لیدوکائین یک داروی بیحس کننده است که از درد ناشی از برخی فرایندها پیشگیری و درمان میکند. همچنین میتواند سوختگیهای جزئی و نیش حشرات را درمان و درد آنها را کاهش دهد. هنگامیکه از این دارو استفاده میکنید، حس در پوست یا سایر بافتهای بدن بطور موقت از بین رفته و هیچ دردی احساس نمیشود.
این دارو جزء داروهای آزاد بوده و بعضاً ممکن است بصورت بدون نسخه پزشکی تهیه و مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین بهتر است تا مصرف کنندگان آن اطلاعاتی کلی پیرامون لیدوکائین، موارد مصرف، عوارض جانبی و خطرات احتمالی و بطور کلی هرگونه اطلاعاتی که به حفظ سلامت ایشان کمک میکند کسب و سپس نسبت به مصرف آن اقدام نمایند. این مقاله اطلاعاتی در این زمینه ارائه کرده است.
اشکال دارویی لیدوکائین
شکل دارویی | نام تجاری | دوز |
ژله موضعی | Xylocaine Jelly | 2% |
ژل موضعی | Solarcaine Aloe Extra Burn Relief
Hawaiian Tropic Gel LidoRx Topicaine |
0.5%
0.8% 3% 4% |
کرم موضعی | Xolido
AneCream, LidoStat, LMX4, Xolido AneCream5 |
2%
4% 5% |
پماد موضعی | 5% | |
لوسیون موضعی | 3% | |
اسپری موضعی | Regenecare HA
Derma Numb, Lidocoll Epic, Premjact, Promescent |
2%
4% 10 میلیگرم |
محلول موضعی (مخصوص دهان و گلو) |
Xylocaine Solution |
2%
4% |
موارد مصرف لیدوکائین
این دارو روی پوست برای توقف خارش و درد ناشی از برخی بیماریهای پوستی (مانند سوختگیهای جزئی، اگزما، نیش حشرات) و برای درمان ناراحتی و خارش جزئی ناشی از بواسیر و برخی دیگر از مشکلات ناحیه تناسلی/مقعدی استفاده میشود. مانند شقاق مقعد، خارش در اطراف واژن/رکتوم). برخی از اشکال این دارو همچنین برای کاهش ناراحتی یا درد در طی برخی از روشها/معاینههای پزشکی (مانند سیگموئیدوسکوپی، سیستوسکوپی) استفاده میشود. لیدوکائین یک بیحس کننده موضعی است که با ایجاد بیحسی/از دست دادن موقتی احساس در پوست و غشاهای مخاطی عمل میکند.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر لیدوکائین (Lidocaine)
مانند سایر بیحسکنندههای موضعی، محل اثر لیدوکائین در کانالهای یونی سدیم در سطح داخلی غشای سلولهای عصبی است. فرم بدون بار قبل از یونیزه شدن، با ترکیب شدن با یونهای هیدروژن و از طریق غلافهای عصبی به داخل آکسوپلاسم منتشر میشود. کاتیون حاصل، به طور برگشت پذیری از داخل به کانالهای سدیم متصل می شود و آنها را در حالت باز قفل کرده و از دیپولاریزاسیون عصبی بازمیدارد. از آنجایی که لیدوکائین یک باز ضعیف با ثابت تفکیک 7.7 (pka) میباشد، لذا تقریباً 25 درصد از مولکولها در pH فیزیولوژیکی 7.4 غیریونیزه میشوند و برای جابجایی در داخل سلولهای عصبی در دسترس خواهند بود، به این معنی که شروع اثر لیدوکائین نسبت به سایر بیحس کنندههای موضعی با مقادیر pKa بالاتر، سریعتر است.
