بیماری‌های عفونی تنفسی و گوارشی ناشی از همین تماس‌های خطرناک دست‌ها به اجزای صورت است. با تماس دست آلوده به دهان، گوش و چشم، ویروس، میکروب‌ها و یا هر عامل بیماری‌زای دیگری که در طی روز به هر طریقی به دستانمان چسبیده‌اند، وارد بدنمان شده و هر کدام بیماری‌های خاصی را به وجود می‌آورند. همچنین برخی از این عوامل بیماری‌زا ممکن است برای کودکان و یا افرادی با سیستم ایمنی ضعیف‌تر بسیار خطرناک و یا حتی کشنده باشد. از این رو آشنایی با مواد ضد عفونی کننده و ترکیبات محلول ضد عفونی کننده دست یکی از راه‌های حفظ سلامتی محسوب می‌شود.
ضرورت ضد عفونی کردن دست
تمیز نگه‌داشتن دست‌ها یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که می‌توان برای جلوگیری از بیمار شدن و انتشار میکروب به دیگران انجام داد. برای درک بهتر ضرورت ضدعفونی کردن دست بهتر است اول کمی به کارهای روزمره‌مان دقت کنیم. یک فرد در طی روز احتمالا از سرویس‌های حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کند، به توالت‌های عمومی می‌رود، با پول نقد در تماس است، به بانک می‌رود و در بانک با خیلی چیزها در تماس است، و بسیاری از کارهای روزمره دیگر.
حال فرض کنید تنها یک فرد ناقل عامل بیماری‌زا به همان وسایل قبل از شما دست‌زده باشد. بنابراین پس از لمس شما عامل بیماری‌زا به دستانتان منتقل می‌شود. اگر قبل از شستشوی کامل و صحیح دست‌ها به دهان، گوش و چشم خود دست بزنید همان عامل بیماری‌زا را وارد بدن خود کرده‌اید. جالب است بدانید که شستن دست‌ها می‌تواند از حدود 30٪ بیماری‌های مرتبط با اسهال و حدود 20٪ از عفونت‌های تنفسی (به‌عنوان‌مثال سرماخوردگی) جلوگیری کند. با این حساب در ترکیبات محلول ضد عفونی کننده دست عناصری موجود است که از این مشکلات جاوگیری خواهد کرد.
روش های ضد عفونی کردن دست
اکنون‌که با ضرورت ضدعفونی کردن دست‌ها آشنا شدید، بهتر است روش‌های ضدعفونی کردن دست‌ها را نیز بدانید. به‌طورکلی دو روش برای ضدعفونی دست‌ها در نظر گرفته‌شده: شستشوی دست با آب و صابون و ضدعفونی دست با محلول ضدعفونی کننده دست. هر کدام از این روش‌ها در مواقع خاصی باید انجام شود.
شستشوی دست با آب و صابون
- قبل و در حین آماده‌سازی غذا
- قبل از خوردن غذا
- قبل و بعد از مراقبت از شخص بیمار
- بعد از تماس با حیوان
- پس از عطسه و یا سرفه
- پس از هر بار استفاده از حمام و یا توالت
- پس از لمس هر چیز آلوده
ضد عفونی با محلول ضد عفونی کننده دست
- در مکان‌های عمومی مانند تاکسی، مترو و..
- قبل و بعد از استفاده از گوشی
- در محل کار زمانی که به آب دسترسی ندارید
- حین مراقبت از بیمار زمانی که امکان استفاده از آب و صابون نیست
در مصرف محلول ضد عفونی کننده دست باید دقت کنید که در زمانی که دسترسی به آب و صابون ندارید، این روش بهترین راه رهایی از دست عوامل بیماری‌زا است. اما بهتر است در اولین فرصت که به آب و صابون دسترسی داشتید دوباره دست‌ها را شستشو دهید. در ادامه با انواع ضد عفونی کننده ها و ترکیبات محلول ضد عفونی کننده دست آشنا خواهیم شد.
انواع مواد ضد عفونی کننده دست در داروخانه ها
ضدعفونی کننده های دست به‌نوعی آنتی‌بیوتیک دست محسوب می‌شوند. آن‌ها در حقیقت طیف وسیعی از میکروب‌ها، ویروس‌ها و یا هر نوع عامل بیماری‌زا را از بین می‌برند. این مواد ضدعفونی کننده عموما زمانی استفاده می‌شوند که فرد به آب و صابون دسترسی ندارد و یا به دلیل داشتن پوست حساس امکان استفاده زیاد از صابون را ندارد. ضدعفونی کننده های دست انتخاب بسیار مناسبی در مهدکودک‌ها، مدارس، بیمارستان‌ها و محیط‌های کار هستند. ضدعفونی کننده های دست معمولا به اشکال مختلف در داروخانه ها موجود هستند. رایج‌ترین انواع ضدعفونی کننده های دست عبارت‌اند از: ژل ضدعفونی کننده، فوم و محلول ضدعفونی کننده. بهتر است بدانید که اثربخشی هر کدام با توجه به ترکیبات آن با هم کمی فرق دارند. البته عموما تمام ضد عفونی کننده های دست بر پایه الکل هستند.
