ایجاد ایمنی فعال از طریق واکسن آنفولانزا، به معنای آن است که بدن فرد پس از دریافت واکسن، به صورت خودکار پادتن‌های مخصوص برای مبارزه با ویروس را تولید می‌کند. این فرآیند نه تنها فرد را در برابر بیماری محافظت می‌کند، بلکه به کاهش شیوع ویروس در جامعه نیز کمک می‌کند. واکسن‌های آنفولانزا هر ساله به‌روز می‌شوند تا در برابر سویه‌های جدید ویروس موثر باشند، زیرا ویروس آنفولانزا به سرعت تغییر می‌کند و سویه‌های جدیدی را ایجاد می‌کند.
اشکال دارویی واکسن آنفولانزا
- اسپری بینی
- تزریق داخل جلدی
- تزریق عضلانی
واکسن آنفولانزا چیست؟
واکسن آنفولانزا یک واکسن سالانه است که از شما در برابر ابتلا به آنفولانزا، یک بیماری تنفسی ویروسی که به راحتی پخش می‌شود، محافظت می‌کند. آنفولانزا می‌تواند منجر به عوارض جدی سلامتی و احتمالاً مرگ شود. این یک واکسن غیرفعال است، به این معنی که با استفاده از شکل مرده ویروس‌هایی که واکسن در برابر آن محافظت می‌کند، ساخته شده است. میکروب‌های مرده نمی‌توانند شما را بیمار کنند. افراد 18 تا 64 ساله می‌توانند واکسن آنفولانزای داخل جلدی را انتخاب کنند.
اسپری بینی آنفولانزا چیست؟
اسپری بینی آنفولانزا نوعی واکسن آنفولانزا است که حاوی ویروس آنفولانزای ضعیف شده است. این ویروس ضعیف نمی‌تواند بیماری آنفولانزا را ایجاد کند، اما به بدن شما کمک می‌کند تا در برابر ویروس آنفولانزا ایمنی ایجاد کند. اسپری بینی آنفولانزا برای افراد 2 تا 49 سال بدون سابقه بیماری مزمن، بارداری یا ضعف سیستم ایمنی توصیه می‌شود.
موارد مصرف واکسن آنفولانزا
این واکسن برای ایجاد ایمنی فعال (توليد پادتن) بر عليه آنتی‌ژن‌های ويروس آنفولانزا كه در واكسن موجود است، کاربرد دارد. مصرف این واکسن برای افراد در سنین بالای 6 ماه که به علت سن و شرايط پزشكی در معرض خطر ابتلا به ویروس آنفولانزا هستند، توصيه می‌شود. خطر عوارض این واکسن در سالمندان با بيش از 50 سال سن، كاركنان خانه سالمندان و کارکنان مراکز درمانی، كودكان و بزرگسالان مبتلا به بيماری‌های مزمن، كودكان تحت درمان طولانی مدت با آسپرين، زنان باردار كه سه ماهه دوم و سوم و… بیشتر است.
چه کسانی در اولویت تزریق واکسن آنفولانزا هستند؟
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، توصیه می‌کند که اکثر بزرگسالان هر سال واکسن آنفولانزا دریافت کنند، به ویژه آنهایی که در معرض خطر بالای ابتلا به عوارض مرتبط با آنفولانزا هستند و کسانی که از چنین افرادی مراقبت می‌کنند. برخی از افرادی که باید واکسن آنفولانزا را دریافت کنند، شامل موارد زیر می‌باشد؛
- آسم (حتی اگر خفیف یا کنترل شده باشد) یا سایر بیماری‌های ریوی
- مغز، نخاع یا سایر اختلالات عصبی مانند سکته مغزی، صرع، ناتوانی ذهنی، دیستروفی عضلانی، فلج مغزی یا آسیب نخاعی
- دیابت و سایر اختلالات غدد درون ریز
- بیماری یا آسیب کلیوی
- بیماری قلبی
- بیماری یا آسیب کبدی
- اختلالات متابولیک (مانند اختلالات متابولیک ارثی و اختلالات میتوکندری)
- بیماری سلول داسی شکل و سایر اختلالات خونی
- سیستم ایمنی ضعیف به دلیل برخی بیماری‌ها یا درمان‌های پزشکی
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر واکسن آنفولانزا
مکانیسم عمل این واکسن؛ ایمنی در برابر آنفلونزای فصلی (از طریق القای تولید آنتی بادی‌های ویژه) است. شروع اثر دارو براساس محافظت آنتی بادی طی 2 هفته پس از دریافت واکسن است و طول اثر متغیر (وابسته به نوع ویروس، سن بیمار و دیگر فاکتورها) می‌باشد.
