پروپوفول چیست؟
پروپوفول یک داروی آرامبخش و بی‌حسی است که در جهت بیهوشی در طی عمل‌های جراحی یا سایر روش‌های پزشکی استفاده میشود. این دارو به صورت تزریقی تجویز میشود و اثر آن سریع و کوتاه مدت است. پروپوفول با اثرات آرامبخشی و تسکینی که دارد، باعث کاهش فعالیت سیستم عصبی مرکزی میشود و به بیمار کمک می‌کند تا در طول جراحی یا درمان‌های دیگر، بدون درد و بیهوش باقی بماند.
این دارو همچنین ممکن است برای کنترل اضطراب یا به عنوان یک آرامبخش قبل از جراحی در برخی موارد به کار رود. پروپوفول به دلیل اینکه اثر سریع و گذرا دارد، بیشتر برای جراحی‌های کوتاه مدت و بیهوشی‌های موقت مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صورت نیاز به آرامش یا بهبود خواب از داروهای کاهش استرس و بهبود خواب یا داروهای حافظه و اعصاب استفاده کنید.
مزایای داروی پروپوفول
برخی از مزایا و ویژگی این دارو شامل موارد زیر است:
- اثر سریع و کوتاه مدت: این داروی بیهوشی به سرعت در بدن عمل کرده و اثر آن طی چند ثانیه بعد از تزریق شروع میشود. این امر به تیم پزشکی این امکان را می‌دهد که سریعاً بیمار را بیهوش کنند و پس از پایان عمل نیز بیمار به سرعت به هوش بیاید.
- هوشیاری سریع پس از بیهوشی: برخلاف بسیاری از داروهای بیهوشی دیگر که ممکن است موجب گیجی یا خواب‌آلودگی طولانی مدت شوند، پروپوفول به طور معمول باعث میشود که بیمار سریعاً به هوش بیاید و زمان ریکاوری کوتاه‌تری داشته باشد.
- کمترین اثرات جانبی پس از بیهوشی: این دارو با عوارض جانبی کمتر همراه است. بیماران کمتر از درد عضلانی، تهوع یا استفراغ بعد از جراحی رنج می‌برند که از مشکلات رایج داروهای بیهوشی دیگر است.
- تنظیم دقیق دوز: یکی از مزایای بزرگ این دارو راحتی تنظیم دوز مصرفی آن است. پزشک می‌تواند دوز مناسب را برای هر بیمار تنظیم کرده و آن را در طول جراحی یا درمان تغییر دهد.
- کمترین تغییر در فشار خون: این داروی بیهوشی به طور معمول اثر چندانی بر فشار خون ندارد، مگر در مواقعی که دوز بالایی از آن تجویز شود.
- کاربرد در بیهوشی و تسکین درد: علاوه بر بیهوشی، این داروی بیهوشی برای تسکین درد در برخی شرایط خاص مانند در جریان جراحی‌های خاص یا فرآیندهای طولانی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ترکیبات پروپوفول
ترکیبات این داروی بیهوشی به طور اصلی شامل ماده فعال پروپوفول (Propofol) و برخی از مواد کمکی است که برای افزایش پایداری، تجزیه‌پذیری و ایمنی دارو به آن افزوده می‌شوند. ترکیبات معمول این دارو عبارتند از:
- ماده فعال و اصلی پروپوفول
- لیپیدها (چربی‌ها)
- ماده نگهدارنده (مثل سدیم متابیسولفیت یا سدیم کلرید)
- سدیم هیدروکسید (NaOH) یا پتاسیم هیدروکسید (KOH)
- آب برای تزریق
بیشتر بدانید: داروی انفلوران
دوز پروپوفول در بیهوشی
دوز این دارو در بیهوشی بسته به شرایط مختلف از جمله وضعیت بیمار، نوع جراحی و شرایط پزشکی خاص می‌تواند متفاوت باشد. دوز پروپوفول در بیهوشی به شرح زیر است:
- دوز اولیه این دارو 2 تا 2.5 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن بیمار است که به سرعت به بیمار تزریق میشود. پس از تزریق اولیه، ممکن است دوز اضافی برای رسیدن به بیهوشی کامل نیاز باشد.
- دوز تزریقی بین 100 تا 200 میکروگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن بیمار در دقیقه است. این مقدار بسته به نیاز بیمار و نوع عمل ممکن است تغییر کند. برای کودکان، دوز این دارو به طور معمول بیشتر از بزرگسالان است و باید با دقت زیاد تنظیم شود.
