سندروم روده تحریک پذیر چیست؟ بررسی علائم و درمان آن

سندروم روده تحریک پذیر که قبلاً با نام‌های کولون اسپاستیک یا روده عصبی شناخته می‌شد، یک نوع اختلال عملکردی در دستگاه گوارش است که علائمی از قبیل تنش عضلانی، درد شکم، نفخ، اسهال و یبوست دارد. اگرچه بسیاری از افراد این بیماری را با علائم شدید تجربه نمی‌کنند، اما این بیماری بسیار متداول است. بااین‌حال، هنوز هم بسیاری از مردم از وجود این سندرم آگاه نیستند و دردهای شدید شکمی را تحمل می‌کنند. با دانش بیشتر و آگاهی از روش‌های کنترل این اختلال گوارشی، می‌توان بهبود در علائم آن را ایجاد کرد. بااین‌حال، روده تحریک‌پذیر به دستگاه گوارش شما آسیبی وارد نمی‌کند و خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش نمی‌دهد. شما می‌توانید اغلب علائم را از طریق تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی خود مدیریت کنید.

سندروم روده تحریک پذیر چیست؟

سندروم روده تحریک پذیر (IBS) یا روده عصبی، یکی از بیماری‌های گوارشی است که با علائمی از جمله گرفتگی عضلات، درد شکم، نفخ، اسهال و یبوست، استفراغ و مدفوع خونی تشخیص داده می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که زنان دوبرابر بیشتر از مردان تحت‌ تأثیر این بیماری قرار می‌گیرند و احتمال ابتلای افراد با افزایش سن کاهش می‌یابد. هیچ درمان معتبری برای این اختلال وجود ندارد، اما با رعایت رژیم غذایی مناسب و تغییر در سبک زندگی، می‌توانید علائم این بیماری را کنترل کنید. البته، در صورت بروز نسخه شدید این بیماری، داروها می‌توانند بهبودی را فراهم کنند.

علایم سندروم روده تحریک پذیر

برای تشخیص سندروم روده تحریک پذیر، لازم است حداقل ۳ تا ۶ ماه به طور متناوب علائم را تجربه کنید. زنان مبتلا به آی بی اس ممکن است در طول دوره‌های پریودی علائم بیشتری تجربه کنند. استرس می‌تواند علائم را تشدید کند. همچنین، برخی افراد ممکن است با مشکلات جنسی و ادراری نیز روبرو شوند. علائم زیر ممکن است نشان‌دهنده IBS باشند:

• درد یا گرفتگی شکم، معمولاً در نیمه پایینی شکم که بعد از خوردن غذا بدتر می‌شود و پس از دفع مدفوع احساس بهتری دارید
• احساس نیاز به دفع مدفوع بیشتر، حتی پس از تخلیه
• تغییر رنگ و گاهی ایجاد رنگ سبز در مدفوع
• دل‌پیچه‌های طولانی‌مدت و مشکلات هضمی
• مدفوع سفت‌تر یا شل‌تر از حالت عادی
• یبوست متناوب با اسهال
• وجود مخاط در مدفوع
• عدم تحمل غذایی
• اسهال شدید
• برآمدگی شکم
• ادرار کردن زیاد
• یبوست
• نفخ
• خستگی
• اضطراب
• افسردگی
• سردرد

چه عواملی باعث ایجاد سندروم روده تحریک پذیر می‌ شوند؟

علت دقیق این بیماری هنوز مشخص نیست، اما فرضیات مختلفی در این زمینه وجود دارد. احتمالاً در این بیماری، تعامل بین سیستم گوارشی و مغز ایجاد می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که واکنش‌های غیرعادی سیستم ایمنی بدن به آلرژن‌ها ممکن است نقشی در ایجاد علائم سندروم روده تحریک پذیر داشته باشد. علاوه بر این، عوامل دیگری نیز می‌توانند در ایجاد این بیماری مؤثر باشند که به شرح زیر می‌آید:

استرس

استرس می‌تواند به روده‌ها آسیب برساند، زیرا هنگام تجربه استرس، هورمون‌هایی مانند فاکتور آزادکننده کورتیکوتروپین ترشح می‌شوند که باعث فعال‌شدن سیستم ایمنی بدن شده و ممکن است به باکتری‌های سالم روده حمله کنند. این فعالیت اضافی سیستم ایمنی باعث واکنش آلرژیک قوی‌تر بدن به غذاهای سالم می‌شود و عوارضی مانند یبوست یا اسهال را ایجاد می‌کند. این موضوع نشان می‌دهد که استرس می‌تواند علت اصلی سندروم روده تحریک پذیر باشد. مطالعات نشان می‌دهد که آسیب‌های جسمی و روانی در کودکی ممکن است باعث بروز این سندروم در افراد حساس شود. همچنین، این سندروم می‌تواند به‌ عنوان علتی برای استرس مزمن نیز مطرح شود.

