تاثیر قهوه صبحگاهی روی بهبود خلق‌وخو

زمینه‌ی پژوهش روی مصرف قهوه و دریافت کافئین

طبق آنچه در یکی از مقاله‌های قهوه تلنت آمده، کافئین یک محرک سیستم عصبی مرکزی (CNS) از گروه متیل گزانتین (Methylxanthine) است که به طور طبیعی در دانه‌های قهوه، برگ‌ چای، غلاف‌های کاکائو و برخی گیاهان دیگر وجود دارد. کافئین یکی از پرمصرف‌ترین مواد در جهان است و به‌خاطر اثراتش بر بهبود خلق‌وخو، عملکرد ذهنی و افزایش هوشیاری شناخته شده است. اگرچه پژوهش‌های آزمایشگاهی این اثرات را تأیید کرده‌اند، اما هنوز اطلاعات زیادی درباره‌ی تأثیر کافئین بر احساسات در شرایط واقعی زندگی در دست نیست.

کافئین با مسدود کردن اثر آدنوزین – ماده‌ای شیمیایی در مغز که احساس خواب‌آلودگی ایجاد می‌کند و حتی با افسردگی و اضطراب مرتبط است – مانند یک محرک عمل می‌کند. این فرآیند باعث افزایش ترشح نورآدرنالین و دوپامین می‌شود و همین موضوع می‌تواند دلیل اصلی بهبود خلق‌وخو و افزایش انرژی بعد از نوشیدن قهوه باشد. به همین خاطر بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند روزشان را با یک فنجان پرانرژی آغاز کنند و سراغ خرید قهوه اسپرسو تازه‌برشت بروند.

این اثر ممکن است در اوایل صبح، زمانی که افراد هنوز کاملاً از خواب‌آلودگی خارج نشده‌اند، بیشترین شدت را داشته باشد. از سوی دیگر، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد مصرف کافئین ممکن است باعث اضطراب یا اختلال خواب به‌ویژه در افرادی که نسبت به آن حساس هستند یا زمانی که مقدار زیادی از آن در ساعات پایانی روز مصرف شود، بشود. همچنین، تأثیر کافئین بر احساسات ممکن است صرفاً به ویژگی‌های زیستی فرد محدود نباشد و زمینه‌ی مصرف هم نقش مهمی ایفا کند؛ برای مثال، این‌که کافئین در تنهایی مصرف شده یا در جمع.

در این مطالعه، پژوهشگران به‌دنبال آن بودند که ببینند مصرف کافئین چگونه بر تجربه‌های عاطفی لحظه‌به‌لحظه در طول روز تأثیر می‌گذارد. آن‌ها همچنین بررسی کردند که این رابطه تا چه حد به عواملی مانند زمان مصرف، کیفیت خواب، وابستگی به کافئین، وضعیت روانی و شرایط اجتماعی بستگی دارد.

کافئین چگونه بر خلق‌وخو اثر می‌گذارد؟

پژوهشگران این فرض را بررسی کردند که مصرف کافئین می‌تواند باعث افزایش احساسات مثبت و کاهش احساسات منفی شود و اینکه این اثرات، به‌ویژه در ساعات ابتدایی پس از بیداری، بیشترین شدت را دارند. سایر بخش‌های پژوهش بیشتر جنبه‌ی اکتشافی داشتند، چرا که پیشینه‌ی علمی مشخص و گسترده‌ای در این زمینه وجود نداشت.

برای بررسی این موضوع، داده‌های دو مطالعه در آلمان که با روش نمونه‌برداری از تجربه (ESM) انجام شده بود، تحلیل شد. در مطالعه‌ی اول شرکت‌کنندگان بین ۱۸ تا ۲۵ سال و در مطالعه‌ی دوم بین ۱۸ تا ۲۹ سال سن داشتند. از آن‌ها خواسته شده بود طی یک بازه‌ی دو تا چهار هفته‌ای، چندین بار در روز از طریق تلفن همراه به پرسش‌نامه‌های کوتاه پاسخ دهند.

مطالعه‌ی اول ۱۵ روز و مطالعه‌ی دوم ۲۹ روز طول کشید. در هر نوبت، شرکت‌کنندگان گزارش می‌دادند که آیا در ۹۰ دقیقه‌ی گذشته کافئین مصرف کرده‌اند یا نه و در کنار آن خلق‌وخو، سطح خستگی، کیفیت خواب، وضعیت کنشِ اجتماعی و برنامه‌ی روزانه‌ی خود را نیز ثبت می‌کردند. زمان ارسال پرسش‌نامه‌ها در طول روز به‌صورت تصادفی و با حداقل فاصله‌ی ۹۰ دقیقه بین هر دو پیام، انتخاب می‌شد.

در ابتدای پژوهش، اطلاعات پایه‌ای شامل میزان مصرف معمول کافئین (بر حسب میلی‌گرم)، وابستگی به کافئین، علائم افسردگی و اضطراب و کیفیت خواب از شرکت‌کنندگان دریافت شد. همچنین از آن‌ها خواسته شده بود هر روز دفترچه‌ی خواب پر کنند.