اثربخشی لیدوکائین در شرایطی که التهاب وجود داشته باشد، کاهش مییابد. این مساله میتواند به دلیل کاهش نسبت مولکولهای لیدوکائین یونیزه نشده، کاهش غلظت لیدوکائین به دلیل افزایش جریان خون، و احتمالاً افزایش تولید واسطههای التهابی مانند پراکسی نیتریت باشد که مستقیماً بر روی کانال های سدیم عمل می کنند. لیدوکائین توسط آنزیم های کبدی به سرعت به تعدادی متابولیت از جمله مونوتیل گلیسینکسیلیدید (MEGX) و گلیسینکسیلیدید (GX) متابولیزه میشود، که هر دو دارای فعالیت دارویی مشابه لیدوکائین هستند، اما کمتر از آن قوی هستند.
طریقه مصرف
اگر از محصول بدون نسخه برای خوددرمانی استفاده میکنید، قبل از استفاده از این دارو، تمام دستورالعملهای روی بستهبندی محصول را بخوانید و دنبال کنید. اگر سوالی دارید، با داروساز خود مشورت کنید. اگر پزشک شما این دارو را تجویز کرده است، طبق دستور از آن استفاده کنید.
در صورتیکه از لیدوکائین موضعی استفاده میکنید، قاعده کلی بر این است که قبل از استفاده بر روی پوست، ناحیه آسیب دیده را طبق دستور تمیز و خشک کنید. سپس یک لایه نازک از دارو را در ناحیه آسیب دیده پوست، معمولاً 2 تا 3 بار در روز یا طبق دستور بمالید. سعی کنید تا لیدوکائین را به مقدار زیاد استفاده نکنید و پس از استعمال روی پوست ناحیه مورد عارضه را با باندهای پلاستیکی نپوشانید.
از دادن حرارت به ناحیه مورد نظر خودداری کنید زیرا ممکن است خطر عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. بعد از استعمال دارو روی پوست، بلافاصله دستهایتان را بشویید مگر اینکه عارضه پوستی روی دست شما قرار گرفته و به اصطلاح ناحیه درمان روی دست شما باشد. دقت کنید تا از وارد شدن دارو به چشم، بینی یا گوش جلوگیری نمائید. اگر لیدوکائین در این قسمتها وارد شد، بلافاصله محل را با آب تمیز بشویید. چنانچه روی پوست شمت عفونت یا زخمی وجود داشته باشد، از استعمال دارو روی آن خودداری کنید. نهایتاً دارو را بیش از مقدار و زمان تجویز شده و در خارج از نواحی مورد عارضه استفاده ننمائید.
مقدار مصرف Lidocaine
اگر پماد لیدوکائین 5% به طور همزمان با سایر محصولات حاوی لیدوکائین استفاده شود، دوز کل ارائه شده توسط تمام فرمول ها باید در نظر گرفته شود.
- افراد بالغ: در هر بار استعمال، مقدار دارو نباید از 5 گرم پماد لیدوکائین 5% که حاوی 250 میلیگرم پایه لیدوکائین (از نظر شیمیایی معادل تقریباً 300 میلیگرم لیدوکائین هیدروکلراید) است، تجاوز نماید. برای محاسبه نسبتاً دقیقتر مقدار مصرف این دارو، میتوان اینچنین در نظر گرفت که به ازاء هر 1 کیلوگرم وزن بدن، 3.6 میلیگرم میتوان استفاده کرد. بطور کلی، مقدار مصرف روزانه در بزرگسالان نباید از 17 تا 20 گرم در روز تجاوز نماید.
- مقدار مصرف برای کودکان: توصیه حداکثر دوز از هر دارویی برای کودکان دشوار است زیرا این دوز بسته به سن و وزن متفاوت است. برای کودکان کمتر از 10 سال که بطور طبیعی لاغر هستند، حداکثر دوز ممکن است با استفاده از یکی از فرمول های استاندارد دارویی کودکان (به عنوان مثال، قانون کلارک) تعیین شود. به عنوان مثال یک کودک پنج ساله با وزن 22 کیلوگرم، دوز لیدوکائین نباید از 75 میلیگرم تا 100 میلیگرم بیشتر شود. در هر صورت، حداکثر مقدار لیدوکائین تجویز شده نباید از 4.5 میلیگرم بر هر 1 کیلوگرم وزن بدن تجاوز کند.
