تالیدومید با ویژگی‌های ضد التهابی و ایمونومدولاتوری خود، در درمان بیماری‌هایی مانند لپرا (جذام)، اریتم ندوزوم لپروسم (ENL)، و برخی از انواع سرطان‌های پوستی، نتایج مثبتی به همراه داشته است. این دارو با کاهش پاسخ‌های التهابی و تنظیم سیستم ایمنی بدن، به کاهش علائم و بهبود وضعیت بیماران کمک می‌کند. در این مقاله، به بررسی کاربردهای مختلف تالیدومید در درمان بیماریهای پوستی، مکانیسم‌های عمل آن و نتایج تحقیقات بالینی پرداخته خواهد شد.
آنچه در این مقاله می خوانیم
اشکال دارویی تالیدومید
- کپسول: 50 میلی گرم، 100 میلی گرم، 150 میلی گرم، 200 میلی گرم
- قرص
موارد مصرف قرص تالیدومید
قرص تالیدومید برای درمان یا پیشگیری از برخی بیماریهای پوستی مرتبط با بیماری هانسن، که زمانی به نام جذام (اریتم ندوزوم جذام) شناخته می‌شد، استفاده میشود. تالیدومید همچنین برای درمان نوع خاصی از سرطان (مولتیپل میلوما) استفاده میشود. در بیماری هانسن با کاهش تورم و قرمزی (التهاب) عمل می‌کند. همچنین تشکیل رگ‌های خونی تغذیه کننده تومورها را کاهش می‌دهد.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی تالیدومید
مکانیسم عمل تالیدومید فاکتور آلفا نکروز تومور را سرکوب می‌کند. مولکول‌های چسبندگی سطح سلولی را که در مهاجرت لکوسیت‌ها دخالت دارند، تعدیل می‌کند. فعالیت ضد سرطانی ممکن است به دلیل مهار رگزایی باشد. فراهمی زیستی دارو 90%، پروتئین محدود 55-66٪ و حداکثر زمان پلاسما 3-6 ساعت می‌باشد. حداکثر غلظت پلاسمایی این دارو 1.15-3.2 میکروگرم در میلی لیتر و دفع از طریق ادرار صورت می‌گیرد.
مقدار مصرف قرص تالیدومید
قرص تالیدومید را طبق دستور پزشک از طریق خوراکی معمولا یک بار در روز قبل از خواب حداقل 1 ساعت بعد از وعده غذایی عصر مصرف کنید. مقدار مصرف بر اساس وضعیت پزشکی و پاسخ شما به درمان است. بدون هماهنگی با پزشک دوز مصرفی خود را افزایش، کاهش یا قطع نکنید. افزایش دوز مصرفی بدون هماهنگی با پزشک تنها سبب عوارض جانبی خواهد شد. توجه داشته باشید که کپسول را در زمان مصرف از بسته بندی خارج کنید تا خراب نشود.
نحوه مصرف قرص تالیدومید
اگر هر یک از پودر کپسول روی پوست شما ریخت، محل را با آب و صابون شستشو دهید. از آنجایی که این دارو میتواند از طریق پوست و ریه‌ها جذب شود و ممکن است به جنین آسیب برساند. همه افراد باید پس از مصرف این دارو دست‌های خود را کاملا شستشو دهند، زیرا این دارو به مایعات بدن (مانند ادرار) منتقل میشود. از این دارو به طور منظم استفاده کنید تا بیشترین سود را از آن ببرید. برای کمک به یادآوری، آن را هر روز در ساعت معینی مصرف کنید. اگر از این دارو برای بیماری هانسن استفاده می نید، ممکن است با قطع ناگهانی دارو، وضعیت پوست شما بدتر شود.
طریقه مصرف قرص تالیدومید
- مصرف قرص تالیدومید برای درمان حاد تظاهرات پوستی اریتم ندوزوم جذام متوسط تا شدید (ENL) توصیه میشود. همچنین به عنوان درمان نگهدارنده برای پیشگیری و سرکوب عود جلدی نشان داده شده است. دوز مصرفی اولیه 100-300 میلی گرم به صورت خوراکی ترجیحاً قبل از خواب حداقل 1 ساعت بعد از وعده غذایی عصر می‌باشد.
- همچنین به عنوان درمان نگهدارنده برای پیشگیری و سرکوب تظاهرات پوستی عود ENL (جذام) نشان داده شده است. به عنوان تک درمانی برای ENL در حضور نوریت متوسط تا شدید نشان داده نمیشود.