عفونت در سیستم گوارشی

تقریباً ۱۰ درصد موارد IBS از عفونت حاد گاستروانتریت ناشی می‌شوند که باعث اسهال و استفراغ خواهند شد. عفونت باعث ترشح آنتی‌بادی‌ها در بدن می‌شود و پس از بهبود، بدن ممکن است به‌ اشتباه به عوامل عفونی واکنش نشان دهد که می‌تواند باعث اختلال در تعادل باکتری‌های روده شود. اختلال در نفوذپذیری روده نیز از بیماری‌های عفونی ناشی می‌شود که باعث جابه‌جایی باکتری‌های هم‌زاد در روده شده و ناهنجاری‌های مزمن روده را به وجود می‌آورد. به‌هرحال، افزایش نفوذپذیری روده به‌ شدت با IBS مرتبط است، بنابراین مهم نیست که آیا عفونت اولیه وجود داشته باشد یا نه. این اتفاقات به شما به‌ عنوان یک فرد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر کمک می‌کنند.

نقص در سیستم عصبی

سیستم عصبی پاراسمپاتیک نقش اساسی در کنترل سیستم گوارش دارد. هرگونه ناهنجاری در عصب‌ها می‌تواند باعث اختلال در ارسال سیگنال‌ها بین مغز و روده‌ها شود که باعث افزایش حساسیت بدن نسبت به تغییرات گوارشی شده و منجر به درد، اسهال یا یبوست می‌شود. این ناهنجاری‌ها با تکرار، به‌ عنوان سندروم روده تحریک پذیر شناخته می‌شوند.

انقباضات عضلانی دیوار روده

دیواره‌های روده‌ها دارای لایه‌های عضلانی هستند که با حرکت غذا در دستگاه گوارش منقبض می‌شوند. انقباضات غیرطبیعی این عضلات می‌تواند باعث اختلالاتی مانند نفخ و اسهال یا مدفوع سفت و خشک شود و عملکرد ناصحیح آن‌ها بروز سندروم روده تحریک پذیر را در پی دارد.

تغییرات جمعیت میکروبی روده

افراد مبتلا به آی بی اس ممکن است دارای تغییرات در ترکیب میکروبی روده باشند که این میکروب‌های روده برای سلامتی گوارش بسیار حیاتی هستند.

عوامل دیگری هم در بروز این بیماری نقش دارند که عبارت‌اند از:

• سبک غذایی
• عوامل محیطی، از جمله تنش و استرس
• عوامل ژنتیکی
• تغییرات هورمونی، به‌ ویژه در زنان
• ناتوانی عضلانی که موجب حرکت غذا در سراسر بدن می‌شوند
• ناتوانی سیستم عصبی مرکزی در مدیریت فرایند هضم

بیشتر بخوانید: التهاب روده چیست ؟

انواع سندروم روده تحریک پذیر

سه نوع اصلی IBS شامل:

• روده تحریک پذیر با یبوست (IBS-C): علائم شامل درد معده، نفخ، اجابت مزاج نادر یا با تأخیر و مدفوع سفت یا توده‌ای است.
•  روده تحریک پذیر با اسهال (IBS-D): شامل درد معده، نیاز فوری به توالت، اجابت مزاج بسیار مکرر و مدفوع آبکی یا شل است.
• روده تحریک پذیر با الگوی مدفوع متناوب (IBS-A): در این نوع، هم یبوست و هم اسهال رخ می‌دهد.

