پتاسیم یکی از عناصر مهم و ضروری برای حفظ سلامتی بدن است که نقش بسیار حیاتی در عملکرد مختلف اعضا و سلول‌های بدن دارد. این عنصر معدنی در تعادل اسیدها، فعالیت عضلات، حفظ فشار خون و سلامت قلب و عروق و حتی افزایش توانایی سیستم ایمنی بدن دخیل میشود. همچنین، نقش آن در انتقال سیگنال‌های عصبی و حفظ تعادل آب و الکترولیت‌ها نیز بسیار اساسی است. با این حال، عدم تأمین کافی پتاسیم میتواند منجر به مشکلات جدی در سلامت بدن شود. عوارض کمبود پتاسیم شامل خستگی، ضعف عضلات، اختلالات ریتم قلبی و حتی مشکلات کلیه می‌شوند. در ادامه به بررسی داروی پتاسیم سیترات potassium citrate خواهیم پرداخت.
اشکال دارویی پتاسیم سیترات
- قرص نسخه طولانی 5mEq، 10mEq، 15mEq
موارد مصرف قرص پتاسیم سیترات
داروی پتاسیم سیترات یک مکمل معدنی است که برای درمان یا پیشگیری از مقادیر کم پتاسیم در خون استفاده میشود. سطح طبیعی پتاسیم در بدن بسیار مهم است و به سلول‌ها، کلیهها، قلب، ماهیچه‌ها و اعصاب شما کمک میکند تا به درستی کار کنند. اکثر مردم با خوردن یک رژیم غذایی متعادل، پتاسیم کافی دریافت میکنند. برخی از شرایطی که می‌توانند سطح پتاسیم بدن شما را کاهش دهند شامل اسهال و استفراغ شدید و طولانی مدت، مشکلات هورمونی مانند هیپرآلدوسترونیسم یا درمان با قرص‌های آب و دیورتیک‌ها می‌باشند.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی potassium citrate
مکانیسم عمل داروی پتاسیم سیترات ادرار را قلیایی کرده و سیترات با کلسیم ادرار متصل میشود. شروع این دارو در 1 ساعت در مدت زمان 12 ساعت می‌باشد. متابولیسم دارو کبدی بی کربنات (فعال) و دفع از طریق ادرار صورت می‌گیرد.
مقدار مصرف داروی potassium citrate
داروی پتاسیم سیترات را اگر بدون نسخه و دستور پزشک استفاده می‌کنید، ابتدا تمام دستورالعمل‌های روی بسته‌بندی دارو را مطالعه کنید. سازنده دارو مقدار و زمان مصرف عمومی آن را به صورت دقیق بیان کرده است. اگر پزشک شما این دارو را تجویز کرده است، آن را طبق دستور مصرف کنید. برای جلوگیری از ناراحتی معده، هر دوز را با یک وعده غذایی و یک لیوان پر آب (8 اونس/240 میلی لیتر) مصرف کنید، مگر اینکه پزشکتان دستور دیگری به شما بدهد. توجه داشته باشید که حداقل 10 دقیقه پس از مصرف این دارو دراز نکشید.
زمان مصرف پتاسیم سیترات
کپسول و قرص‌های پتاسیم سیترات را به صورت کامل قورت دهید و از جوییدن و شکستن آن خودداری کنید. انجام این کار میتواند تمام دارو را به یکباره آزاد کند و خطر عوارض جانبی را افزایش دهد. همچنین، قرص‌های طولانی رهش را تقسیم نکنید، مگر اینکه دارای خط امتیاز باشند و پزشک یا داروساز به شما بگوید که این کار را انجام دهید. بدون مشورت با پزشک دوز مصرفی خود را افزایش، کاهش یا قطع نکنید. اگر فکر می‌کنید ممکن است مشکل پزشکی جدی داشته باشید یا علائم کمبود پتاسیم در خون (مانند ضربان قلب نامنظم، ضعف عضلانی و گرفتگی عضلات) دارید، به پزشک خود اطلاع دهید.
طریقه مصرف قرص پتاسیم سیترات در بزرگسالان
- داروی پتاسیم سیترات (potassium citrate) برای عامل قلیایی کننده در هیپوسیتراتوری خفیف تا متوسط سیترات ادرار 150 میلی گرم در روز، انتشار فوری mEq 10 3 بار در روز و در انتشار طولانی مدت mEq 15 2 بار در روز یا mEq 10 3 بار در روز استفاده میشود.
- هیپوسیتراتوری شدید با سیترات ادرار کمتر از 150 میلی گرم در روز، در انتشار فوری mEq 20 3 بار در روز یا mEq 15 4 بار در روز و انتشار طولانی مدت mEq 30 2 بار در روز یا mEq 20 3 بار در روز مصرف میشود.
