ویتیلیگو که آن را به نام‌های برص و لک و پیس نیز می‌شناسند، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های پوستی در ایران به شمار می‌آید. در این بیماری به دلیل از دست رفتن رنگدانه‌های پوست، لک‌های سفید و شیری رنگ روی پوست به وجود می‌آید و ظاهری ناخوشایند را به وجود می‌آورد. ویتیلیگو مختص ایران نیست و چنانچه آمارها نشان می‌دهند، تقریبا 1 درصد از جمعیت جهان به این بیماری مبتلا هستند. در این مقاله هر آنچه لازم است درباره ویتیلیگو بدانید، به شما ارائه می‌شود.
ویتیلیگو چیست ؟
با بروز بیماری ویتیلیگو سلول‌هایی که مسئول رنگ پوست شما هستند، از بین می‌روند. این سلول‌ها که ملانوسیت نام دارند، دیگر رنگدانه‌ای از پوست به نام ملانین را تولید نمی‌کنند و در این حالت مناطقی از پوست، سفید یا شیری رنگ می‌شود. تغییر رنگ در پوست به دلیل ویتیلیگو ممکن است در هر نقطه‌ای از بدن ایجاد شود، از جمله:
- نواحی در معرض آفتاب مانند دست‌ها، پاها، بازوها و صورت
- داخل دهان یا سایر غشاهای مخاطی
- سوراخ‌های بینی
- دستگاه تناسلی
- پشت چشم‌ها
- گوش
اگر نواحی از پوست که مو دارند، درگیر این بیماری شوند، موهای آن قسمت سفید یا خاکستری خواهد شد. بیماری برص مسری نیست و هیچ فردی نمی‌تواند آن را به شخص دیگری انتقال دهد.
علائم بیماری ویتیلیگو
لکه‌های سفید روی پوست مهم‌ترین علامت بیماری برص است. چنانچه گفتیم این لکه‌های سفید می‌توانند در هر نقطه‌ای از بدن به وجود بیایند و کوچک یا بزرگ باشند. این لکه‌ها معمولا با الگوی خاصی ظاهر می‌شوند:
قطعه ای: در این حالت لکه‌های سفید کوچک‌تر بوده و در یک یا چند ناحیه ظاهر می‌شوند. ویتیلیگو به صورت سگمنتال یا کانونی (قطعه‌ای) معمولا تنها در یک طرف بدن باقی می‌ماند. این نوع از برص پیشرفت کندتری داشته و اغلب پس از حدود یک سال پیشرفت آن متوقف می‌شود.
غیر قطعه ای: در این نوع از لک و پیس لکه‌های سفید گسترده به طور متقارن در هر دو طرف بدن ظاهر می‌شوند. این علائم می‌تواند، به صورت پایدار یا غیر پایدار باشد. این نوع از لک و پیس رایج‌ترین نوع آن است.
چه عاملی ریسک ابتلا به لک و پیس را بالا می برد ؟
متاسفانه به طور دقیق نمی‌توان گفت که چه عاملی موجب بروز لک و پیس در بدن می‌شود. به نظر نمی‌رسد این بیماری ارثی باشد زیرا اکثر افراد مبتلا به ویتیلیگو سابقه خانوادگی این اختلال را ندارند. اما با این حال اگر فردی سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را داشته باشد یا از بیماری‌های خودایمن دیگر رنج ببرد، احتمال ابتلای وی به لک و پیس به مراتب بیشتر خواهد شد.
عامل دیگری که ممکن است احتمال بروز لک و پیس را افزایش دهد، داشتن ژن‌های مرتبط با ویتیلیگو از جمله NLRP1 و PTPN22 است. طبق نظریه اکثر محققان لک و پیس یک بیماری خود ایمن است زیرا در این اختلال بدن به سلول‌های خود حمله می‌کند اما مشخص نیست که این اتفاق چگونه به وجود می‌آید. از تحقیقات این‌گونه برمی‌آید که حدود 20 درصد افراد مبتلا به لک و پیس، از یک بیماری خود ایمن دیگر مثل لوپوس ، رماتیسم مفصلی و دیابت نوع 1 نیز رنج می‌برند.
عوارض ابتلا به لک و پیس
خوشبختانه ابتلا به لک و پیس عوارض جسمی چندانی روی بدن ندارد. در بدترین حالت ممکن این بیماری شاید روی چشم و گوش تاثیر بگذارد اما این مسئله چندان شایع نیست. مهم‌ترین اتفاقی که پس از ابتلا به برص می‌افتد این است که از بین رفتن رنگدانه‌های پوستی سبب می‌شود تا پوست بیش از همیشه در معرض آفتاب سوختگی قرار گیرد. با استفاده از ضد آفتاب ، کلاه آفتابی و عینک آفتابی می‌توان مانع از آفتاب سوختگی شد.
