کاربرد آمپول رلیدین
همانطور که بیان شد، رلیدین یک داروی مخدر تزریقی است که برای تسکین دردهای شدید و کوتاه‌مدت استفاده می‌شود و اثر آرام‌بخش و ضداسپاسم نیز دارد. برخی از موارد مصرف یا کاربرد این دارو به شرح زیر است:
- تسکین دردهای شدید و حاد: رلیدین به‌عنوان یک داروی ضد درد مخدر، در مواردی مثل شکستگی‌های استخوانی، دردهای ناشی از سوختگی‌های وسیع، آسیب‌های ناشی از تصادف یا دردهای حاد بعد از عمل جراحی تجویز می‌شود. یک راهکار موثر استفاده از کرم و ژل تسکین دهنده درد است.
- کاهش درد زایمان: در برخی موارد برای تسکین دردهای شدید زایمان به خصوص در مرحله فعال کاربرد دارد. این دارو میتواند اضطراب و تنش مادر را کاهش دهد و توان تحمل درد را بالا ببرد. با این حال، تجویز آن باید با احتیاط و توسط پزشک انجام شود چون در صورت مصرف نزدیک به زمان تولد ممکن است روی تنفس نوزاد اثر منفی بگذارد.
- درمان دردهای کولیکی یا اسپاسمی: یکی از ویژگی‌های رلیدین خاصیت ضداسپاسم آن است، به همین دلیل در دردهای کولیکی مثل درد ناشی از سنگ کلیه یا سنگ کیسه صفرا که همراه با اسپاسم عضلات صاف دستگاه گوارش یا ادراری است، تجویز می‌شود.
- استفاده به‌عنوان پیش‌داروی بیهوشی در جراحی‌ها: این آمپول میتواند قبل از بیهوشی عمومی به بیمار تزریق شود تا با ایجاد آرامش و کاهش اضطراب، هم روند القای بیهوشی راحت‌تر صورت گیرد و هم بیمار تجربه ناخوشایند کمتری داشته باشد. علاوه بر این، اثر ضد درد آن در کاهش نیاز به داروهای بیهوشی مؤثر است.
- کنترل لرز پس از عمل جراحی یا بیهوشی: لرز بعد از جراحی یکی از مشکلات شایع بیماران است که میتواند باعث افزایش مصرف اکسیژن و فشار به بدن شود. در این شرایط گاهی از آمپول رلیدین برای کاهش یا قطع لرز استفاده می‌شود و بیمار سریع‌تر به شرایط پایدار برمی‌گردد.
نحوه تزریق آمپول رلیدین
آمپول رلیدین توسط کادر درمان و تحت نظر پزشک تزریق می‌شود. این دارو به صورت تزریق عضلانی (IM)، زیرجلدی (SC) یا وریدی (IV) استفاده می‌شود. تزریق باید با دوز دقیق، به آرامی و با رعایت شرایط استریل انجام شود. در تزریق وریدی، سرعت تزریق باید آهسته باشد تا از بروز عوارض ناگهانی مانند افت فشار خون یا سرگیجه جلوگیری شود. انتخاب روش تزریق بسته به شدت درد و شرایط بیمار متفاوت است. برای آگاهی از نحوه تزریق، با ما همراه باشید.
- تزریق عضلانی (IM): رایج‌ترین روش تزریق رلیدین است که در عضله باسن یا ران انجام می‌شود. این روش باعث جذب نسبتاً سریع دارو شده و اثر ضد درد آن ظرف مدت کوتاهی شروع می‌شود، در حالی که ماندگاری اثر کمی بیشتر از تزریق وریدی است. به همین دلیل در شرایطی که بیمار نیاز به تسکین سریع اما پایدار درد دارد، تزریق عضلانی ترجیح داده می‌شود.
- تزریق زیرجلدی (SC): این روش کمتر استفاده می‌شود، ولی در شرایطی که نیاز به جذب تدریجی دارو و اثر طولانی‌تر باشد، میتواند کاربرد داشته باشد. تزریق زیرجلدی در نواحی مانند بازو یا شکم انجام می‌شود و به دلیل جذب آهسته، برای دردهای با شدت متوسط تا شدید که نیازمند کنترل پایدار می‌باشند، مفید است.
- تزریق وریدی (IV): در شرایط اورژانسی یا زمانی که بیمار دچار درد بسیار شدید و غیرقابل‌تحمل است، تزریق وریدی انتخاب می‌شود. با این حال، دارو باید به صورت آهسته و طی چند دقیقه وارد ورید شود، زیرا تزریق سریع میتواند باعث عوارض جدی مانند افت فشار خون، سرگیجه شدید، سرکوب تنفسی یا حتی ایست قلبی شود.
لزوم انجام تزریق توسط کادر درمانی متخصص
رلیدین دارویی است با پتانسیل بالا برای وابستگی و عوارض شدید؛ بنابراین تزریق آن هرگز نباید به صورت خودسرانه یا در منزل بدون حضور پرسنل درمانی انجام شود. پرستار یا پزشک باید شرایط بیمار از جمله وضعیت قلبی، تنفسی و سطح هوشیاری را قبل و بعد از تزریق بررسی کند.