- نسخه نگهداری، دوز را برای رسیدن به سیترات ادرار 320-640 میلی گرم در روز و pH ادرار 6.0-7.0 (حداکثر دوز 100 میلی اکی والان در روز) تنظیم کنید.
- دوز را با غذا یا ظرف 30 دقیقه بعد از غذا یا میان وعده قبل از خواب تجویز کنید. اندازه گیری سیترات ادرار بیست و چهار ساعته یا pH ادرار باید برای تعیین کفایت دوز اولیه و ارزیابی اثربخشی هرگونه تغییر دوز استفاده شود.
موارد احتیاط
قبل از مصرف داروی پتاسیم سیترات، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که میتواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله مشکلات قلبی، مشکلات کلیوی، سطوح بالای پتاسیم در خون، اختلال کبدی، مشکلات تنفسی و… با احتیاط مصرف شود. به دلیل گزارشات نادر از زخم معده یا روده و خونریزی با داروهای پتاسیم با رهش پایدار، مصرف شکل مایع پتاسیم ترجیح داده میشود. اگر مشکلات گلو، معده و روده‌ای مانند انسداد، تنگی یا زخم دارید، به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید.
- توانایی دارو برای افزایش سیترات ادرار ممکن است با تخریب آنزیمی باکتریایی سیترات کاهش یابد. علاوه بر این، افزایش pH ادرار ناشی از درمان در برخی موارد باعث رشد بیشتر باکتری میشود.
- در بیماران با تغییرات اسید/باز با احتیاط مصرف شود (مانیتور).
- برای استفاده در هنگام تجربه عفونت‌های دستگاه ادراری؛ توانایی دارو برای افزایش سیترات ادرار ممکن است با تجزیه آنزیمی باکتریایی سیترات کاهش یابد. علاوه بر این، افزایش pH ادرار ناشی از درمان در برخی موارد باعث رشد بیشتر باکتری‌ها میشود.
- در بیماران مبتلا به بیماری قلبی عروقی با احتیاط مصرف شود (خطر بالای اثرات قلبی تهدید کننده زندگی مرتبط با هایپر/هیپوکلمی).
ضایعات دستگاه گوارش پتاسیم سیترات
- ناراحتی شکمی، استفراغ، اسهال، حرکات شل روده یا حالت تهوع در برخی بیماران رخ می‌دهد. اشکال دوز جامد کلرید پتاسیم باعث ایجاد ضایعات تنگی یا اولسراتیو در روده کوچک و مرگ و میر شده است. این ضایعات ناشی از غلظت محلی بالای یون‌های پتاسیم در ناحیه قرص‌های حل شونده است که باعث آسیب روده میشود.
- شاید به این دلیل که فرآورده‌های ماتریکس موم دارای پوشش روده نیستند و مقداری از پتاسیم خود را در معده آزاد میکنند، گزارش‌هایی از خونریزی دستگاه گوارش فوقانی مرتبط با این داروها گزارش شده است.
- در صورت وجود استفراغ شدید، درد شکم یا خونریزی گوارشی، دارو باید فورا قطع شود و احتمال سوراخ شدن یا انسداد روده بررسی شود.
هیپرکالمی در داروی پتاسیم سیترات
- دوزهای زیاد در برخی موارد باعث هیپرکالمی و آلکالوز بخصوص در نارسایی کلیوی میشود. در بیمارانی که تحت درمان‌هایی هستند که سطح پتاسیم را افزایش می‌دهد (مهارکننده‌های ACE، جایگزین‌های نمک مبتنی بر پتاسیم، دیورتیک‌های ذخیره کننده) احتیاط کنید.
- در بیماران مبتلا به اختلالاتی که ممکن است منجر به تغییر پتاسیم سرم و هیپرکالمی شود، از جمله بیماری آدیسون درمان نشده، گرفتگی‌های ناشی از گرما یا تجزیه شدید بافت در اثر تروما یا سوختگی، احتیاط کنید.
- در بیماران مبتلا به اختلال در مکانیسم دفع پتاسیم، تجویز دارو میتواند باعث هیپرکالمی و ایست قلبی شود. هیپرکالمی بالقوه کشنده در برخی بیماران به سرعت ایجاد میشود و بدون علامت است.
- از مصرف در بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیه یا هر بیماری دیگری که باعث اختلال در دفع پتاسیم میشود مانند آسیب شدید میوکارد یا نارسایی قلبی خودداری شود. علائم هیپرکالمی را با آزمایشات دوره‌ای خون و ECG به دقت کنترل کنید.
