یکی از مواردی که در مواجهه با مسمومیت اورژانسی به کار می‌رود، استفاده از شربت ایپکاک می‌باشد. ایپکاک (Ipecac) یک ماده فعال است که به‌طور عمدی به منظور فراهم کردن استفراغ سریع در مواجهه با مسمومیت‌های حاد به کار می‌رود. در این مقاله، به بررسی و تحلیل ایپکاک به عنوان یک ابزار اورژانسی در مواجهه با مسمومیت‌ها پرداخته خواهد شد.
اشکال دارویی ایپکاک
- شربت خوراکی 7%
موارد مصرف شربت ایپکاک
شربت ایپکاک در درمان اورژانسی انواع خاصی از مسمومیت‌ها (برای ایجاد سم استفراغ) استفاده میشود. توجه داشته باشید که تنها باید از اشکال شربت خوراکی ایپکاک استفاده کرده و بطری ایپکاک که دارای برچسب Ipecac Fluidextract یا Ipecac Tincture است نباید استفاده شود. این اشکال دارویی بسیار قوی هستند و ممکن است باعث عوارض جانبی جدی یا مرگ شوند. فقط شربت حاوی قدرت مناسب ایپکاک برای درمان مسمومیت‌ها می‌باشد. این دارو نباید برای ایجاد استفراغ به عنوان وسیله‌ای برای کاهش وزن استفاده شود. اگر به طور منظم برای این منظور استفاده شود، ممکن است مشکلات قلبی جدی یا حتی مرگ رخ دهد.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی ایپکاک
داروی ایپکاک از طریق تحریک مستقیم مخاط دستگاه گوارش و تحریک مستقیم کمورسپتورهای CTZ یا همان ترایگر زون سبب استفراغ‌آوری در افراد میشود. اثر این دارو پس از ۲۰ تا ۳۰ دقیقه شروع شده و طول مدت اثر در حدود ۲۵ تا ۳۰ دقیقه می‌باشد. ایپکاک به آهستگی از بدن دفع می‌گردد، به طوری که در حدود ۶۰ روز پس از مصرف دارو را در ادرار می‌توان تشخیص داد.
مقدار مصرف شربت ایپکاک
قبل از مصرف داروی ایپکاک، اطلاعات دارویی موجود در بسته بندی دارو شامل مقدار و زمان مصرف را بررسی کنید. این دارو در مقادیر بیش از 1 اونس فقط با تجویز پزشک موجود است. این دارو در بطری های ½ و 1 اونس بدون نسخه در دسترس است. با این حال، قبل از استفاده از شربت ایپکاک، برای مشاوره با مرکز کنترل مسمومیت، پزشک یا اورژانس تماس بگیرید. این شربت را مطابق با دستور پزشک استفاده کرده و بدون هماهنگی با وی، دوز مصرفی خود را افزایش ندهید. افزایش دوز مصرفی تاثیری بر روی سلامتی شما نداشته و تنها سبب عوارض جانبی خواهد شد. برخی از نکات مصرف داروی ایپکاک شامل موارد زیر می‌باشد؛
- دوز مناسب شربت ایپکاک (Ipecac) به عوامل مختلفی مانند سن، سلامتی و چندین شرایط دیگر بستگی دارد. در حال حاضر اطلاعات علمی کافی برای تعیین محدوده مناسب دوز ایپکاک وجود ندارد. به خاطر داشته باشید که محصولات طبیعی همیشه لزوماً بی‌خطر نیستند و دوز آن میتواند مهم باشد. حتماً دستورالعمل‌های مربوطه روی برچسب دارو را دنبال کنید و قبل از استفاده، با داروساز یا پزشک یا سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید.
- این دارو در سالیان طولانی برای ایجاد استفراغ در افرادی که سم مصرف می‌کردند، استفاده می‌شد. اما اکنون مصرف آن برای این کار محدود شده است، زیرا به نظر نمی‌رسد که این ماده بهتر از زغال فعال، عامل دیگری که برای مسمومیت استفاده میشود، عمل کند. همچنین این شربت دارای نگرانی‌های ایمنی نیز می‌باشد.
