یرقان چیست؟
این بیماری وضعیتی است که در آن رنگ پوست، غشاهای مخاطی و سفیدی چشم‌ها به دلیل افزایش بیلیروبین در خون به رنگ زرد در می‌آید. بیلیروبین یک ماده زردرنگ است که از تجزیه گلبول‌های قرمز قدیمی در کبد به وجود می‌آید. در حالت طبیعی، بیلیروبین از طریق صفرا و سپس مدفوع از بدن دفع میشود. اما در صورت اختلال در فرآیند دفع، این ماده در خون تجمع یافته و به زردی منجر میشود.
آیا یرقان همان هپاتیت است؟
یرقان به خودی خود یک بیماری نیست، بلکه یک علامت است که میتواند دلایل مختلفی داشته باشد، از جمله هپاتیت. هپاتیت نوعی التهاب کبد است که میتواند باعث افزایش سطح بیلیروبین و در نتیجه باعث بیماری میشود. با این حال، تمام موارد این بیماری به دلیل هپاتیت نیستند. برخی علل دیگر شامل سنگ کیسه صفرا، عفونت‌ها، مشکلات خونی و بیماریهای ژنتیکی است. بنابراین، بررسی دقیق علت این بیماری بسیار مهم است.
یرقان در بزرگسالان
این بیماری در بزرگسالان معمولاً به دلایل زیر رخ می‌دهد:
- بیماریهای کبدی: هپاتیت، سیروز کبدی و بیماری کبد چرب که از بیماریهای کبدی هستند.
- انسداد مجاری صفراوی: سنگ کیسه صفرا، تومورها یا عفونت‌ها موجب انسداد مجراری صفراوی می‌شوند.
- کم‌خونی همولیتیک: در این وضعیت، گلبول‌های قرمز با سرعت زیادی تخریب می‌شوند و باعث افزایش بیلیروبین می‌شوند.
- مصرف برخی داروها: برخی داروها ممکن است عملکرد کبد را مختل کرده و باعث این بیماری شوند.
علائم یرقان در بزرگسالان:
علائم این بیماری در بزرگسالان معمولاً به شرح زیر رخ می‌دهد:
- زردی پوست و چشم‌ها
- خارش پوست
- ادرار تیره‌رنگ
- مدفوع روشن یا خاکستری
- خستگی و ضعف
تشخیص و درمان این بیماری در بزرگسالان نیازمند آزمایش‌های خون، سونوگرافی و گاهی اوقات نمونه‌برداری از کبد است. درمان بسته به علت این بیماری متفاوت خواهد بود.
یرقان در کودکان
این بیماری در کودکان، به‌ویژه در نوزادان، معمولاً شایع‌تر از بزرگسالان است. این وضعیت اغلب به دلیل عدم تکامل کامل کبد در نوزادان تازه متولدشده اتفاق می‌افتد و به آن یرقان نوزادی می‌گویند.
این بیماری در نوزادان معمولاً طی 2 تا 3 هفته اول زندگی به خودی خود برطرف میشود و نیازی به درمان خاصی ندارد. بااین‌حال، در موارد شدید، اگر سطح بیلیروبین بسیار بالا برود، میتواند به مغز آسیب برساند و منجر به عارضه‌ای به نام کرنیکتروس شود.
علل یرقان در کودکان:
- هپاتیت ویروسی
- عفونت‌های باکتریایی
- انسداد مجاری صفراوی
- بیماریهای ارثی مانند سندرم ژیلبرت
درمان این بیماری در کودکان:
در نوزادان، فتوتراپی (نوردرمانی) معمول‌ترین روش درمان است. در کودکان بزرگ‌تر، درمان به علت این بیماری بستگی دارد و ممکن است شامل داروها، جراحی یا تغییرات تغذیه‌ای باشد.
چرا پوست و چشم‌ها زرد می‌شوند؟
رنگ زرد پوست و چشم‌ها ناشی از تجمع بیش از حد بیلیروبین در بدن است. وقتی کبد نتواند بیلیروبین را به‌طور مؤثر پردازش کند، این ماده در خون تجمع یافته و باعث زردی میشود. شدت زردی بسته به میزان بیلیروبین در خون متفاوت است.
عوامل موثر در شدت زردی:
شدت زردی در این بیماری به عوامل زیر بستگی دارد:
- عملکرد کبد
- انسداد مجاری صفراوی
- میزان تخریب گلبول‌های قرمز
عوامل خطر
برخی افراد بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند:
- افرادی که سابقه بیماریهای کبدی دارند.
- افرادی که مصرف‌کنندگان الکل هستند.
- افرادی که در معرض ویروس‌های هپاتیت قرار دارند.
- افراد مبتلا به بیماریهای خونی هستند.
- افرادی که طولانیمدت داروهای خاص منصرف می‌کنند.