موارد منع مصرف پتاسیم سیترات
- حساسیت مفرط، هیپرکالمی، بیماری آدیسون، آنوری، دیابت کنترل نشده، کم آبی حاد، نارسایی آدرنال، نارسایی کلیوی
- تاخیر در تخلیه معده، فشرده‌سازی مری، انسداد یا تنگی دستگاه گوارش، درمان همزمان آنتی کولینرژیک، زخم معده، UTI فعال
- عوامل حفظ کننده K+ (مانند تریامترن، اسپیرونولاکتون، آمیلوراید)
- در بیماران مبتلا به عفونت فعال دستگاه ادراری (همراه با تقسیم اوره یا سایر ارگانیسم‌ها، همراه با سنگهای کلسیمی یا استروویت)
عوارض جانبی قرص پتاسیم سیترات (potassium citrate)
گیجی و ضعف، عصبانیت، ضعف عضلات، درد شدید معده، درد قفسه سینه، یبوست، استفراغ، تهوع، کهیر و… برخی از عوارض داروی پتاسیم سیترات (potassium citrate) می‌باشد. اگر هر یک از این اثرات ماندگار یا بدتر شد، فوراً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده میکنند عوارض جانبی جدی ندارند. برخی از عوارض جانبی جدی این دارو شامل استفراغ شبیه تفاله قهوه، درد معده و شکم، مدفوع سیاه یا قیری، بثورات پوستی، خارش و تورم (به ویژه در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی و… می‌باشد.
- گیجی یا بی‌حسی
- اضطراب و عصبانیت
- ضعف
- مشکل در تنفس
- استفراغ و حالت تهوع
- ضربان قلب نامنظم
- درد قفسه سینه یا تپش قلب
- تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو
- کهیر
- ضعف عضلات
- ضعف یا سنگینی پاها
- درد شدید معده
- اسهال
تداخل دارویی پتاسیم سیترات
- داروهایی که سیستم رنین-آنژیوتانسین-آلدوسترون (RAAS) را مهار میکنند، از جمله مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE)، مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARBs)، اسپیرونولاکتون، اپلرنون یا آلیسکیرن با مهار تولید آلدوسترون، احتباس پتاسیم را تولید میکنند. در بیمارانی که همزمان با RAAS درمان می‌شوند، پتاسیم را به دقت کنترل کنید.
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی ممکن است با کاهش سنتز کلیه پروستاگلادین E و اختلال در سیستم رنین-آنژیوتانسین سبب احتباس پتاسیم شوند. پتاسیم را در بیمارانی که همزمان NSAID مصرف میکنند را به دقت کنترل کنید.
مصرف قرص پتاسیم سیترات (potassium citrate) در دوران بارداری و شیردهی
داروی پتاسیم سیترات (potassium citrate) در دوران بارداری قابل استفاده است. پتاسیم سیترات میتواند به تامین پتاسیم مورد نیاز بدن شما در دوران بارداری کمک کند. با این حال، مهم است که دوز مناسب را مصرف کنید. مصرف بیش از حد پتاسیم در دوران بارداری سبب خطر ابتلا به عوارض جانبی جدی مانند هایپرکالمی (افزایش سطح پتاسیم خون) خواهد شد. اگر بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری کلیوی یا قلبی و عروقی دارید، قبل از مصرف پتاسیم سیترات در دوران بارداری با پزشک خود مشورت کنید.
شرایط نگهداری داروی potassium citrate
داروی سیترات پتاسیم (potassium citrate) باید در دمای اتاق به دور از نور و رطوبت نگهداری شود. همچنین تا حدامکان از کودکان و حیوانات دور نگه داشته شود و درصورت خرابی یا تمام شدن تاریخ مصرف، آن را به درستی دور بریزید.
کلام آخر داروی پتاسیم سیترات
در این مقاله با عنوان داروی potassium citrate از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز خواندیم که داروی پتاسیم سیترات به عنوان یک راهکار مؤثر در درمان کمبود پتاسیم در بدن افراد مطرح شده است. این دارو با ارائه بهینه پتاسیم به سلول‌ها و بازدهی بالا در اصلاح سطح پتاسیم خون، توانایی بهبود وضعیت علائم ناشی از کمبود پتاسیم را داراست. مکانیسم اثر این دارو در تعادل اسیدها و بازها، تحریک عضلات و حفظ فشار خون به وضوح آشکار است. همچنین، نقش این دارو در افزایش سطح ایمنی بدن و جلوگیری از مشکلات عصبی و عضلانی ناشی از کمبود پتاسیم، اهمیت بالایی را برای سلامت عمومی فراهم میکند.
منبع سایت: Medscape