زمان مصرف ژل لیدوکائین
اثر بخشی و زمان اثرگذاری محصولات تاخیری ممکن است بسته به عوامل مختلفی مانند ترکیبات محصول، حساسیت فردی، روش استفاده و دیگر شرایط فردی متغیر باشد. با این حال، اسپری تاخیری لیدوکائین معمولاً به منظور کاهش تحریک حسی و تاخیر در انزال در رابطه جنسی استفاده میشود. چنانچه از اسپری جهت مقاربت جنسی استفاده می کنید، حدود 15 دقیقه قبل از نزدیکی بر روی آلت تناسلی اسپری نمایید. بعد از این مدت با ۳۰ دقیقه بی حسی موضعی در این ناحیه مواجه خواهید شد. اسپری تاخیری لیدوکائین در بهترین حالت ممکن ۳۰ دقیقه باعث تاخیر در انزال خواهد شد.
موارد احتیاط
- این محصول حاوی مواد غیر فعالی است که ممکن است باعث واکنشهای آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. بنابراین، قبل از استفاده از لیدوکائین، اگر به لیدوکائین یا سایر بیحسکننده های نوع آمیدی (مانند بوپیواکائین، پریلوکائین) حساسیت داشته و یا هرگونه آلرژی دیگری دارید، حتماً موضوع را با پزشک درمیان بگذارید. برای اطلاعات بیشتر با داروساز خود صحبت کنید. در صورتیکه دچار عفونت یا شکستگی پوست یا زخم در ناحیه درمان هستید، حتماً با پزشک مشورت نمائید. در موارد ابتلا به بیماری قلبی، بیماری کبد، و اختلال خونی خاص (متهموگلوبینمی) هم باید با پزشک مشورت کنید.
- چنانچه قرار است آزمایش MRI انجام دهید، حتماً به پرسنل آزمایشگاه بگویید که از این محصول استفاده میکنید. برخی از مارک های این دارو ممکن است حاوی فلزاتی باشند که میتوانند باعث سوختگی جدی در طول MRI شوند. ضمناً توجه داشته باشید که هرگز قبل از انجام MRI از لیدوکائین استفاده ننمائید. پیش از انجام عمل جراحی، پزشک یا دندانپزشک خود را در مورد استفاده از این دارو مطلع کنید. در مورد کودکان هم توجه داشته باشید که آنها به این دارو و عوارض احتمالی ناخواسته آن حساستر هستند.
- هنگامی که از بیحس کنندههای موضعی در دهان استفاده میشود، بیمار باید بداند که تولید بیحسی موضعی ممکن است در عمل بلعیدن، اختلال ایجاد کند و یا در استنشاق تولید مشکل نماید. به همین دلیل، پس از استفاده از داروهای بیحس کننده موضعی در ناحیه دهان یا گلو، تا 60 دقیقه نباید غذا خورد. این امر به ویژه در کودکان به دلیل دفعات غذا خوردن آنها اهمیت دارد. علاوه بر این، بیحسی زبان یا مخاط باکال ممکن است خطر گاز گرفتن ناخواسته این نواحی را افزایش دهد. بهتر است در طول زمانیکه ناحیه دهان یا گلو دچار بیحسی است، از هرگونه خوردنی امتناع کرد.
موارد منع مصرف لیدوکائین
ژل لیدوکائین برای افراد زیر مناسب نیست:
- کسانیکه به لیدوکائین یا هر یک از مواد بیحس کننده دیگر واکنش آلرژیک دارند.
- کسانیکه در محل درمان پوستی خود عارضههایی چون بریدگی، بثورات، اگزما، یا خونریزی دارند.
- کسانیکه بیماریهای ارثی نادری همچون پورفیری، متهموگلوبینمیا یا کمبود گلوکز-6-فسفات دهیدروژناز (G6PD) دارند.