نحوه مصرف واکسن آنفولانزا
مقدار واکسن غیرفعال (تزریقی) که باید به صورت عضلانی تزریق شود، بر اساس سن بیمار و واکسن مورد استفاده شما است. تصمیم گیری در مورد اندازه سوزن و محل تزریق هنگام تزریق واکسن با تزریق عضلانی باید برای هر فرد بر اساس اندازه عضله، ضخامت بافت چربی در محل تزریق و تکنیک تزریق گرفته شود. برای بزرگسالان 19 سال و بالاتر، عضله دلتوئید در بالای بازو محل ارجح است، اگرچه عضله عرضی جانبی در قدامی جانبی ران ممکن است در صورت عدم استفاده از ناحیه دلتوئید استفاده شود. واکسن‌های آنفولانزا چسبناک نیستند، بنابراین می‌توان از سوزن با گیج ریز (22 تا 25) استفاده کرد.
نحوه تزریق واکسن آنفولانزا
- برای مردان و زنانی که کمتر از 60 کیلوگرم وزن دارند، از یک سوزن ⅝- تا 1 اینچی استفاده کنید. سوزن را با زاویه 90 درجه وارد کنید و پوست را صاف بین انگشت شست و سبابه بکشید. از یک سوزن 1 اینچی برای مردان و زنانی که 130 تا 152 پوند (60 تا 70 کیلوگرم) وزن دارند، استفاده کنید.
- برای زنان با وزن 70 تا 90 کیلوگرم و مردان با وزن 70 تا 118 کیلوگرم از یک سوزن 1 تا 1 و نیم اینچی استفاده کنید. برای زنانی که بیش از 200 پوند (90 کیلوگرم) وزن دارند و مردانی که بیش از 260 پوند (118 کیلوگرم) وزن دارند، از یک سوزن 1.5 اینچی استفاده کنید. برای زنانی که بیش از 90 کیلوگرم وزن دارند و مردانی که بیش از 118 کیلوگرم وزن دارند، از یک سوزن 1.5 اینچی استفاده کنید.
- در جهت تزریق زیرجلدی این واکسن، پزشک از یک سوزن کوچک‌تر استفاده می‌کند و به جای عضله به لایه بالایی پوست می‌رود. واکسن با دوز بالای فلوزون، برای سنین 65 سال و بالاتر ساخته شده است، زیرا افراد مسن سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند. در صورت وجود، به جای واکسن معمولی آنفولانزا برای این گروه ترجیح داده می‌شود.
- واکسن‌های بدون تخم مرغ، برخلاف اکثر واکسن‌های آنفولانزا، این واکسن‌ها در داخل تخم مرغ رشد نمی‌کنند. آن‌ها برای افرادی که حساسیت شدید به تخم مرغ دارند، تایید شده است.
- نوع دیگری واکسن، واکسن آنفولانزای اسپری بینی است که یک واکسن زنده ضعیف شده یا LAIV است. برخلاف واکسن آنفولانزا، این واکسن از ویروس‌های زنده اما ضعیف آنفولانزا ساخته شده است. با این حال، شما نمی‌توانید آنفولانزا را از واکسن اسپری بینی دریافت کنید. افراد سالم و غیر باردار 2 تا 49 ساله ممکن است این اسپری بینی را دریافت کنند.