- تالیدومید را تا زمانی که علائم فعال کاهش یابد، معمولا حداقل 2 هفته ادامه دهید، سپس با کاهش 50 میلی گرمی در 4-2 هفته، تیتر کنید. بیمارانی که سابقه مستندی از نیاز به درمان نگهدارنده طولانی مدت برای جلوگیری از عود ENL (جذام) پوستی دارند یا در حین باریک شدن شعله ور می‌شوند، باید حداقل دوز لازم برای کنترل واکنش را حفظ کنند. تلاش برای کاهش مصرف دارو باید 3 تا 6 ماه به میزان 50 میلی گرم و 2 تا 4 هفته کاهش یابد.
- این دارو در ترکیب با دگزامتازون برای مولتیپل میلوما (MM) تازه تشخیص داده شده مصرف میشود. دوز مصرفی 200 میلی گرم به صورت خوراکی در سیکل‌های 28 روزه PLUS است. در صورت بروز یبوست، خواب آلودگی یا نوروپاتی محیطی مصرف را قطع کنید. پس از شروع مجدد درمان، کاهش دوز را در نظر بگیرید. اگر عوارض جانبی درجه 3-4 رخ داد، کاهش دوز و تاخیر یا قطع مصرف را در نظر داشته باشید.
- تجویز دارو برای زنان دارای پتانسیل باروری منوط به نتایج منفی اولیه و ادامه دار آزمایش بارداری است. زنان با پتانسیل باروری باید حداقل 4 هفته قبل از شروع درمان، در طول درمان، در طول قطع دوز و حداقل تا 4 هفته پس از اتمام درمان، از بارداری خودداری کنند.
موارد احتیاط
قبل از مصرف قرص تالیدومید، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله برخی از اختلالات خونی (تعداد کم پلاکت و گلبول‌های سفید خون)، بی‌حسی وسوزن سوزن شدن دست‌ها و پاها، تشنج و… با پزشک مشورت کنید. احتیاط هنگام استفاده از این دارو در افراد مبتلا به HIV توصیه میشود زیرا ممکن است نسبت به اثرات دارو حساس‌تر باشند. در حالی که تالیدومید برای درمان تحلیل عضلات و سایر شرایط مرتبط با HIV استفاده میشود، این دارو ممکن است بر میزان HIV در سیستم شما (بار ویروسی) تأثیر بگذارد. در ادامه به موارد احتیاط قرص تالیدومید خواهیم پرداخت؛
- تراتوژن انسانی قدرتمند که باعث ایجاد فرکانس بالایی از نقایص مادرزادی شدید و تهدید کننده زندگی حتی پس از یک دوز میشود. مرگ و میر در زمان تولد یا اندکی پس از تولد در 40% از نوزادان گزارش شده است. هنگامی که هیچ درمان جایگزین رضایت‌بخشی وجود ندارد، زنان دارای پتانسیل باروری ممکن است با قرص تالیدومید درمان شوند، مشروط بر اینکه اقدامات احتیاطی کافی برای جلوگیری از بارداری انجام شود.
- در طول درمان و تا 4 هفته پس از قطع دارو از اهدای خون خودداری کنید، زیرا ممکن است خون به یک بیمار زن باردار داده شود که جنینش نباید در معرض تالیدومید قرار گیرد.
- افزایش خطر ترومبوآمبولی وریدی در بیماران مبتلا به مولتیپل میلوما (MM) گزارش شده است. وجود بدخیمی زمینه‌ای یا استفاده از یک ضدبارداری حاوی استروژن میتواند خطر ترومبوآمبولی را افزایش دهد. مشخص نیست که آیا این خطرات ترومبوآمبولی افزایشی هستند یا خیر، با این حال هنگام انتخاب روش‌های پیشگیری از بارداری باید در نظر گرفته شود.
- در برخی بیماران مصرف دارو سبب گیجی و خواب آلودگی شده است. به بیماران آموزش دهید از موقعیت‌هایی که خواب آلودگی ممکن است مشکل ساز باشد اجتناب کنند و از مصرف داروهای دیگری که ممکن است باعث خواب آلودگی شوند، خودداری کنند.
- نوروپاتی محیطی گزارش شده است. بیماران را در فواصل ماهانه برای 3 ماه اول درمان و پس از آن به صورت دوره‌ای معاینه کنید. آزمایش الکتروفیزیولوژیک را در نظر بگیرید که شامل اندازه گیری دامنه پتانسیل عمل اعصاب حسی (SNAP) در ابتدا و پس از آن هر 6 ماه یکبار در تلاش برای تشخیص نوروپاتی بدون علامت است. معمولا درمان با این دارو تنها در صورتی باید دوباره شروع شود که نوروپاتی به وضعیت اولیه بازگردد.
- ترومبوسیتوپنی، از جمله بروز درجه 3 یا 4، در ارتباط با استفاده بالینی از تالیدومید گزارش شده است. نظارت بر شمارش خون، از جمله شمارش پلاکت؛ کاهش دوز، تاخیر یا قطع ممکن است لازم باشد. علائم و نشانه‌های خونریزی از جمله پتشی، اپیستاکسی و خونریزی گوارشی را بررسی کنید.
