دیابت نوع ۲ یکی از شایع‌ترین اختلالات متابولیکی است که به علت مقاومت به انسولین و یا کاهش ترشح انسولین توسط پانکراس ایجاد می‌شود. این بیماری به طور گسترده‌ای در جوامع مختلف به عنوان یک چالش بهداشتی شناخته شده و می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند بیماری‌های قلبی، مشکلات کلیوی و اختلالات بینایی گردد. یکی از داروهای مهم در این زمینه که سبب کنترل دیابت نوع 2 و کاهش خطرات بیماری می‌شود، قرص گلی کلازید است.
اشکال دارویی گلی کلازید
- قرص
موارد مصرف قرص گلی کلازید
قرص گلی کلازید (Gliclazide) برای درمان دیابت نوع ۲ (دیابت غیر وابسته به انسولین) استفاده می‌شود. این دارو به کاهش سطح قند خون کمک می‌کند و معمولاً برای افرادی که نتوانسته‌اند با رژیم غذایی و ورزش به تنهایی قند خون خود را کنترل کنند، تجویز می‌شود. گلی کلازید با تحریک پانکراس برای تولید بیشتر انسولین عمل می‌کند که باعث کاهش قند خون می‌شود.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر قرص گلی کلازید
این دارو با تحريک آزادسازی انسولين از سلول‌های ß و افزايش ورود يون كلسيم باعث اگزوسيتوز انسولين می‌شود و قند خون را کاهش می‌دهد. مصرف طولانی مدت اين داروها حساسيت به انسولين را در بافت‌های محيطی مانند كبد، عضله و سلول‌های مانند مونوسيت‌ها و اريتروسيت‌ها افزايش می‌دهد كه نتيجه آن كاهش گليكوژنوليز و گلوكونئوژنز در كبد است. آثار فارماکولوژیک قرص گلی کلازید شامل موارد زیر است؛
- کاهش قند خون: گلی کلازید با کاهش قند خون در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ به کنترل دیابت کمک می‌کند.
- افزایش ترشح انسولین: این دارو با تحریک سلول‌های بتا در پانکراس باعث افزایش ترشح انسولین می‌شود، که این امر منجر به کاهش قند خون می‌شود.
- بهبود عملکرد سلول‌های بتا: گلی کلازید ممکن است عملکرد سلول‌های بتا را بهبود بخشد و حساسیت این سلول‌ها به گلوکز را افزایش دهد.
نحوه مصرف قرص گلی کلازید
- معمولاً پزشک درمان را با دوز کم (مثلاً 30 تا 40 میلی‌گرم در روز) شروع می‌کند. این دوز ممکن است بر اساس نیازهای بیمار به تدریج افزایش یابد. قرص گلی کلازید به طور معمول یک بار در روز همراه با صبحانه مصرف می‌شود. اما ممکن است در برخی موارد بر اساس دوز و نوع فرم دارویی (مثل قرص‌های با رهش طولانی) نیاز به تقسیم دوز و مصرف دو بار در روز وجود داشته باشد.
- بهتر است قرص گلی کلازید همراه با غذا مصرف شود تا خطر هیپوگلیسمی (کاهش شدید قند خون) کاهش یابد. گلی کلازید باید به‌طور منظم و در زمان‌های مشخص شده توسط پزشک مصرف شود. مصرف دارو به طور ناگهانی نباید قطع شود (مگر با توصیه پزشک).
- دوز دارو ممکن است بر اساس نتایج آزمایش‌های قند خون و وضعیت کلی بیمار توسط پزشک تنظیم شود. بیمار باید قند خون خود را به‌طور منظم اندازه‌گیری کند تا از کنترل مناسب قند خون اطمینان حاصل کند. بیمار باید از علائم کاهش قند خون (مانند لرزش، تعریق، سردرگمی) آگاه باشد و در صورت وقوع این علائم فوراً یک منبع قند مصرف کند.
- در صورت فراموشی یک نوبت از دارو، به محض یادآوری آن را مصرف کنید. اگر نوبت فراموش شده نزدیک به نوبت بعدی است، آن را فراموش کرده و دارو را مطابق با نسخه پزشک ادامه دهید. هرگز برای جبران دوز از دست رفته یک نوبت را دو بار استفاده نکنید.