عوارض جانبی لیدوکائین (Lidocaine)
این دارو عموماً عوارض جانبی در پی ندارد اما با اینحال ممکن است در مواردی شاهد بروز عوارض ناخواسته شویم. موارد زیر جزء عوارض خفیف لیدوکائین هستند که در صورت تداوم یا بدتر شدن این عوارض، با پزشک باید مشورت کرد:
- قرمزی موقت پوست
- سوزش
- تورم
موارد زیر بخشی از عوارض احتمالی جدی لیدوکائین بشمار میروند که در صورت بروز، فوراً باید به پزشک مراجعه کرد:
- تنفس آهسته/کم عمق
- تشنج
- رنگ پریدگی، کبودی یا خاکستری شدن رنگ پوست
- خستگی غیرعادی
- تنگی نفس، ضربان قلب تند، کند یا نامنظم
واکنش آلرژیک بسیار جدی به این دارو نادر است. با اینحال، در صورت مشاهده علائم هرگونه واکنش آلرژیک جدی همچون موارد زیر، سریعاً به پزشک مراجعه کنید:
- بثورات جدید
- سرگیجه شدید، هیجان، بیقراری
- خارش یا کهیر
- تورم صورت، لبها یا زبان
- تغییر در بینایی
- تب یا لرز
- سردرد
- تهوع
- تشنج
تداخل دارویی لیدوکائین
برخی از داروها با لیدوکائین منع مصرف دارند یعنی مصرف همزمان هر دو دارو میتواند عوارض جانبی ایجاد کند یا نحوه عملکرد داروها را تغییر دهد. اما برخی دیگر از داروها برخی از داروها را می توان همزمان ولی با نظارت دقیق پزشک مصرف کرد.
تداخلات متداول لیدوکائین شامل موارد زیر است:
- داروهایی که ضربان قلب را کنترل میکنند، مانند (آمیودارون، کوردارون و پاسرون)
- داروهای فشار خون، مانند متوپرولول (Lopressor, Toprol XL, and Kapspargo Sprinkle) و آتنولول (Tenormin)
- وارفارین (کومادین و جانتوون) برای لخته شدن خون
- برخی از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند آسپرین
- داروهای تشنج مانند فنی توئین (دیلانتین و فنی تک)، پریمیدون (میزولین)، کاربامازپین (کارباترول، اپیتول، اکوترو، تگرتول و تریل) و والپروات سدیم
- برخی از داروهای بیهوشی
- برخی شلکنندههای عضلانی مانند سوکسامتونیوم
بیمارانی که بیحس کنندههای موضعی دریافت میکنند، در صورت مواجهه همزمان با داروهای زیر، که میتواند شامل سایر بیحسکنندههای موضعی باشد، در معرض خطر ابتلا به متهموگلوبینمیا هستند:
کلاس یا طبقه دارویی |
مثال دارویی |
نیتراتها/ نیتریتها | nitroglycerin, nitroprusside, nitric oxide, nitrous oxide |
بیحس کنندههای موضعی | benzocaine, lidocaine, bupivacaine, mepivacaine, tetracaine, prilocaine, procaine, articaine |
عوامل ضد نئوپلاستیک | cyclophosphamide, flutamide, rasburicase, ifosfamide, hydroxyurea |
آنتی بیوتیکها | dapsone, sulfonamides, nitrofurantoin, para-aminosalicylic acid |
داروهای ضد مالاریا | chloroquine, primaquine |
داروهای ضد تشنج | phenytoin, sodium valproate, phenobarbital |
سایر داروها | acetaminophen, metoclopramide, sulfa drugs (i.e., sulfasalazine), quinine |
مصرف لیدوکائین (Lidocaine) در دوران بارداری و شیردهی
اگرچه مطالعاتی در مورد اثرات مصرف لیدوکائین در دروان بارداری در انسان انجام نشده اما با اینحال، هیچ گزارشی مبنی بر مشکلات ناشی از مصرف بیحس کنندههای موضعی در دوران بارداری ارائه نشده است. در آزمایشات روی حیوانات هم هیچ مشکل برای جنین در اثر مصرف لیدوکائین مشاهده نشده است. به همین ترتیب، در دروان شیردهی نیز گزارشی مبنی بر بروز مشکلات ناشی از مصرف لیدوکائین به ثبت نرسیده است.