نحوه مصرف واکسن آنفولانزا در کودکان
واکسیناسیون سالانه آنفولانزا برای افراد 6 ماهه و بالاتر توصیه می‌شود. برخی از کودکان در همان فصل به 2 دوز واکسن آنفولانزا نیاز دارند. کودکان 6 ماهه تا 8 ساله که هرگز واکسن آنفولانزای فصلی دریافت نکرده‌اند، نیاز به دریافت 2 دوز واکسن آنفولانزا دارند که حداقل به فاصله 4 هفته از یکدیگر تزریق شود.
نحوه مصرف اسپری بینی آنفولانزا
برای مصرف اسپری بینی آنفولانزا، آن را به داخل هر سوراخ بینی اسپری کنید. ویروس ضعیف شده در داخل بینی شما رشد می‌کند و به سیستم ایمنی بدن شما کمک می‌کند تا آنتی‌بادی‌هایی را برای مبارزه با ویروس آنفولانزا تولید کند.
موارد احتیاط
قبل از تزریق واکسن آنفولانزا، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در واکسن حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این واکسن ممکن است حاوی مواد غیرفعال باشد که می‌تواند منجر به واکنش‌های آلرژیک یا حساسیت شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله خونریزی و انسداد یا سوراخ در روده، سرطان سینه، فشار خون بالا، مشکلات کلیوی، نارسایی قلبی، مشکلات روحی و روانی (مانند افسردگی، افکار خودکشی)، بیماری پارکینسون، مشکلات کبدی و… با پزشک در رابطه با خطرات این دارو مشورت کنید. در ادامه به برخی از موارد احتیاط این واکسن خواهیم پرداخت؛
- معمولا ممکن است واکسن اسپری بینی برای افراد نزدیک به یک فرد مبتلا به نقص ایمنی تجویز شود. این واکسن نباید به آن‌ها تزریق شود، البته اگر نقص ایمنی فرد بسیار شدید باشد.
- اگر یکی از نزدیکان چنین فردی با این وجود مایل به تزریق واکسن اسپری بینی باشد، ممکن است تا دو هفته پس از تجویز آن با فرد جدا شده در تماس نباشد. این احتمال وجود دارد که ویروس‌های واکسن بتوانند فردی را مبتلا به نقص ایمنی شدید نزدیک به گیرنده واکسن آلوده کنند.
- در بیشتر موارد، فردی که به تخم مرغ آلرژی دارد، می‌تواند به طور معمول واکسن را دریافت کند. واکسن‌های آنفولانزا حاوی باقی مانده‌های بسیار کمی از پروتئین تخم مرغ هستند.
- واکسن اسپری بینی برای زنان باردار توصیه نمی‌شود. واکسن تزریقی آنفولانزا ممکن است در هر مرحله از بارداری تجویز شود.
- در برخی موارد، بعد از تزریق واکسن آنفولانزا لازم است که بیمار از لحاظ عوارض جانبی پیشین (به ویژه سندرم گیلن باره)، اختلالات خونریزی، بیماری حاد، وضعیت سرکوب سیستم ایمنی و عوارض جانبی خفیف (مانند زخم، ناراحتی، قرمزی و تورم محل تزریق، تب، درد، خارش، خستگی یا سردرد) بررسی شود.
- تزریق باید در مراکز درمان صورت گیرد تا درمان اورژانسی برای مدیریت واکنش شبه آنافیلاکسی یا واکنش ازدیاد حساسیت احتمالی، در دسترس باشد. همچنین، در صورت بروز حرکات شبه تشنج مرتبط با سنکوپ، به منظور برقراری جریان مناسب مغزی، بیمار در حالت طاق باز یا ترندلنبرگ قرار گیرد.
- تزریق این واکسن فقط داخل عضلانی و در عضله دلتوئيد برای بزرگسالان و عضله ران برای كودكان توصيه شده است. تزريق در عضله سرينی باعث كاهش پاسخ ايمنی خواهد شد.