ترکیبات محلول ضد عفونی کننده دست
محلول‌های ضدعفونی کننده دست در حقیقت یک نوع ضدعفونی‌کننده مکمل یا جایگزین برای از بین بردن میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا روی پوست دست محسوب می‌شوند. پایه تمام این محلول‌ها الکل است. درواقع محلول‌های الکلی یکی از مؤثرترین راه‌ها برای کاهش آسیب‌های ناشی از عفونت‌های بیمارستانی شناخته‌شده‌اند. ممکن است ترکیبات محلول ضد عفونی کننده دست‌کمی باهم فرق داشته باشند اما ترکیبات اکثر آن‌ها عبارت‌اند از: ایزوپروپیل الکل، اتانول، پروپانول یا پوویدون آیوداین. از دیگر محتویات آن می‌توان به پلی‌آکریلیک اسید،گلیسیرین، بنزالکانیوم کلراید، پروپیلن گلیکول و اسانس گیاهان اشاره کرد. الکل موجود در محلول ضدعفونی کننده دست در برخی از موارد تأثیر بیشتری از آب و صابون برای از بین بردن میکروب‌ها دارد و درعین‌حال به‌اندازه آب و صابون باعث خشکی دست‌ها نمی‌شود.
نحوه عملکرد محلول ضد عفونی کننده دست
همان‌طور که در بخش ترکیبات محلول ضد عفونی کننده دست گفته شد عنصر اصلی محلول ضدعفونی کننده دست الکل به شمار می‌رود. ازنظر شیمیایی، الکل‌ها مولکول‌های آلی هستند که از کربن، اکسیژن و هیدروژن ساخته می‌شوند. اتانول، پروپانول و ایزوپروپانول از انواع الکل‌هایی هستند که به دلیل قدرت حل شوندگی بالای خود در آب، عنصر اصلی محلول‌های ضدعفونی کننده دست محسوب می‌شوند. با توجه به بررسی‌های گستره آزمایشگاهی، الکل عامل‌های بیماری‌زا یا پاتوژن ها را با جدا کردن پروتئین‌ها، تقسیم سلول‌ها یا آشفتگی متابولیسم سلول، قابلیت نابودسازی مستقیم سلول از طریق نابودسازی دیواره آن‌که منجر به جذب آب، تورم و ترکیدن آن می‌شود، از بین می‌برد. مطالعات نشان داده‌اند که محلول‌های ضدعفونی کننده حاوی الکل 60 درصد و یا 70 درصد طیف بسیار وسیعی از ویروس‌ها و باکتری‌ها را از بین می‌برد.
نکات مهم استفاده از محلول ضد عفونی کننده دست
با توجه به ترکیبات محلول ضد عفونی کننده دست برای استفاده از محلول ضد عفونی کننده دست بهتر است به برخی نکات توجه کنید. برای مثال دقت کنید که محلول ضدعفونی کننده مؤثر باید حداقل 60 درصد الکل داشته باشد. دقت کنید که اگر کودکان از این محلول در مدارس استفاده می‌کنند حتما حواستان باشد تا دست‌هایشان را داخل دهان خود نگذارند. برای اثرگذاری بهتر محلول ضدعفونی کننده بهتر است حداقل بیشت ثانیه پس از استفاده دست‌ها را خود بمالید و اجازه دهید تا دست‌ها خشک شوند.
بهتر است بدانید که بین شستن دست‌ها با صابون و آب و تمیز کردن آن‌ها با ضدعفونی کننده دست تفاوت‌های مهمی وجود دارد. به‌عنوان‌مثال، ضد عفونی کننده های دست الکلی همه نوع میکروب را از بین نمی‌برند. برای مثال مانند نورو ویروس‌ها، برخی انگل‌ها و باکتری کلستریدیوم دیفیسل که باعث اسهال شدید می‌شود ازاین‌دست عوامل بیماری‌زا هستند که احتمال از بین رفتنشان با این محلول‌ها کم است. همچنین دقت کنید که ممکن است که مواد شیمیایی مضر مانند سموم دفع آفات یا فلزات سنگین با استفاده از این محلول‌ها از بین نروند. پس درهرصورت در اولین فرصت که به آب و صابون دسترسی پیدا کردید، دست‌ها را به‌خوبی بشویید.
سخن پایانی
میکروب‌ها، ویروس‌ها و همه عوامل بیماری‌زا در همه‌جا هستند. با انجام همه‌کاره‌ای معمول روزانه حتما در معرض همه آن‌ها قرار می‌گیریم. دست‌ها اولین عضو بدن در تماس و انتقال عامل بیماری‌زا به بدن محسوب می‌شوند. اهمیت ضدعفونی کردن مداوم دست‌ها با دیدن آمار بالای بیماری‌های ناشی از ورود این میکروارگانیسم‌ها از طریق دست به بدن، مشخص می‌شود. باید بدانید که بهترین روش برای ضدعفونی کردن دست، استفاده از آب و صابون است.
البته در زمان‌هایی که به آب و صابون دسترسی نداریم، محلول‌های ضدعفونی کننده دست بهترین انتخاب برای رهایی از دست عوامل بیماری‌زا هستند. الکل از مهم‌ترین ترکیبات محلول ضد عفونی کننده دست محسوب می‌شود که با عملکرد خاصی ویروس، باکتری و یا هر عامل بیماری‌زا را از بین می‌برد. بهتر است در اولین فرصت زمانی که به آب و صابون دسترسی پیدا کردید، مجددا دست‌ها را ضدعفونی کنید.