موارد احتیاط
قبل از مصرف قرص گلی کلازید، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله مشکلات کلیوی، مشکلات کبدی، بیماری پانکراس، کم آبی، استفاده یا سوء مصرف الکل، فشار خون پایین، کلسترول بالا، سابقه عفونت‌های مخمری در واژن یا آلت تناسلی، انسداد یا باریک شدن رگ‌های خونی، مشکلات عصبی (مانند نوروپاتی محیطی دیابتی) و… با پزشک مشورت کنید. در ادامه به موارد احتیاط قرص گلی کلازید خواهیم پرداخت؛
- قرص گلی کلازید با افزایش ترشح انسولین می‌تواند منجر به کاهش شدید قند خون شود. بیماران باید با علائم هیپوگلیسمی (مانند تعریق، لرزش، سردرد، ضعف، سرگیجه، و گرسنگی شدید) آشنا باشند و در صورت بروز این علائم به سرعت یک منبع قند مصرف کنند. مصرف بیش از حد دارو، نخوردن وعده‌های غذایی، مصرف الکل و انجام فعالیت‌های بدنی سنگین بدون مصرف کافی غذا می‌تواند خطر هیپوگلیسمی را افزایش دهد.
- در صورت وجود مشکلات کبدی، ممکن است نیاز به تنظیم دوز دارو باشد، زیرا کبد به متابولیسم گلی کلازید کمک می‌کند. عملکرد کلیه‌ها نیز می‌تواند بر دفع گلی کلازید تاثیر بگذارد. در بیماران با نارسایی کلیوی، ممکن است نیاز به تنظیم دوز باشد.
- قرص گلی کلازید معمولاً در دوران بارداری توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است باعث هیپوگلیسمی در جنین شود. در صورت نیاز به درمان دیابت در دوران بارداری، معمولاً انسولین به‌جای گلی کلازید تجویز می‌شود. مصرف این دارو در دوران شیردهی توصیه نمی‌شود، زیرا اطلاعات کافی درباره ترشح آن در شیر مادر و اثرات آن بر نوزاد وجود ندارد.
- در صورت نیاز به جراحی یا بیهوشی عمومی، ممکن است نیاز به قطع مصرف گلی کلازید و استفاده از انسولین برای کنترل قند خون باشد. این موضوع باید با پزشک معالج هماهنگ شود. مصرف الکل ممکن است خطر هیپوگلیسمی را افزایش دهد و از طرفی دیگر، می‌تواند اثرات دارو را تغییر دهد. بیماران باید از مصرف الکل پرهیز کنند یا آن را به حداقل برسانند.
- برخی داروها ممکن است با گلی کلازید تداخل داشته باشند و اثرات آن را افزایش یا کاهش دهند. مهم است که پزشک را از تمامی داروهای مصرفی خود (شامل داروهای تجویزی، بدون نسخه و مکمل‌ها) مطلع کنید.