- بیماران با سابقه تشنج یا در معرض خطر ابتلا به تشنج را از نزدیک برای تغییرات بالینی که میتواند فعالیت تشنج حاد را تسریع کند، تحت نظر بگیرید.
خظر سمیت جنینی با قرص تالیدومید
- اگر در دوران بارداری مصرف شود، قرص تالیدومید میتواند باعث نقصهای مادرزادی شدید یا مرگ جنین شود. هرگز برای خانم‌هایی که باردار هستند یا ممکن است در حین مصرف دارو باردار شوند، تجویز نکنید.
- حتی یک دوز واحد (1 کپسول، بدون در نظر گرفتن قدرت) توسط یک زن باردار در دوران بارداری میتواند باعث نقص شدید مادرزادی شود. با استفاده از 2 روش قابل اعتماد پیشگیری، از بارداری جلوگیری کنید.
خطر حوادث ترومبوآمبولیک وریدی با قرص تالیدومید
- به طور قابل توجهی خطر ترومبوز ورید عمقی (DVT) و آمبولی ریه (PE) را در بیماران تحت درمان برای مولتیپل میلوما افزایش می‌دهد. این خطر در صورت استفاده با عوامل شیمی درمانی استاندارد، از جمله دگزامتازون، به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.
- در یک کارآزمایی کنترل‌شده، میزان حوادث ترومبوآمبولی وریدی در بیمارانی که تالیدومید در ترکیب با دگزامتازون دریافت می‌کردند 22.5 درصد در مقایسه با 4.9 درصد در بیمارانی که دگزامتازون به تنهایی دریافت می‌کردند.
- علائم و نشانه‌های ترومبوآمبولی را مشاهده کنید و به بیماران آموزش دهید در صورت بروز تنگی نفس، درد قفسه سینه یا تورم بازو یا پا به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشند. داده‌های اولیه نشان می‌دهد که بیمارانی که کاندیدای مناسب هستند ممکن است از درمان همزمان ضد انعقاد پیشگیرانه یا آسپرین بهره‌مند شوند.
موارد منع مصرف قرص تالیدومید
- حساسیت مفرط
- بارداری؛ بسیار تراتوژن (حتی یک دوز)
عوارض قرص تالیدومید
خواب آلودگی، سرگیجه، سبکی سر، یبوست، ضعف و خشکی پوست، کاهش یا افزایش وزن، سردرگمی، خستگی، ضعف عضلانی و… برخی از عوارض قرص تالیدومید می‌باشد. برای کاهش خطر سرگیجه و سبکی سر، هنگام برخاستن از حالت نشسته یا خوابیده به آرامی بلند شوید. برخی از عوارض جدی این دارو شامل تغییرات ذهنی یا خلقتی (مانند گیجی، اضطراب)، لرزش، تنگی نفس، تورم دست و پا، ضربان قلب سریع یا آهسته، کبودی و خونریزی آسان، مدفوع سیاه یا خون آلود، استفراغ حاوی خون یا شبیه تفاله قهوه و… می‌باشد. در ادامه به برخی از عوارض قرص تالیدومید خواهیم پرداخت؛
- خستگی (21-79%)
- هیپوکلسمی (72%)
- ادم (13-56%)
- یبوست (50-55%)
- نوروپاتی-حسی (54%)
- تنگی نفس (42%)
- ضعف عضلانی (40%)
- کاهش لکوسیت ها (35%)
- ادم محیطی (34%)
- سردرگمی (28%)
- بی اشتهایی (28%)
- حالت تهوع (13-28%)
- لرزش (26%)
- تب (24%)
- کاهش یا افزایش وزن (23%)
- پوست خشک (21%)
- سرگیجه/سبکی سر (20-23%)
- سطح هوشیاری افسرده (16%)
- خشکی دهان (12%)
- اضطراب (12%)
تداخل دارویی تالیدومید
- تداخلات رده X (پرهیز): آباتاسپت، آناکینرا، آزلاستین (نازال)، ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، برومپریدول، کاناکینومب، سرتولیزومب پگول، کلادریبین، داروهای تضعیف‌کننده CNS، دیپیرون، ناتالیزومب، اورفنادرین، اوکسوممازین، پارالدهید، پمبرولیزومب، پیمکرولیموس، ریلوناسپت، تاکرولیموس (موضعی)، توسیلیزومب، اوپاداسیتینیب، واکسن (زنده)، ودولیزومب
- کاهش اثرات داروها توسط تالیدومید: ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، تست پوستی کوکسیدیوئید ایمیت، نیوولومب، پیدوتیمود، سیپولوسل تی، ترتوموتید، واکسن آبله و آبله میمونی (زنده)، واکسن (زنده)، واکسن (غیرفعال)