بطور کلی لیدوکائین در دوران بارداری بی خطر در نظر گرفته شده و توسط سازمان غذا و داروی آمریکا(FDA) بعنوان یک داروی حاملگی دسته B تعیین شده است. این بدان معنی است که هیچ خطری برای نوزادان انسان ندارد، اما هنگام استفاده از آن در دوران بارداری، نظارت پزشکی ضروری است.
شرایط نگهداری از ژل یا پماد لیدوکائین
شرایط نگهداری لیدوکائین عبارت است از:
- پماد لیدوکائین را در محیطی خشک و خنک با دمای کمتر از 30 درجه سانتیگراد (ترجیحاً 15-30 درجه) نگهداری کنید و از تماس با نور مستقیم آفتاب، رطوبت و گرما جلوگیری کنید.
- پماد لیدوکائین را در جایی قرار دهید که کودکان نتوانند به آن دسترسی داشته باشند.
- پس از هر بار مصرف، درب تیوب را به طور کامل ببندید تا از ورود هوا و تغییر ویژگیهای دارو جلوگیری شود.
قبل و بعد از هر بار مصرف، نازل اسپری و سر پماد را با آب گرم بشویید تا از رسوبات و آلودگیها پاک شوند.
راهنمای کامل ترکیبات پماد/ژل لیدوکائین
ترکیبات اسپری تاخیری لیدوکائین 10 درصد دلتا دارو، دارای ترکیبات لیدوکائین 10 درصد وزنی، اتانول، پروپیلن گلایکول، بنزیل الکل، اسانس، آب خالص، بوتان، پروپان است.
لیدوکائین ۱۰ درصد وزنی:
لیدوکائین یک ماده بیحسکننده است که برای کاهش درد و و تاخیر در بروز حساسیت عصبی محل تزریق استفاده میشود. |
اتانول:
اتانول یا الکل اتیلیک، به عنوان ماده حل کننده میتواند در ترکیبات اسپری حضور داشته باشد. |
پروپیلن گلایکول:
پروپیلن گلایکول نیز به عنوان یک ماده حل کننده مورد استفاده قرار میگیرد و میتواند به عنوان ماده پایه اسپری در جذب دارو به پوست موثر باشد. |
بنزیل الکل:
بنزیل الکل بعنوان ماده نگهدارنده در اسپری بصورت ضدعفونیکننده و محافظ پوست به کار میرود. |
اسانس:
اسانسها مواد معطر و طعمدهنده در ترکیبات اسپری هستند. |
آب خالص:
آب خالص جهت ایجاد حلالیت و تخفیف غلظت مواد بکار رفته و حامل دیگر ترکیبات در اسپری لیدوکائین است. |
بوتان و پروپان:
این گازهای فشرده به عنوان ماده خروجی در ترکیبات اسپری، باعث تشکیل اسپری از طریق بسته شدن و باز شدن ولومهای توزیع کننده میشوند. |
توجه داشته باشید که ترکیب دقیق ترکیبات هر محصول ممکن است بسته به تولید کننده و نوع محصول متفاوت باشد. بهتر است برای اطلاعات دقیق تر، به بستهبندی یا منابع معتبر مراجعه کنید.
کلام آخر در مورد لیدوکائین
همان طور که در این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز گفتیم، لیدوکائین از دسته داروهای بیحس کنندهای است که عمدتاً برای بیحس کردن موضعی در طول سایر فرایندهای درمانی و یا کمک به درمان برخی عوارض پوستی نظیر سوختگی های جزئی، نیش حشرات، خارش، اگزما و غیره بکار میرود. با اینکه این دارو عموماً بیخطر است، اما در موارد خاصی مصرف آن منع شده که توجه به آنها پیش از مصرف لیدوکائین بسیار حائز اهمیت است. بدیهی است همچون هر داروی دیگری، برای پرهیز از عوارض ناخواسته احتمالی، همواره بهتر است که پیش از اقدام به مصرف، با داروساز یا پزشک مشورت صورت پذیرد.
منبع سایت: Medscape