چگونه از یرقان پیشگیری کنیم؟
اگرچه برخی عوامل این بیماری قابل پیشگیری نیستند، اما می‌توان با رعایت نکات زیر خطر ابتلا را کاهش داد:
- واکسیناسیون علیه هپاتیت A و B
- کم کردن مصرف الکل
- رعایت بهداشت شخصی برای جلوگیری از عفونت‌ها
- مصرف غذاهای سالم و پرهیز از غذاهای چرب
- مراجعه منظم به پزشک برای بررسی سلامت کبد
تشخیص
برای تشخیص این بیماری، پزشکان از روش‌های زیر استفاده می‌کنند:
- آزمایش خون: برای اندازه‌گیری سطح بیلیروبین، آنزیم‌های کبدی و عملکرد کبد.
- سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن: برای بررسی مشکلات ساختاری در کبد و مجاری صفراوی.
- نمونه‌برداری از کبد: در مواردی که بیماریهای جدی کبدی مشکوک هستند.
- آزمایش ادرار: برای بررسی سطح بیلیروبین و سایر علائم غیرطبیعی از آزمایش ادرار کمک می‌گیرند.
برای درمان یرقان چی بخوریم؟
برای درمان یرقان یا زردی (که به دلیل افزایش بیلیروبین در خون ایجاد میشود و معمولاً نشان‌دهنده مشکل در کبد یا دستگاه صفراوی است)، تغذیه مناسب میتواند به بهبود وضعیت کمک کند. البته درمان اصلی یرقان بستگی به علت آن دارد (مثل هپاتیت، سنگ کیسه صفرا، مشکلات کبدی و غیره) و باید تحت نظر پزشک قرار گیرد. در کنار درمان پزشکی، برخی از مواد غذایی می‌توانند به بهبود سلامت کبد و کاهش علائم یرقان کمک کنند که عبارتند از:
- آب زیاد: هیدراته ماندن بدن میتواند به دفع سموم کمک کند و عملکرد کبد را بهبود بخشد.
- سبزیجات برگ‌سبز (مانند اسفناج و کلم): این سبزیجات سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها هستند که به سلامت کبد کمک می‌کنند و التهابات را کاهش می‌دهند.
- غذاهای غنی از فیبر (مثل جو دوسر و لوبیا): فیبر به پاکسازی سیستم گوارشی کمک می‌کند و میتواند از فشار اضافی بر کبد بکاهد.
- آب لیمو: آب لیمو میتواند به تحریک تولید صفرا کمک کرده و به پاکسازی کبد کمک کند.
- زردچوبه: زردچوبه خاصیت ضد التهابی دارد و میتواند به محافظت از کبد در برابر آسیب کمک کند.
- هویج و کدو: این سبزیجات سرشار از ویتامین A هستند که به بهبود عملکرد کبد کمک می‌کنند.
- آووکادو: آووکادو حاوی چربی‌های سالم است که به بازسازی سلول‌های کبدی کمک می‌کند.
- سیب: سیب‌ها سرشار از پکتین هستند که به سم‌زدایی کبد کمک می‌کند.
- سیر: سیر خواص ضدباکتری و ضدویروسی دارد و میتواند به سلامت کبد کمک کند.
درمان
درمان این بیماری به علت آن بستگی دارد. برخی از روش‌های درمانی شامل موارد زیر هستند:
- اگر این بیماری ناشی از هپاتیت باشد، درمان شامل داروهای ضدویروسی و استراحت خواهد بود.
- در صورت انسداد مجاری صفراوی، ممکن است جراحی یا روش‌های مداخله‌ای لازم باشد.
- برای یرقان ناشی از کم‌خونی همولیتیک، درمان شامل داروهای تقویتی و در مواردی تزریق خون خواهد بود.
توصیه‌های دیگر:
- غذاهای چرب و سرخ‌شده: باید از مصرف غذاهای چرب و سرخ‌شده خودداری کرد زیرا این غذاها فشار بیشتری به کبد وارد می‌آورند.
- الکل: مصرف الکل باید قطع شود، زیرا الکل میتواند به کبد آسیب رسانده و وضعیت یرقان را بدتر کند.
- شکر و غذاهای فرآوری‌شده: غذاهایی که حاوی قند و شکر زیاد هستند باید محدود شوند، زیرا این مواد می‌توانند باعث التهاب کبد شوند.
همچنین باید توجه داشت که درمان یرقان باید زیر نظر پزشک باشد و تغذیه تنها به عنوان یک مکمل به درمان کمک می‌کند.
سخن‌پایانی
در این مطلب از داروخانه آنلاین مثبت سبز به معرفی بیماری یرقان پرداختیم. اگر با علائمی مانند زردی پوست یا چشم‌ها مواجه هستید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. این مقاله تنها به‌منظور اطلاع‌رسانی نوشته شده و جایگزین مشاوره پزشکی نیست.