تعیین دوز بر اساس شرایط بیمار
مقدار مصرف رلیدین به عواملی مانند سن، وزن، شدت درد، وضعیت عمومی سلامت و همچنین وجود بیماری‌های زمینه‌ای (مثل مشکلات کلیوی یا کبدی) بستگی دارد. دوز دارو باید توسط پزشک تعیین شود و تکرار تزریق با فاصله زمانی مشخص صورت گیرد تا از تجمع دارو و بروز مسمومیت جلوگیری شود.
استفاده از رلیدین قبل از جراحی
استفاده از رلیدین قبل از جراحی برای کاهش درد و اضطراب بیمار و آماده‌سازی بدن برای بیهوشی صورت می‌گیرد. این دارو با اتصال به گیرنده‌های اپیوئیدی در سیستم عصبی مرکزی، اثر مسکن قوی ایجاد می‌کند و میتواند نیاز به داروهای بیهوشی را کاهش دهد. دوز و زمان مصرف باید دقیقاً توسط پزشک تعیین شود تا از بروز عوارضی مانند کاهش فشار خون، تنفس کند یا خواب‌آلودگی شدید جلوگیری شود.
مکانیسم اثر رلیدین
آمپول رلیدین با اتصال به گیرنده‌های اوپیوئیدی به‌ویژه گیرنده μ (مو) در سیستم عصبی مرکزی عمل می‌کند. این اتصال موجب مهار انتقال پیام‌های درد در نخاع و مغز شده و آستانه تحمل درد را بالا می‌برد. علاوه بر اثر ضد درد، رلیدین دارای خاصیت آرام‌بخش و ضداسپاسم نیز هست. برخلاف مورفین، اندکی اثر ضداسپاسم بر عضلات صاف دارد و در دردهای کولیکی مانند سنگ کلیه یا سنگ صفرا مؤثرتر عمل می‌کند.
اشکال دارویی
این دارو در چند شکل دارویی مختلف تولید و عرضه می‌شود که انتخاب آن بسته به شرایط بیمار و نظر پزشک است:
- آمپول تزریقی: رایج‌ترین شکل دارویی، معمولاً در دوزهای 25 و 50 میلیگرم در هر میلی‌لیتر موجود است و برای تزریق عضلانی، زیرجلدی یا وریدی استفاده می‌شود.
- قرص خوراکی: در برخی کشورها به شکل قرص‌های خوراکی برای تسکین دردهای متوسط تا شدید عرضه می‌شود، ولی به دلیل خطر اعتیاد مصرف محدودی دارد.
- شربت خوراکی: در بعضی کشورها فرم محلول یا شربت خوراکی نیز تولید می‌شود، ولی کاربرد آن کمتر از شکل تزریقی است.
عوارض آمپول رلیدین
آمپول رلیدین علاوه بر اثرات تسکین درد، میتواند عوارض متعددی ایجاد کند که شدت آن‌ها به دوز مصرفی، مدت مصرف و وضعیت جسمی بیمار بستگی دارد. شایع‌ترین عوارض شامل مشکلات گوارشی، سرکوب تنفسی و وابستگی دارویی است. مصرف خودسرانه یا بیش‌ازحد این دارو بسیار خطرناک بوده و ممکن است منجر به مسمومیت یا حتی مرگ شود. برخی از عوارض شایع این دارو به شرح زیر است:
- تهوع و استفراغ
- سرگیجه و خواب‌آلودگی
- یبوست
- خشکی دهان
- تعریق زیاد
- افت فشار خون و تپش قلب
- سرکوب تنفسی
- تشنج در مصرف زیاد
- وابستگی و اعتیاد دارویی
موارد احتیاط
آمپول رلیدین باید با احتیاط فراوان مصرف شود زیرا خطر بروز عوارض جدی و وابستگی دارد. پزشک هنگام تجویز این دارو باید شرایط خاص بیمار را در نظر بگیرد. مصرف در بیماران با مشکلات کبدی یا کلیوی میتواند موجب تجمع متابولیت‌ها و مسمومیت شود. همچنین در بیماران قلبی و تنفسی باید با دقت فراوان استفاده شود. مصرف همزمان با الکل یا داروهای آرام‌بخش خطر سرکوب تنفسی و کاهش هوشیاری را افزایش می‌دهد.
موارد منع مصرف رلیدین
پزشک باید قبل از تجویز این دارو موارد منع مصرف را بررسی کند. برخی از موارد منع مصرف آمپول رلیدین عبارتند از:
- بیماری‌های شدید تنفسی
- مصرف همزمان با مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOI)
- بیماری‌های شدید کبدی یا کلیوی
- افزایش فشار داخل جمجمه یا آسیب‌های مغزی
- بیماری‌های شدید قلبی–عروقی
- نوزادان و شیرخواران کوچک
آمپول رلیدین در بارداری
آمپول رلیدین در دوران بارداری تنها در شرایط خاص و با تجویز پزشک استفاده می‌شود. این دارو میتواند از جفت عبور کرده و روی جنین اثراتی داشته باشد. مصرف آن در نزدیکی زمان زایمان خطر سرکوب تنفسی، کاهش سطح هوشیاری و اختلال در تغذیه نوزاد را افزایش می‌دهد. همچنین مصرف طولانیمدت ممکن است باعث وابستگی جنینی و بروز علائم ترک پس از تولد شود. بنابراین، تجویز رلیدین در بارداری باید با نهایت احتیاط انجام گیرد.