- شربت ایپکاک در بزرگسالان به میزان ۱۵ تا ۳۰ میلی لیتر همراه با مصرف آب به میزان ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلی لیتر و در صورت تایید پزشک این مقدار را می‌توان بعد از ۲۰ دقیقه مجدد تکرار نمود. همچنین در خردسالان به میزان ۱۵ میلی لیتر از راه خوراکی و همراه با مقدار آب در حدود ۱۰ تا ۲۰ میلی لیتر تجویز می‌گردد.
موارد احتیاط
قبل از مصرف شربت ایپکاک، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که میتواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله بیماری کلیوی، بیماری کبد، انسداد معده (مانند تنگی پیلور)، مشکلات گوارشی خاص (زخم یا خونریزی روده)، سوابق قلبی وعروقی و… با پزشک در رابطه با خطرات استفاده از دارو مشورت کنید. در ادامه به برخی از موارد احتیاط و هشدار استفاده از داروی ایپکاک خواهیم پرداخت؛
- معمولا در صورت بلعیده شدن استریکنین، مواد خورنده مانند قلیاها (شیرین) و اسیدهای قوی، مقطرهای نفتی مانند نفت سفید، بنزین، روغن زغال سنگ، روغن کوره، تینر رنگ یا مایع پاک کننده، از این دارو استفاده نمی‌شود. زیرا ممکن است باعث تشنج، آسیب اضافی به گلو یا ذات‌الریه شود.
- برخی بیماران از این دارو برای ایجاد استفراغ در جهت کاهش وزن استفاده می‌کنند که کار خطرناکی است. در صورت مصرف مکرر، این دارو میتواند کسنده و بسیار خطرناک باشد.
- شربت ایپکاک در برخی بیماران با معده خالی اثر نکرده است. دلیل این فرایند، عدم وجود محتوای کافی در معده برای استفراغ می‌باشد.
- شربت ایپکاک (Ipecac) را با عصاره مایع ایپکاک (14 برابر قوی‌تر) اشتباه نگیرید. عصاره مایع ایپکاک در دوزهای بالا بسیار خطرناک است و خطر مرگ را به همراه دارد.
- در صورت طولانی شدن استفراغ، شستشوی معده را به تاخیر بیندازید. همچنین شیر یا نوشابه‌های گازدار ممکن است اثر دارو را کاهش دهند.
- سوء استفاده در برخی بیماران مبتلا به پرخوری عصبی یا بی‌اشتهایی عصبی رخ می‌دهد که مرتبط با کاردیومیوپاتی و مرگ در بیماران مبتلا به اختلال خوردن است.
- در صورت عدم استفراغ و جذب، شاید سمیت قلبی داشته باشد. جذب امتین ممکن است منجر به اختلال در هدایت قلب شود.
- علائم مصرف بيش از حد شامل اسهال، تهوع و يا استفراغ مداوم، كرامپ معده، اشكال در تنفس، خستگی غير عادی و سفتی عضلات که در صورت جذب، دارو دارای اثرات قلبی است.
- در مسموميت با اسيدها و مواد قليايی قوی با احتياط فراوان و با در نظر گرفتن شرايط بيمار بايد استفاده شود.
موارد منع مصرف شربت ایپکاک
- بی‌حالی
- عدم وجود رفلکس تهوع
- کما
- فاصله زمانی کوتاه بین مصرف سم و تجویز/لاواژ زغال سنگ
- سابقه مصرف موادی که باعث افسردگی یا تشنج CNS میشود.
- بلع مواد سوزاننده، مایعات فرار یا اجسام نوک تیز
موارد هشدار استفاده از شربت ایپکاک
- بسیار مهم است که این دارو را فقط طبق دستور مصرف کنید. توجه داشته باشید که دارو را بیشتر از دوز تجویز شده مصرف نکنید، مگر اینکه دستور دیگری داده شود. هنگامی که از ایپکاک بیش از حد استفاده میشود، میتواند به قلب و سایر ماهیچه‌ها آسیب برساند و حتی باعث مرگ شود.