عوارض پروپوفول
بیشتر داروهای بیهوشی با عوارض خفیف تا شدیدی در بیماران همراه است. برخی از عوارض جانبی شایع این دارو به شرح زیر است:
- افت فشار خون
- کاهش تنفس
- سرگیجه یا گیجی
- درد در محل تزریق
- واکنش آلرژیک شامل خارش و کهیر
- مشکلات قلبی (نادر)
به علاوه، برخی بیماران بعد از مصرف عوارض جانبی جدی و خطرناکی گزارش کردند که نیاز به قطع مصرف و بررسی پزشک دارد. برخی از عوارض جدی و خطرناک این داروی بیهوشی به شرح زیر می‌باشد:
- تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو
- تنگی نفس و خس خس سینه
- بثورات جلدی شدید و خارش
- تشنج یا غش
- توهم و رفتارهای غیرطبیعی
- افسردگی شدید و افکار خودکشی
- گیجی شدید
بیشتر بدانید: آمپول آلفنتانیل
موارد احتیاط و منع مصرف
قبل از استفاده، اگر به این داروی بیهوشی یا سایر داروهای بیهوشی دیگر حساسیت دارید، به پزشک اطلاع دهید. برخی از موارد احتیاط داروی بیهوشی پروپوفول به شرح زیر است:
- این داروی بیهوشی می‌تواند باعث کاهش فشار خون شود و در نتیجه خطر مشکلات قلبی را افزایش دهد. در بیمارانی که دارای اختلالات قلبی مانند نارسایی قلبی، ضربان غیرعادی قلب (آریتمی) یا بیماری عروق کرونر هستند، باید با احتیاط استفاده شود.
- پروپوفول می‌تواند باعث کاهش تنفس یا حتی توقف آن شود. این مشکل در افرادی که بیماری تنفسی خاصی دارند (مانند آسم یا سایر بیماری‌های ریوی) می‌تواند خطرناک باشد.
- این داروی بیهوشی عمدتاً در کبد متابولیزه میشود و در بیماران با نارسایی کبدی، متابولیسم دارو ممکن است کند شود که می‌تواند باعث افزایش خطر عوارض دارو شود. همچنین، در بیماران با نارسایی کلیوی، سموم ناشی از دارو می‌توانند تجمع یابند.
- بعضی افراد ممکن است به این دارو یا مواد افزودنی موجود در فرمولاسیون دارو حساسیت داشته باشند. این حساسیت می‌تواند به صورت واکنش‌های آلرژیک شدید، از جمله شوک آنافیلاکتیک، خود را نشان دهد.
- سندروم بیهوشی این دارو یک عارضه نادر و جدی است که می‌تواند در صورت تجویز دوزهای بالای پروپوفول به مدت طولانی رخ دهد. این وضعیت می‌تواند باعث مشکلات قلبی، نارسایی کلیوی، اختلالات عضلانی و حتی مرگ شود.
- این دارو می‌تواند باعث افت فشار خون شود. بیماران مبتلا به فشار خون پایین ممکن است حساس‌تر به این اثرات باشند. این بیماران باید تحت مراقبت ویژه قرار گیرند، فشار خون آنها به‌طور منظم اندازه‌گیری شود و در صورت لزوم از داروهایی برای بالا بردن فشار خون استفاده شود.
- در بیماران مبتلا به اختلالات عصبی یا مغزی مانند تومورهای مغزی، افزایش فشار داخل جمجمه یا صرع، استفاده از این داروی بیهوشی باید با احتیاط صورت گیرد.
مصرف پروپوفول در بارداری
در خصوص استفاده از این دارو در دوران بارداری، اطلاعات موجود کمی محدود است و توصیه میشود که این دارو در دوران بارداری تنها در شرایط ضروری و تحت نظر پزشک متخصص استفاده شود. برخی از مطالعات نشان داده که این دارو ممکن است اثرات منفی بر جنین نداشته باشد، ولی نتایج قطعی در این زمینه وجود ندارد. ر صورتی که برای انجام عمل جراحی یا سایر درمان‌های پزشکی نیاز به بیهوشی باشد، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که این دارو را تحت نظارت شدید استفاده کند. این تصمیم باید بر اساس ارزیابی دقیق مزایا و خطرات برای مادر و جنین باشد.
بیشتر بدانید: داروی هالوتان
تداخل دارویی پروپوفول
توجه داشته باشید که داروهای بیهوشی دارای تداخلات دارویی زیادی است که نیاز به بررسی پزشک دارد. برخی از تداخل دارویی عبارتند از:
- تداخل خطرناک: آزلاستین (بینی)، برومپریدول، اورفنادرین، اوکسوممازین، پارالدهید، پیموزاید، تالیدومید
- افزایش اثرات داروها توسط پروپوفول: زولپیدم، آبروگپنت، روپیواکائین، روتیگوتین، سوورکسانت، تالیدومید، تریازولام، فنتانیل، فلیبانسرین، فلونیترازپام، هالوپریدول، اورفنادرین، اکسی کدون، پارالدهید، فولکودین، پیموزاید، پیریبدیل، پرامی‌پکسول
شرایط نگهداری داروی پروپوفول
این دارو باید در دمای اتاق (بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد) نگهداری شود. این دارو نباید در دمای بالاتر از ۳۰ درجه سانتی‌گراد قرار گیرد، چرا که باعث تخریب آن میشود.
کلام آخر
این مقاله به بررسی داروی بیهوشی پروپوفول، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداخت. این دارو دارای مزایای زیادی از جمله شروع سریع اثر، کوتاه بودن مدت زمان بیهوشی و توانایی کنترل دقیق، در بسیاری از جراحی‌ها و مداخلات پزشکی به کار می‌رود. با این حال، استفاده از پروپوفول نیازمند دقت بالای پزشکی است، چرا که بی‌احتیاطی در تجویز یا دوز نامناسب می‌تواند به مشکلات جدی برای بیمار منجر شود.