موارد منع مصرف واکسن آنفولانزا
- حساسيت نسبت به تخم مرغ ( در مورد واكسن‌هايی كه از مايع آمبريونيک جوجه مرغ تهيه شده‌اند)
- حساسيت نسبت به هر یک از اجزاء واكسن
- سابقه سندرم Guillen-Barre
- سابقه عوارض عصبی بعد از تجويز واكسن
- بیماری حاد تنفسی
- عفونت حاد
عوارض واکسن آنفولانزا
تب، سردرد، حالت تهوع و استفراغ، سرگیجه و خستگی، احساس ناخوشی، واکنش‌های آلرژیک شدید، اختلالات عصبی و… برخی از عوارض واکسن آنفولانزا می‌باشد. اگر هریک از این عوارض جانبی بهبود نیافت یا بدتر شد، با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید. به یاد داشته باشید که این دارو تجویز شده زیرا پزشک شما تشخیص داده است که فواید آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. در ادامه به برخی از عوارض این واکسن خواهیم پرداخت؛
- اختلالات عصبی ( مثل آسيب‌های مغزی، فلج نسبی عصب صورت و التهاب عصب بينائی)
- درد و قرمزی در محل تزریق
- تب
- درد عضلانی
- احساس ناخوشی
- حالت تهوع
- خستگی
- سردرد
- سرگیجه
- واکنش‌های آلرژیک شدید (تورم، کهیر، مشکلات تنفسی و…)
تداخل دارویی واکسن آنفولانزا
- تداخلات رده X (پرهیز): تداخل قابل‌توجهی مشخص نشده است.
- کاهش اثرات داروها توسط واکسن آنفولانزای غیرفعال: واکسن کونژوگه پنوموکوک 13 ظرفیتی
- کاهش اثرات واکسن آنفولانزای غیرفعال توسط داروها: فینگولیمود، داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی، واکسن کونژوگه پنوموکوک 13 ظرفیتی، سیپونیمود، ونتوکلاکس
- افزایش اثرات داروها توسط واکسن آنفولانزای غیرفعال: دوکسوفیلین
مصرف واکسن آنفولانزا در دوران بارداری و شیردهی
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) و آکادمی طب اطفال آمریکا (AAP) به طور کلی این واکسن را برای همه زنان باردار و شیرده در هر مرحله از بارداری یا شیردهی توصیه می‌کنند. آنتی بادی‌های حاصل از واکسن آنفولانزا از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل می‌شود و می‌تواند به محافظت از نوزاد در برابر آنفولانزا کمک کند.
شرایط نگهداری واکسن آنفولانزا
واکسن آنفولانزا باید در دمای اتاق و دور از نور نگهداری شود. همچنین مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از اشکال دارویی (مانند قرص‌های هفتگی و قطره‌های چشمی، کرم‌ها، چسب‌ها و استنشاق‌ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می‌توانند آن‌ها را به راحتی باز کنند. داروهای غیر ضروری باید به روش‌های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی‌توانند آن‌ها را مصرف کنند.
کلام آخر واکسن آنفولانزا
این مقاله به بررسی کنترل بیماری ناشی از ویروس آنفولانزا، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداخت. واکسن آنفولانزا یکی از اصلی‌ترین روش‌های پیشگیری از بیماری‌های ویروسی فصلی است که با ایجاد ایمنی فعال، نقش حیاتی در حفظ سلامت عمومی ایفا می‌کند. ایمنی فعال به معنای تحریک سیستم ایمنی بدن برای تولید پادتن‌هایی است که بتوانند ویروس آنفولانزا را شناسایی و نابود کنند. این فرآیند با دریافت واکسن، آغاز شده و بدن فرد به طور مستقل به تولید پادتن‌هایی می‌پردازد که در مقابل ویروس‌های آنفولانزا ایمنی ایجاد می‌کنند.
