کبد دومین عضو بزرگ بدن انسان است که عملکردهایی حیاتی برای بدن انجام میدهد. هر چیزی که ما میخوریم یا مینوشیم را کبد بررسی کرده و انرژی و مواد مغذی را برای بدن تولید مینماید. کبد مواد مضر موجود در خون، مثل الکل، را فیلتر کرده و در مقابله با عفونتها نیز به بدن کمک میکند. موارد ذکر شده تنها بخش کوچکی از عملکرد کبد هستند. این عضو از بدن نقشی حیاتی در زندگی انسان دارد. در این مقاله انواع نارسایی کبد را مورد بررسی قرار میدهیم.
نارسایی کبد چیست؟
هنگامیکه کبد شما آسیب میبیند ممکن است دچار نارسایی کبد شوید. در افرادی که آسیب کبدی دارند، کبد ممکن است در نهایت عملکرد صحیح خود را متوقف کند. نارسایی کبدی یک بیماری جدی است که نباید ساده از کنار آن بگذرید. از آنجایی که کبد نقش مهمی در تولید هورمونها، آنزیمهای گوارشی، صفرا و متابولیسم سموم و مواد زاید دارد، هر نوع نارسایی کبد عوارض فراوانی را به دنبال خواهد داشت. وقتی عملکرد کبد کاهش مییابد، نارسایی کبدی ایجاد شده است. تاکنون از قرص پاکسازی کبد استفاده کردهاید؟
انواع نارسایی کبد کدام است؟
نارسایی کبد میتواند حاد یا مزمن باشد:
نارسایی حاد کبد
وقتی نارسایی حاد کبد اتفاق میافتد، در عرض چند هفته یا چند روز ممکن است کبد کارایی خود را از دست بدهد. این اتفاق ممکن است به طور ناگهانی و بدون هیچ نوع علامت خاصی رخ دهد. علل شایع نارسایی حاد کبدی به شرح زیر است:
- مسمومیت ناشی از قارچ
- اودردوز بیش از حد دارو (حتی مصرف بیش از حد استامینوفن)
نارسایی مزمن کبد
یکی دیگر از انواع نارسایی کبد نارسایی مزمن کبد است که نسبت به نارسایی حاد روند پیشرفت کندتری دارد. ممکن است سالها یا حتی ماهها طول بکشد تا علائم این عارضه نمایان شود. علت نارسایی کبد اغلب به سیروز کبدی ربط پیدا میکند. وقتی سیروز کبدی اتفاق میافتد، بافت سالم کبد با بافت اسکار جایگزین میشود. سیروز کبدی اغلب ناشی از عفونت هپاتیت C، مصرف بیش از حد الکل، یا بیماری کبد چرب غیرالکلی است.
در طول نارسایی مزمن کبد، کبد ملتهب شده و این التهاب به مرور زمان باعث تشکیل بافت اسکار میشود. در این حالت در حالی که بدن در حال جایگزین کردن بافت اسکار با بافت سالم است، کبد به تدریج عملکرد معمول خود را از دست میدهد و دیگر کارایی سابق را نخواهد داشت.
علت نارسایی کبد
علتهای مختلفی با نارسایی کبد مرتبط هستند:
علل مرتبط با نارسایی حاد کبد
گفتیم که یکی از انواع نارسایی کبد نوع حاد آن است که احتمال دارد حتی اگر فرد در گذشته مشکل کبدی نداشته، ناگهان بروز یابد. مصرف بیش از حد استامینوفن شایعترین علت نارسایی حاد کبد به حساب میآید. استامینوفن معمولا بدون نیاز به نسخه پزشک به فروش میرسد اما دقت داشته باشید که هرگز نباید بیش از مقدار توصیه شده از آن استفاده کنید. دلایل زیر هم از جمله علل نارسایی حاد کبد میتوانند باشند:
- مصرف برخی از داروها
- استفاده از بعضی از مکملهای گیاهی
- عفونتهای ویروسی مانند هپاتیت A، B و C.
- مواد سمی
- ابتلا به بعضی بیماریهای خود ایمن
همچنین اگر بیماری ژنتیکی کبدی داشته باشید، مستعد ابتلا به نارسایی کبد هستید.
علل مرتبط با نارسایی مزمن کبد
نارسایی مزمن کبد نتیجه التهاب طولانی مدت است که منجر به اسکار بافتهای سالم کبد خواهد شد. وقتی اسکار اکثر بافتهای کبد را اشغال کند، سیروز کبدی ایجاد میشود. دیگر علل نارسایی مزمن کبد عبارتند از:
هپاتیت سی و نارسایی بد
وقتی فردی مبتلا به هپاتیت سی میشود، خطر ابتلا به نارسایی مزمن کبدی یا سیروز کبدی بیشتر خواهد شد. در بسیاری از موارد حتی قبل از اینکه فرد خود بداند هپاتیت سی دارد، به نارسایی کبد مبتلا میشود. ویروس هپاتیت C از طریق خون پخش میشود. اگر خون فرد مبتلا به این عفونت وارد بدن شما شود، به این بیماری مبتلا خواهید شد. استفاده از سوزن مشترک نیز یکی دیگر از راههای انتقال هپاتیت سی است.