رلیدین و مصرف در دوران شیردهی
مصرف این دارو در دوران شیردهی باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود. این دارو به شیر مادر منتقل می‌شود و میتواند باعث خواب‌آلودگی یا مشکلات تنفسی در نوزاد شود. بنابراین توصیه می‌شود در صورت ضرورت استفاده، دوز پایین‌ترین مقدار مؤثر تجویز شود و پس از مصرف، فاصله زمانی مناسبی قبل از شیردهی رعایت شود. پزشک ممکن است جایگزین‌های ایمن‌تری برای کنترل درد در این دوره پیشنهاد کند.
مصرف رلیدین در کودکان
مصرف آمپول رلیدین در کودکان باید با نهایت احتیاط و تنها تحت نظر پزشک انجام شود. کودکان به خصوص نوزادان و شیرخواران، حساسیت بالایی به اثرات سرکوب‌کننده تنفسی این دارو دارند و حتی دوزهای کم میتواند باعث مشکلات جدی مانند کاهش سطح هوشیاری یا توقف تنفس شود. به همین دلیل استفاده از رلیدین در سنین پایین به‌ندرت توصیه می‌شود و فقط در شرایط خاص، با محاسبه دقیق دوز بر اساس وزن کودک تجویز می‌گردد.
آمپول رلیدین در سالمندان
مصرف در سالمندان باید با احتیاط بسیار زیاد انجام شود، این گروه سنی حساسیت بیشتری نسبت به اثرات و عوارض دارو دارند. در افراد مسن، متابولیسم و دفع دارو به دلیل کاهش عملکرد کبد و کلیه کندتر است و این موضوع میتواند منجر به تجمع متابولیت سمی نورپتیدین در بدن شود که خطر گیجی، هذیان، تشنج و سرکوب تنفسی را افزایش می‌دهد. همچنین سالمندان بیشتر در معرض افت فشار خون، سرگیجه و سقوط پس از تزریق قرار دارند. نکات مصرف رلیدین در سالمندان به شرح زیر است:
- تجویز دارو باید تنها در موارد ضروری و با کمترین دوز مؤثر باشد.
- پایش دقیق علائم حیاتی (تنفس، ضربان قلب و فشار خون) پس از تزریق الزامی است.
- به دلیل خطر بروز هذیان و گیجی، احتمال سقوط و آسیب‌دیدگی افزایش می‌یابد.
- مصرف همزمان با داروهای آرام‌بخش، خواب‌آور یا ضدافسردگی میتواند عوارض را تشدید کند.
- در صورت امکان، استفاده از سایر مسکن‌های ایمن‌تر (مانند مورفین یا داروهای غیرافیونی) ترجیح داده می‌شود.
تداخل دارویی رلیدین
- تداخلات رده X: آزلاستین (نازال)، برومپریدول، داپوکستین، الوکسادولین، مهارکننده‌های مونوآمینواکسیداز (ضدافسردگی‌ها)، مهارکننده‌های مونوآمینواکسیداز (تیپ B)، اورفنادرین، اوکسوممازین، پارالدهید، تالیدومید
- افزایش اثرات داروها توسط این دارو: بلونانسرین، دسموپرسین، دیورتیک ها، الوکسادولین، فنتانیل، فلونیترازپام، آیوهگزول، آیومپرول، آیوپامیدول، متوتری‌مپرازین، متی‌روسین، راموسترون، روپینیرول، روتیگوتین، مهارکننده‌های انتخابی باز جذب سروتونین، سوورکسانت، تالیدومید، ترامادول، داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای، زولپیدم
شرایط نگهداری آمپول رلیدین
آمپول رلیدین باید در دمای اتاق (۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد) و دور از نور مستقیم خورشید و رطوبت نگهداری شود. این دارو باید در بسته‌بندی اصلی و دور از دسترس کودکان و افراد غیرمسئول قرار گیرد.
سخن پایانی
این مقاله به بررسی مخدر قوی برای تسکین دردهای شدید با آمپول رلیدین، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداخت. با وجود اثربخشی بالا، مصرف این دارو باید همیشه با نظارت پزشک و در محیط‌های درمانی صورت گیرد، زیرا خطر بروز عوارضی مانند سرکوب تنفسی، افت فشار خون، وابستگی و تداخلات دارویی جدی وجود دارد. در نتیجه، رلیدین دارویی مفید اما پرخطر است که استفاده ایمن و علمی از آن، کلید بهره‌مندی از فوایدش خواهد بود.