روش‌ های درمان سندروم روده تحریک پذیر

• تغییر سبک زندگی: درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد اما با اعمال تغییرات در سبک زندگی و رژیم غذایی، می‌توانید علائم را تا حدودی کاهش دهید. در ادامه، نکاتی برای مدیریت بهتر علائم این بیماری ذکر شده است:
• پرهیز از مصرف کافئین: اجتناب از مواد حاوی کافئین مانند قهوه، چای و نوشیدنی‌های مشابه می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.
• افزودن فیبر به رژیم غذایی: مصرف میوه‌ها، سبزی‌ها، غلات و آجیل‌های دارای فیبر به رژیم غذایی، باعث تنظیم گوارش می‌شود.
• مصرف آب: مصرف ۵ تا ۶ لیوان آب در روز، منجر به بهبود علائم می‌شود.
• ترک سیگار: سیگار علائم را تشدید می‌کند، بنابراین ترک آن مفید است.
• مدیتیشن: ورزش و مدیتیشن موجب کاهش استرس و بهبود سلامت روانی و فیزیکی می‌شود.
• محدود کردن مصرف شیر و پنیر: مصرف مقدار متعادلی از شیر و پنیر مفید است، اما مصرف بیش از حد آنها می‌تواند علائم را تشدید کند.
• تغییر در تعداد وعده‌های غذایی: سه وعده‌غذایی اصلی با چند وعده کوچک‌تر را جایگزین کنید.
• یادداشت‌کردن علائم: ثبت غذاهایی که می‌خورید و علائمی که پس از مصرف آنها تجربه می‌کنید، می‌تواند به شناسایی عوامل تحریک‌کننده کمک کند.
• پرهیز از محرک‌های غذایی: از جمله فلفل قرمز، پیاز سبز، شراب قرمز و سایر مواد محرک کننده.
• مصرف منابع غنی از کلسیم: اگر نگران مصرف کلسیم کافی هستید، از منابعی مانند کلم‌بروکلی، اسفناج، ماست، ماهی ساردین و ماهی سالمون با استخوان استفاده کنید. در صورتی که از طریق رژیم غذایی به میزان کافی کلسیم دریافت نکردید می‌توانید از قرص کلسیم استفاده نمایید.
• حذف کربوهیدرات‌های سخت هضم: مانند گندم، لوبیا و برخی میوه‌ها و سبزی‌ها از رژیم غذایی.

با اعمال این تغییرات، می‌توانید کنترل بهتری بر روی علائم سندروم روده تحریک پذیر داشته باشید و باعث بهبود کیفیت زندگی خود شوید. اما بهتر است قبل از اعمال هرگونه تغییرات، با پزشک خود مشورت کنید.

داروهای سندروم روده تحریک پذیر

متداول‌ترین داروهای مورداستفاده برای مدیریت سندروم روده تحریک پذیر شامل:

• عوامل حجیم کننده: این داروها مانند پسیلیوم، سبوس گندم و فیبر ذرت می‌توانند به کند کردن حرکت غذا در سیستم گوارش کمک کنند و باعث تسکین علائم شوند.
• آنتی‌بیوتیک‌ها: برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها مانند ریفاکسیمین (Xifaxan) باعث تغییر در میزان باکتری‌ها در روده می‌شوند. برای درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها باید به مدت دو هفته قرص مصرف کنید. این داروها ممکن است به مدت شش ماه علائم را تسکین دهند ولی در صورت بروز مجدد علائم، ممکن است نیاز به مصرف مجدد داروها باشد.

درمان سندروم روده تحریک پذیر معمولاً شامل ترکیبی از تغییرات در رژیم غذایی، تمرین فیزیکی و در صورت لزوم، داروهای تجویزی است. بااین‌حال، هر فرد ممکن است به داروها به شکل متفاوتی پاسخ دهد، بنابراین تشخیص و درمان باید توسط پزشک متخصص صورت گیرد.

داروهای تجویزی برای تسکین شکم‌ درد و نفخ

شامل انواع مختلفی از داروها هستند که به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر روی علائم مرتبط با سندروم روده تحریک ‌پذیر (IBS) تأثیر می‌گذارند. در زیر، برخی از داروهای تجویزی معمول برای این مشکل ذکر شده است:

داروهای ضد اسپاسم

این داروها می‌توانند اسپاسم‌های عضلانی روده را کنترل کرده و به تسکین درد و نفخ کمک کنند. اما، برخی از افراد ممکن است عوارض جانبی ناخوشایندی مانند خواب‌آلودگی و یبوست از این داروها را تجربه کنند.

داروهای ضدافسردگی

برخی از داروهای ضدافسردگی در برخی از افراد با IBS به کاهش علائم کمک می‌کنند. به‌ عنوان‌ مثال، قرص نورتریپتیلین به‌ عنوان یک آنتی‌دپرسانت معمولاً برای کنترل علائم مرتبط با IBS تجویز می‌شود.

پروبیوتیک‌ ها

پروبیوتیک‌ها شامل باکتری‌ها و مخمرهای زنده‌ای هستند که به‌سلامتی سیستم گوارشی کمک می‌کنند. برخی از افراد با IBS از پروبیوتیک‌ها برای کاهش علائم مشکلات گوارشی بهره می‌برند. همچنین، باید توجه داشت که هر فرد واکنش متفاوتی به داروها دارد و بهتر است با پزشک خود در مورد انتخاب و استفاده از داروهای مناسب برای شرایط خود مشاوره بگیرد.