مصرف بیش از حد الکل
یکی دیگر از علل شایع سیروز کبدی و متعاقب آن نارسایی مزمن کبدی، مصرف بیش از حد الکل است. معمولا اگر حدود حداقل یک دهه فرد مقدار زیادی الکل نوشیده باشد، به نارسایی کبد مبتلا خواهد شد. مواد شیمیایی سمی موجود در الکل میتواند باعث التهاب در کبد شده و این تورم به مرور نارسایی کبد ایجاد نماید.
بیماری کبد چرب غیر الکلی
طبیعی است که کبد شما حاوی مقدار کمی چربی باشد. اگر بیش از 5 تا 10 درصد وزن کبد شامل چربیها شود، عارضه کبد چرب بوجود میآید. بیماری کبد چرب غیر الکلی با سندرم متابولیک، چاقی و دیابت نوع 2 مرتبط است. این بیماری ممکن است باعث التهاب و زخم شود. البته در مراحل اولیه معمولا آسیب جدی وارد نمیکند.
دیگر علل نارسایی مزمن کبد
علل زیر در بروز این عارضه کمتر شایع هستند:
- هپاتیت خود ایمنی
- بیماریهای مجاری صفرا
- مسدود شدن وریدهای کبدی
- داروهای شیمی درمانی
- نارسایی مزمن قلب
- سیروز کبدی ناشی از دارو
- نقص آنتیتریپسین آلفا-۱
- هموکروماتوز که باعث تجمع آهن در کبد و سایر اندامها میشود.
- بیماری ویلسون که باعث تجمع مس در کبد و سایر بافتهای بدن میشود.
دقت داشته باشید که در بعضی موارد نیز علت نارسایی مزمن کبد میتواند ناشناخته باشد.
علائم نارسایی کبدی
حالا که با انواع نارسایی کبد آشنا شدید بهتر است علائم و نشانههای نارسایی کبد را هم بشناسید:
- رنگ مایل به زرد در پوست و چشم
- از دست دادن اشتها
- حالت تهوع
- اسهال
- خستگی
- کاهش وزن
- کبودی یا خونریزی (که به راحتی اتفاق میافتد)
- آسیت یا تجمع مایع در شکم
- خارش
- ادم یا تجمع مایع در پاها
علائم ذکر شده در بالا ممکن است با بعضی دیگر از بیماریها مشابه باشند. تنها پزشک است که میتواند تشخیص دهد فرد به نارسایی کبد مبتلا است یا خیر. برخی از افراد تا زمانی که نارسایی کبدی آنها به مرحله کشنده نرسد هیچ علامتی نشان نمیدهند. دقت داشته باشید که در نتیجه اختلال در عملکرد کبد حتی ممکن است سرطان کبد نیز ایجاد شود.
درمان نارسایی کبد
میتوان گفت که درمان نارسایی کبد دقیقا به مرحله بیماری ربط دارد. به موارد زیر دقت کنید:
- اگر تنها بخشی از کبد آسیب دیده باشد پزشک ممکن است داروهایی را تجویز نماید.
- در بعضی موارد ممکن است جراحی برای برداشتن قسمت آسیب دیده توصیه شود.
- اگر آسیب بیش از حد شدید باشد، ممکن است پیوند کبد توصیه شود.
جهت بررسی دقیق کبد پزشک اغلب سیتی اسکن یا امآرآی تجویز میکند.
راه های جلوگیری از بروز نارسایی کبد
به منظور پیشگیری از نارسایی کبدی باید روی علتهای بروز آن کار کنید:
- جهت جلوگیری از ابتلا به هپاتیت C رابطه جنسی محافظت شده (همراه با کاندوم) داشته باشید و از سوزن مشترک جهت خالکوبی و … استفاده نکنید.
- از مصرف الکل بپرهیزید.
- مراقبت باشید به بیماری کبد چرب غیر الکلی مبتلا نشوید. پیشگیری از این عارضه مانند روشهای درمان چاقی، دیابت، فشار خون بالا و کلسترول بالا است. در این حالت باید با تغییر در رژیم غذایی و ورزش کردن وزن خود را کم کنید تا مشکل کبد چرب هم بهبود یابد.
- از مصرف هر نوع دارو اعم از شیمیایی یا گیاهی بدون مشورت با پزشک بپرهیزید و همواره به مقدار مصرف توجه داشته باشید.
سخن آخر
انواع نارسایی کبد را همراه با علائم، علت و راههای پیشگیری و درمان در این مقاله برای شما شرح دادیم. تشخیص زود هنگام نارسایی کبد به شما کمک میکند تا درمان را به موقع انجام داده و سلامت بدن خود را باز یابید. نارسایی کبد میتواند یک قاتل خاموش باشد زیرا در برخی موقع علائم آن زمانی بروز پیدا میکند که متاسفانه خیلی دیر شده است.