در مجموع، ۱۱۵ نفر از مطالعه‌ی اول و ۱۲۱ نفر از مطالعه‌ی دوم داده‌های قابل استفاده ارائه دادند. برای تحلیل این داده‌ها از مدل‌های چندسطحی استفاده شد تا ارتباط بین مصرف کافئین و حالات عاطفی، با در نظر گرفتن عواملی مانند مدت و زمان خواب، بررسی شود. همچنین نقش متغیرهای تعدیل‌گر مثل زمان روز، میزان خستگی، حضور در جمع یا تنهایی، روز کاری یا تعطیل بودن و ویژگی‌های فردی نیز بررسی شد.

آیا کافئین واقعاً عملکرد ورزشی را بهتر می‌کند؟

پاسخ کوتاه «بله» است، اما شدت این تأثیر در افراد و شرایط مختلف فرق دارد. در یک فراتحلیل بزرگ روی ۵۶ مطالعه‌ی زمان‌محور مشخص شد که مصرف کافئین می‌تواند به طور میانگین تا حدود ۱۶ درصد عملکرد ورزشی را بهبود دهد. جالب‌تر اینکه این اثر هرچه فعالیت طولانی‌تر و خسته‌کننده‌تر باشد، پررنگ‌تر می‌شود. دلیلش هم روشن است؛ چون کافئین روی کاهش احساس خستگی و درد در مغز اثر می‌گذارد، در تمرین‌ها یا مسابقات طولانی نقش حمایتی بیشتری خواهد داشت.

برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که در رشته‌هایی مثل شنا یا قایقرانی – که استقامت عضلانی اهمیت زیادی دارد – مصرف کافئین می‌تواند استقامت را تا ۶ تا ۷ درصد افزایش دهد. البته نتایج همه‌ی مطالعات یکسان نیست و اختلاف نظر وجود دارد، اما بسیاری از کارشناسان معتقدند که برای ورزش‌های استقامتی، کافئین یک کمک ارزشمند است.

در زمینه‌ی قدرت عضلانی هم شواهد قوی‌تری وجود دارد. سه فراتحلیل معتبر نشان داده‌اند که مصرف کافئین می‌تواند عملکرد در حرکات قدرتی مانند وزنه‌برداری را بین ۲ تا ۷ درصد افزایش دهد. به همین دلیل است که ورزشکاران حرفه‌ای در رشته‌هایی مثل پاورلیفتینگ یا بدنسازی، از طرفداران جدی مصرف کافئین و حتی خرید قهوه اسپرسو  پیش از تمرین هستند.

قهوه‌ای که حالتان را بهتر می‌کند

در هر دو مطالعه، شرکت‌کنندگان در حدود ۱۶ درصد از دفعات پاسخ‌دهی گزارش کرده بودند که اخیراً کافئین مصرف کرده‌اند. تحلیل داده‌ها نشان داد که مصرف کافئین به‌طور معنادار با افزایش خلق مثبت در همان لحظه همراه بود. این رابطه در هر دو مطالعه تأیید شد.

صبح، زمان طلایی تأثیر کافئین بر احساسات

این پژوهش نشان می‌دهد که مصرف کافئین و به عنوان مثال خرید قهوه روبوستا و مصرف آن در دنیای واقعی، به‌ویژه در ساعات ابتدایی پس از بیدار شدن از خواب، می‌تواند با بهبود خلق‌وخو همراه باشد. اما با این حال، تأثیر قابل‌توجه و پایداری بر کاهش احساسات منفی دیده نشد. این اثر مثبت در صبح حتی در شرایطی که از معیارهای زمانی متفاوت (مثل ساعت دقیق روز یا میانه‌ی زمان خواب) استفاده شد، همچنان پایدار ماند.

نکته‌ی مهم این بود که ویژگی‌های فردی مانند حساسیت به کافئین یا وجود مشکلات روانی، در این رابطه نقش معناداری نداشتند. در مقابل، عوامل موقعیتی مثل میزان خستگی و وضعیت اجتماعی فرد، اثر بیشتری بر شدت رابطه‌ی بین کافئین و خلق‌وخو داشتند.

کافئین در ساعات ابتدایی پس از بیداری بیشترین تأثیر مثبت را بر خلق‌وخو دارد؛ تأثیری که احتمالاً با عادت‌های رایج مصرف روزانه ارتباط دارد. البته این فرض که چنین تأثیراتی صرفاً ناشی از کاهش علائم ترک کافئین هستند، هنوز محل بحث است؛ چرا که در افراد غیرمصرف‌کننده‌ی همیشگی نیز بهبود خلق‌وخو مشاهده شده و ممکن است نقش ریتم شبانه‌روزی بدن نیز در آن دخیل باشد.

اثرگذاری قوی‌تر در مطالعه‌ی دوم احتمالاً به دلیل تعداد بیشتر شرکت‌کنندگان و کاهش محدودیت‌های ناشی از همه‌گیری نسبت به زمان اجرای مطالعه‌ی اول بوده است. اما با این حال، پژوهش محدودیت‌هایی هم داشت: تکیه بر گزارش‌های خوداظهاری، تمرکز بر گروه سنی جوان، نداشتن زمان دقیق مصرف کافئین و بررسی نکردن نوع الگوی خواب افراد (کرونوتایپ).

در مجموع، این مطالعه نشان می‌دهد که کافئین به‌طور مداوم با افزایش احساسات مثبت به‌ویژه در ساعات آغازین روز همراه است و این تأثیر بیشتر از آنکه به تفاوت‌های پایدار شخصیتی وابسته باشد، تحت‌تأثیر شرایط لحظه‌ای و زمینه‌ای است.

منبع: news-medical