موارد منع مصرف قرص گلی کلازید
- سابقه حساسیت به گلیکلازید یا سایر داروهای سولفونیل اوره یا سولفونامیدها
- دیابت تیپ یک
- کتواسیدوز دیابتیک(همراه یا بدون کما)
- نارسایی کلیوی یا کبدی شدید
- بیمار تحت استرس روحی یا جسمی (عفونت جدی، تروما، جراحی)
- مصرف همزمان میکونازول (سیستمیک یا ژل اوروموکوزال)
- بارداری و شیردهی
- مواردی همچون سوختگی‌های شديد، كمای ديابتی، کمای غير كتونی هيپراسمولار، جراحی‌های بزرگ، بيماری‌های همراه با نوسانات شديد غلظت خون يا تغييرات سريع در نياز به انسولين، اسهال شديد، فلج نسبی معده، انسداد روده
عوارض قرص گلی کلازید
افت قندخون، افزایش فشارخون، آنژین صدری، ادم محیطی، سردرد، سرگیجه، افسردگی، بی خوابی، درد عصبی، یبوست، حالت تهوع و… برخی از عوارض قرص گلی کلازید می‌باشد. به یاد داشته باشید که پزشک شما تشخیص داده که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی، از جمله بثورات پوستی، خارش و تورم (به ویژه در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی، فورا به پزشک مراجعه کنید. در ادامه به برخی عوارض قرص گلی کلازید خواهیم پرداخت؛
- افت قندخون
- افزایش فشارخون
- آنژین صدری
- ادم محیطی
- سردرد
- سرگیجه
- افسردگی
- بی‌خوابی
- درد عصبی
- حالت تهوع
- یبوست
- اسهال
- عفونت مجاری ادراری
تداخل دارویی گلی کلازید
- افزایش اثرداروها گلی کلازید: آجمالین، الکل (اتیل)، آمینولوولینیک اسید (سیستمیک، موضعی)، کاربوسیستئین، داروهای کاهنده قند خون، مکامیلامین، پورفیمر، ورتپورفین، آنتاگونیست‌های ویتامین کا
- داروهایی که سطح خونی گلی کلازید را بالا می‌برند: دکس کتوپروفن، مهارکننده‌های دی پپتدیل پپتیداز-۴، داروهای ضدویروس با اثر مستقیم (HCV)، مشتقات فیبریک اسید، آگونیست های پپتید شبه گلوکاگون-1، گوانتیدین، گیاهان (با خاصیت کاهنده قند خون)، لوماکافتور و ایواکافتور، قارچ میتک، مترلپتین، میکونازول (خوراکی)، میتی‌گلینید، مهارکننده‌های مونو آمین اکسیداز، پگ‌ویزومانت، پروبنسید، پروتیونامید، کینولون‌ها، سالیسیلات‌ها
- داروهایی که سطح گلی کلازید را کاهش می‌دهند: داروهای افزاینده قند خون، لوماکافتور و ایواکافتور، کینولون ها، ریفاپنتین، ریتودرین، گیاه علف چای، دیورتیک های تیازیدی و شبه تیازیدی
مصرف قرص گلی کلازید در دوران بارداری و شیردهی
قرص گلی کلازید به‌طور کلی در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. این دارو می‌تواند از جفت عبور کرده و به جنین برسد، که ممکن است باعث هیپوگلیسمی (کاهش شدید قند خون) در جنین یا نوزاد تازه متولد شده شود. به همین دلیل، در دوران بارداری معمولاً از انسولین برای کنترل قند خون استفاده می‌شود، زیرا انسولین از جفت عبور نمی‌کند و ایمن‌تر است. اگر زنی که گلی کلازید مصرف می‌کند، قصد بارداری دارد یا باردار می‌شود، باید فوراً با پزشک خود مشورت کند. پزشک ممکن است مصرف گلی کلازید را متوقف کرده و درمان با انسولین را آغاز کند تا قند خون در طول بارداری به‌طور ایمن کنترل شود.
شرایط نگهداری قرص گلی کلازید
قرص گلی کلازید باید در دمای اتاق و به دور از نور نگهداری شود. توجه داشته باشید که اشکال دارویی مختلف از جمله قرص، شربت، شیاف، محلول تزریقی، کپسول، کرم و… باید دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری شوند.
کلام آخر قرص گلی کلازید
این مقاله به بررسی کنترل دیابت نوع 2 با قرص گلی کلازید، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداخت. قرص گلی کلازید به عنوان یکی از داروهای مؤثر در مدیریت دیابت نوع ۲، با عملکرد خود در تحریک ترشح انسولین از پانکراس و کاهش سطح قند خون، نقشی کلیدی در درمان این بیماری ایفا می‌کند. شواهد نشان می‌دهند که گلی کلازید می‌تواند به بهبود کنترل قند خون، کاهش HbA1c و کاهش عوارض مرتبط با دیابت کمک کند. با این حال، موفقیت درمان با گلی کلازید به رعایت دقیق دوز دارو، زمان‌بندی مناسب مصرف، و پیروی از توصیه‌های پزشکی وابسته است.