- افزایش اثرات داروها توسط تالیدومید: آباتاسپت، آمیفوستین، آناکینرا، آزلاستین (نازال)، بارسیتینیب، مشتقات بیس‌فسفونات ها، برومپریدول، کاناکینومب، سرتولیزومب پگول، دفریپرون، دولوکستین، فینگولیمود، داروهای کاهنده فشارخون، لفلونامید، فراورده‌های حاوی لوودوپا، متی‌روسین، نیتروپروسید، ناتالیزومب، اورفنادرین، اوزانیمود، پامیدرونات، پارالدهید، پیریبدیل، پرامی‌پکسول، ریلوناسپت، روپینیرول، روتیگوتین، سیپونیمود، توفاسیتینیب، اوپاداسیتینیب، واکسن (زنده)، ودولیزومب، زولدرونیک اسید
- افزایش اثرات تالیدومید توسط داروها: منیزیم سولفات، مزالامین، متوکلوپرامید، مینوسیکلین (سیستمیک)، مولسی‌دومین، نابیلون، نفتوپیدیل، نیسرگولین، نیکوراندیل، اوبینوتوزومب، اوکرلیزومب، اوکسوممازین، پمبرولیزومب، پنتوکسی فیلین
مصرف قرص تالیدومید در دوران بارداری و شیردهی
تراتوژن قوی؛ در دوران بارداری منع مصرف دارد. بر اساس مکانیسم اثر، داده‌های انسانی و حیوانی، قرص تالیدومید در صورت تجویز به زن باردار میتواند به جنین آسیب برساند. این یک تراتوژن قوی انسانی است که باعث ایجاد فرکانس بالایی از نقایص مادرزادی شدید و تهدید کننده زندگی میشود. مرگ و میر در زمان تولد یا اندکی پس از تولد در 40 درصد از نوزادان گزارش شده است. اگر این دارو در دوران بارداری استفاده شود یا اگر بیمار در حین مصرف این دارو باردار شد، باید بیمار را از خطر احتمالی جنین آگاه کرد.
پیشگیری از بارداری در دوره درمانی قرص تالیدومید
- زنان: زنان باید متعهد شوند که به طور مداوم از رابطه جنسی خودداری کنند یا از 2 روش کنترل بارداری قابل اعتماد استفاده کنند. به علاوه از 4 هفته قبل از شروع درمان، در طول درمان، در طول قطع دوز و تا 4 هفته پس از قطع درمان ادامه دهند. 2 تست بارداری منفی باید قبل از شروع انجام شود. اولین آزمایش باید طی 14-10 روز انجام شود و آزمایش دوم در عرض 24 ساعت قبل از تجویز درمان و سپس به صورت هفتگی در ماه اول، سپس ماهانه در زنان با چرخه قاعدگی منظم یا 2 هفته در زنان با چرخه قاعدگی نامنظم انجام شود.
- مردان: قرص تالیدومید در مایع منی بیماران وجود دارد. بنابراین، مردان باید همیشه در هنگام تماس جنسی با زنان دارای توان تولید مثل در حین مصرف تالیدومید و تا 4 هفته پس از قطع مصرف، حتی اگر وازکتومی موفقیت آمیز داشته باشند، از کاندوم استفاده کنند.
تاثیر قرص تالیدومید در شیردهی
هیچ اطلاعاتی در مورد وجود قرص تالیدومید در شیر انسان و اثرات آن بر روی نوزاد شیرخوار یا بر تولید شیر وجود ندارد. از آنجایی که بسیاری از داروها در شیر انسان دفع می‌شوند و به دلیل احتمال بروز عوارض جانبی در نوزادان شیرخوار از تالیدومید، به زنان توصیه میشود در طول درمان از شیر مادر تغذیه نکنند.
شرایط نگهداری داروی تالیدومید
قرص تالیدومید باید در دمای اتاق و به دور از نور نگهداری شود. توجه داشته باشید که اشکال دارویی مختلف از جمله قرص، شربت، شیاف، کرم، پماد و… باید دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری شوند.
کلام آخر قرص تالیدومید
این مقاله به بررسی درمان چندین نوع سرطان و برخی بیماریهای پوستی با قرص تالیدومید، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداخت. مکانیسم‌های عمل تالیدومید شامل کاهش پاسخ‌های التهابی و تنظیم سیستم ایمنی بدن است که منجر به کاهش علائم بیماری و بهبود وضعیت بیماران میشود. اگرچه استفاده از این دارو نیازمند نظارت دقیق پزشکی است و باید با دقت بالایی صورت گیرد تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود، نتایج بالینی نشان‌دهنده‌ی پتانسیل بالای آن در درمان بیماریهای پوستی خاص است.
منبع سایت: Medscape