داروهای تسکین یبوست

چندین دارو برای کمک به تسکین یبوست در افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر وجود دارد که عبارتند از:

• Linaclotide (Linzess): این دارو از طریق تنظیم حرکات روده در رفع یبوست مؤثر است، اما ممکن است باعث اسهال شود.
• بیزاکودیل: این دارو نیز برای رفع یبوست مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• لوبیپروستون (آمیتیزا): این دارو برای کاهش یبوست در زنان توصیه می‌شود و ممکن است عوارض جانبی نظیر تهوع و اسهال داشته باشد.
• Plecanatide (Trulance): به طور مؤثر یبوست را درمان می‌کند بدون عوارض جانبی معمول.
• پلی اتیلن گلیکول (PEG): این دارو با افزایش مایعات در مدفوع، آن را نرم‌تر می‌کند و به طور خاص برای افرادی که نمی‌توانند فیبر را تحمل کنند، مؤثر است.
• Tegaserod: این دارو بیشتر برای زنان مورد استفاده قرار می‌گیرد و با سرعت‌ بخشیدن به حرکت روده، یبوست را تسکین می‌دهد.
• تناپانو: این دارو در افزایش حرکات روده و کاهش درد شکم، مؤثر است.

این داروها می‌توانند بهبود علائم یبوست در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر را فراهم کنند، اما قبل از استفاده، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.

داروهای کاهش اسهال

• آلوسترون (Lotronex): برای کمک به تسکین درد معده و کاهش سرعت حرکت روده در افراد مبتلا به IBS  شدید مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما ممکن است عوارض جانبی جدی داشته باشد.
• تسکین‌ دهنده‌های اسید صفراوی: این داروها کاهش‌ دهنده کلسترول هستند و با کاهش تولید مدفوع در روده‌ها، اسهال را کنترل می‌کنند.
• الوکسادولین (Viberzi): این دارو برای کاهش انقباضات روده و کنترل اسهال تجویز می‌شود.
• داروی لوپرامید (Imodium): با کاهش سرعت حرکت روده، این دارو تعداد دفعات تخلیه مدفوع را کاهش می‌دهد و اسهال را کنترل می‌کند.

هنگام مصرف این داروها، دستورالعمل‌های پزشک خود را رعایت کنید و از استفاده بیش از حد از ملین‌ها خودداری کنید تا عادت نشوند.

درمان خانگی سندروم روده تحریک پذیر

برای کنترل علائم سندروم روده تحریک پذیر  (IBS) در خانه، می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:

استفاده از دمنوش‌های گیاهی مانند:

• دم‌نوش نعنا
• دم‌نوش چای سبز
• دم‌نوش رازیانه

اضافه‌ کردن مواد مفید به رژیم غذایی مانند:

• زنجبیل
• سرکه
• آلوئه‌ورا
• کلم
• کنگر فرنگی
• زردچوبه
• هویج
• بلغور
• عسل
• دارچین
• سیب‌زمینی

با استفاده از این راهکارها، می‌توانید علائم  IBS را کنترل کرده و درد نیز تسکین پیدا کند. اما در صورت استمرار علائم یا شدت آنها، توصیه می‌شود به پزشک مراجعه کنید.

سخن پایانی

زندگی با سندروم روده تحریک پذیر یا  IBS ممکن است چالش‌برانگیز باشد، زیرا عوارضی مانند درد معده، اسهال و نفخ روزمره شما را تحت‌ تأثیر قرار می‌دهند. هر چند درمان قطعی برای این اختلال وجود ندارد، اما این سندروم قابل‌ کنترل است و با رژیم غذایی مناسب و تغییر در سبک زندگی، می‌توانید علائم را کنترل کنید. برای موارد شدید‌تر، داروها و مشاوره با پزشکان متخصص گوارش کمک‌کننده هستند. ارتباط بین تغذیه و سندروم روده تحریک ‌پذیر موضوع پیچیده‌ای است، اما با توجه‌ به تغییر در رفتارهای تغذیه‌ای و انتخاب غذاها، تأثیرات مثبتی را تجربه می‌کنید. استراتژی‌های تغذیه‌ای هوشمند می‌توانند به طور مؤثری با درمان‌های پزشکی ترکیب شده و به کنترل علائم این اختلال کمک کنند. نظرات خود را به صورت کامنت در مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز با ما به اشتراک بگذارید.