اما ویتیلیگو می‌تواند در روحیه فرد اثرات بسیار نامطلوبی را بر جای بگذارد. بیش از 50% از افراد مبتلا به لک و پیس گزارش داده‌اند که ابتلا به این بیماری در روابط آنها با دیگران تاثیرات بسیار منفی گذاشته است. افسردگی و اضطراب از شایع‌ترین بیماری‌هایی است که در میان افراد مبتلا به لک و پیس دیده می‌شود. بهتر است در صورت وجود این نوع مشکلات با روان‌شناس حتما مشاوره صورت گیرد.
نحوه تشخیص ویتیلیگو
فرد مشکوک به بیماری لک و پیس باید برای تشخیص به پزشک متخصص پوست مراجعه نماید. پزشک ابتدا در مورد سابقه پزشکی فرد از وی پرسیده و آزمایش‌های لازم را انجام می‌دهد. چنانچه شما اخیرا به این بیماری مبتلا شده‌اید، اگر به بیماری خودایمن دیگری نیز مبتلا هستید، پزشک را در جریان قرار دهید. همچنین اگر دچار آفتاب‌سوختگی شدید یا سفید شدن زودرس مو شده‌اید نیز به پزشک اطلاع دهید. اگر فرد دیگری نیز در خانواده شما این بیماری را دارد، پزشک باید مطلع شود. پزشک معمولا این سوالات را از فرد خواهد پرسید:
- اولین بار در کدام قسمت از بدن لک و پیس را مشاهده کردید؟
- آیا فرد دیگری در خانواده شما لک و پیس دارد؟
- آیا فردی در خانواده شما بیماری خودایمن دارد؟
- آیا قبلا هیچ درمانی را امتحان کرده‌اید؟
- آیا مناطقی از بدن که درگیر این بیماری هستند، به مرور بهتر یا بدتر شده‌اند؟
در برخی موارد پزشک برای تشخیص بیماری ویتیلیگو باید از پوست نمونه برداری انجام دهد. نمونه برداری نشان می‌دهد که آیا هنوز سلول‌های تولید کننده رنگدانه در آن قسمت از بدن فعال هستند یا خیر.
درمان ویتیلیگو
هدف از درمان بیماری ویتیلیگو بازگرداندن تعادل رنگ به پوست است. برخی از درمان‌ها در این رابطه با این هدف انجام می‌شوند که رنگدانه از دست رفته پوست را به آن باز گردانند یا اینکه رنگدانه را به طور کلی حذف نمایند. روش مورد استفاده برای درمان، بسته به مکان بروز لک و پیس، شدت آن، چگونگی گستردگی آن و اینکه بدن شما چطور به درمان پاسخ می‌دهد، متفاوت است. به منظور درمان می‌توان از درمان دارویی، جراحی یا ترکیبی از هر دوی آنها استفاده کرد:
درمان دارویی
حداقل 3 ماه زمان لازم است تا تاثیر دارو روی بیماری ویتیلیگو نشان داده شود. درمان‌های دارویی شامل موارد زیر هستند:
- کرم‌های موضعی
- داروهای خوراکی مانند برخی آنتی بیوتیک‌ها
- داروی پسورالن و استفاده از اشعه ماورای بنفش
- نور درمانی
- درمان با لیزر
- دپیگمنتیشن
هر یک از این روش‌های درمانی ممکن است عوارض جانبی داشته باشند مثلا موجب خارش پوست یا چروک شدن پوست شوند بنابراین با توجه به شرایط شما این پزشک است که تصمیم می‌گیرد کدامیک برای شما مناسب‌تر است.
جراحی
گزینه جراحی در صورتی پیشنهاد می‌شود که فرد از درمان‌های دارویی و نوردرمانی نتیجه مطلوب را کسب نکند. اگر در 12 ماه گذشته هیچ لک جدید دیگری ایجاد نشده باشد یا ویتیلیگو بر اثر آفتاب سوختگی به وجود نیامده باشد، پزشک به منظور درمان، جراحی را پیشنهاد می‌دهد. جراحی برای لک و پیس انواع مختلفی دارد:
- پیوند پوست
- پیوند ملانوسیت
- میکروپیگمنتیشن
سخن پایانی
ویتیلیگو بیماری است که با از بین بردن رنگدانه‌های پوست در ظاهر پوست تاثیر منفی می‌گذارد اما خوشبختانه این بیماری عوارض جانبی خاصی ندارد. فرد مبتلا به این بیماری می‌تواند با مراجعه به پزشک از درمان دارویی یا عمل جراحی جهت بهبود استفاده کند. همچنین اگر این بیماری در روحیه فرد تاثیر منفی گذاشته باشد، مراجعه به روان‌پزشک می‌تواند در روند بهبودی موثر واقع شود.
سلام. در همان مراحل اولیه بیماری هم نمیشه جلوشو گرفت؟
نمی توان به طور قطعی پاسخ داد اما بخشی از مقاله به این موضوع اشاره می کند که “بسته به مکان بروز لک و پیس، شدت آن، چگونگی گستردگی آن و اینکه بدن شما چطور به درمان پاسخ می‌دهد، متفاوت است.” بنابراین اگر در مراحل اولیه بیماری تشخیص به موقع انجام شود به طور حتم امید به درمان و یا حداقل پیشگری از بروز شدت آن بسیار موثر خواهد بود.