- این دارو را به افراد بیهوش یا بسیار خواب‌آلود ندهید، زیرا ممکن است مواد استفراغ شده وارد ریه‌ها شده و باعث ذات‌الریه شود.
- این دارو را با شیر، فرآورده‌های شیری یا با نوشابه‌های گازدار مصرف نکنید. شیر یا فرآورده‌های آن ممکن است از عملکرد صحیح این دارو جلوگیری کند و نوشیدنی‌های گازدار باعث تورم معده می‌شوند.
- اگر در عرض 20 تا 30 دقیقه پس از مصرف اولین دوز این دارو استفراغ رخ نداد، نوبت دوم را مصرف کنید. اگر پس از مصرف دوز دوم استفراغ رخ نداد، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
- اگر برای درمان مسمومیت به شما گفته شده است که هم این دارو و هم زغال فعال را مصرف کنید، تا زمانی که این دارو را مصرف کرده‌اید برای استفراغ و قطع استفراغ زغال فعال مصرف نکنید. این فرایند معمولا حدود 30 دقیقه طول می‌کشد.
عوارض شربت ایپکاک
درد و سفتی عضلات (به ویژه عضلات گردن، بازو و پاها)، اسهال، حالت تهوع و استفراغ، خستگی یا ضعف غیرمعمول، مشکلات تنفسی و… برخی از عوارض شربت ایپکاک (Ipecac) می‌باشد. اگر هر یک از این اثرات ماندگار یا بدتر شد، فورا به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. در صورت بروز یک واکنش آلرژیک جدی از جمله بثورات پوستی، خارش و تورم (به ویژه در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه، قرمزی یا دون دون پوست بعد خارش شدید و… به پزشک مراجعه کنید. برخی از عوارض جانبی شربت ایپکاک شامل موارد زیر می‌باشد؛
- اسهال
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- حالت تهوع یا استفراغ (بیش از 30 دقیقه ادامه دارد)
- گرفتگی یا درد معده
- تنفس مشکل
- خستگی یا ضعف غیر معمول
- ضعف، درد و سفتی عضلات به ویژه عضلات گردن، بازوها و پاها
- استفراغ طولانی مدت
- افسردگی CNS
- اشک مالوری-وایس
تداخل دارویی شربت ایپکاک
تداخل قابل توجهی ذکر نشده است.
مصرف شربت ایپکاک در دوران بارداری و شیردهی
مصرف شربت ایپکاک در دوران بارداری و شیردهی به شدت ممنوع است. این دارو در برخی موارد منجر به انقباضات رحمی و زایمان زودرس، آسیب به جنین، مشکلات اسکلتی جنین و… میشود. در صورت بارداری یا شیردهی و نیاز به مصرف ایپکاک، حتما با پزشک خود مشورت کنید. پزشک ممکن است روش‌های جایگزینی برای تخلیه معده، مانند شستشوی معده یا لاواژ، تجویز کند.
شرایط نگهداری شربت ایپکاک
داروی ایپکاک باید در دمای اتاق و دور از نور نگهداری شود. همچنین مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از اشکال دارویی (مانند قرص‌های هفتگی و قطره‌های چشمی، کرم‌ها، چسب‌ها و استنشاق‌ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می‌توانند آن‌ها را به راحتی باز کنند. داروهای غیر ضروری باید به روش‌های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی‌توانند آن‌ها را مصرف کنند.
کلام آخر شربت ایپکاک
در مقاله حاضر، به بررسی نقش شربت ایپکاک به عنوان یک وسیله اورژانسی در مواجهه با مسمومیت‌های حاد، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداختیم. ایپکاک با ایجاد استفراغ فوری، میتواند در کاهش جذب ماده مسموم و پیشگیری از تاثیرات آن در سلامت فرد نقش اساسی ایفا کند. این ماده، به‌ویژه در مواقعی که هر ثانیه حساسیت دارد و زمان تا رسیدن به مراکز درمانی محدود است، میتواند زندگی افراد را نجات دهد. با توجه به مطالب ارائه شده در این مقاله، استفاده مسئولانه از شربت ایپکاک در مواجهه با مسمومیت‌های اورژانسی امری ضروری می‌باشد.
منبع سایت: Medscape
