گیاه اسطوخودوس
اسطوخودوس گیاهی چندساله از خانواده نعناعیان است که بومی مناطق مدیترانه‌ای، آفریقای شمالی و آسیای غربی است. این گیاه با برگ‌های سبز مایل به خاکستری و گل‌های بنفش یا آبی که به‌صورت خوشه‌ای روی ساقه‌های بلند رشد می‌کنند، شناخته میشود. اسطوخودوس بیش از ۴۷ گونه دارد که معروف‌ترین آن‌ها شامل اسطوخودوس انگلیسی و اسطوخودوس اسپایک است.
این گیاه به دلیل رایحه دل‌انگیز و خواص دارویی خود، از جمله اثرات آرام‌بخش، ضدالتهابی و ضدمیکروبی در طب سنتی برای درمان مشکلاتی مانند اضطراب، بیخوابی، سردرد و مشکلات گوارشی استفاده میشود. روغن اسطوخودوس که از تقطیر گل‌های آن به دست می‌آید، یکی از محصولات پرکاربرد این گیاه است و در آروماتراپی، محصولات مراقبت از پوست و مو و غیره به کار می‌رود.
فواید گیاه اسطوخودوس
فواید این گیاه شامل موارد زیر است:
آرام‌بخش و ضداضطراب
رایحه اسطوخودوس میتواند به کاهش استرس و اضطراب کمک کند. مطالعات نشان داده‌اند که استنشاق روغن اسطوخودوس یا مصرف چای آن میتواند سطح کورتیزول یا همان هورمون استرس را کاهش دهد.
بهبود خواب
اسطوخودوس به دلیل اثرات آرام‌بخش خود به بهبود کیفیت خواب و درمان بیخوابی کمک می‌کند.
خواص ضدالتهابی و ضدمیکروبی
روغن اسطوخودوس میتواند به تسکین التهابات پوستی مانند آکنه یا اگزما و جلوگیری از عفونت‌های جزئی کمک کند.
تسکین درد
استفاده موضعی از روغن اسطوخودوس میتواند به کاهش دردهای عضلانی، سردرد و میگرن کمک کند.
اسطوخودوس خشک
اسطوخودوس خشک‌شده یکی از رایج‌ترین اشکال استفاده از این گیاه است که به‌صورت گل‌های خشک‌شده یا برگ‌های خشک برای مصارف مختلف تهیه میشود. فرآیند خشک کردن اسطوخودوس معمولا با آویزان کردن شاخه‌های تازه در محیطی خشک، خنک و دور از نور مستقیم خورشید انجام میشود تا رایحه و خواص دارویی آن حفظ شود.
کاربردهای اسطوخودوس خشک
موارد مصرف اسطوخودوس خشک به شکل زیر است:
چای اسطوخودوس
گل‌های خشک شده اسطوخودوس برای تهیه چای گیاهی استفاده می‌شوند که به کاهش اضطراب، بهبود خواب و تسکین مشکلات گوارشی مانند نفخ کمک می‌کند. برای تهیه چای ۱ تا ۲ قاشق چای‌خوری گل خشک را در یک فنجان آب جوش به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه دم کنید.
آروماتراپی
گل‌های خشک‌شده در کیسه‌های پارچه‌ای یا ساشه برای معطر کردن محیط، کمدها یا بالش‌ها استفاده می‌شوند.
آشپزی
در برخی فرهنگ‌ها اسطوخودوس خشک به عنوان طعم‌دهنده در دسرها، نوشیدنی‌ها و غذاها استفاده میشود.
محصولات آرایشی
اسطوخودوس خشک‌شده در تهیه اسکراب‌های پوستی، صابون‌ها و بهترین لوسیون بدن‌ها به کار می‌رود.
اسطوخودوس کوهی
اسطوخودوس کوهی که به نام‌های اسطوخودوس فرانسوی یا اسپانیایی نیز شناخته میشود، گونه‌ای از اسطوخودوس است که به صورت وحشی در مناطق کوهستانی مدیترانه از جمله جنوب اروپا و شمال آفریقا رشد می‌کند. این گونه با گل‌های بنفش تیره و خوشه‌هایی که شبیه به تاج هستند، از سایر گونه‌های اسطوخودوس متمایز میشود. رایحه اسطوخودوس کوهی قوی‌تر و کمی تندتر از اسطوخودوس انگلیسی است.
ویژگی‌ها و کاربردهای اسطوخودوس کوهی
کاربردها و ویژگی‌های این نوع اسطوخودوس عبارتند از:
خواص دارویی
اسطوخودوس کوهی خواص ضدمیکروبی و ضدقارچی قوی‌تری دارد و در طب سنتی برای درمان عفونت‌های تنفسی، سرماخوردگی و مشکلات پوستی استفاده میشود.
کاربرد در عطرسازی
به دلیل رایحه تند خود در تولید عطرها و محصولات آرایشی کاربرد دارد.
کشت آسان
این گونه نسبت به شرایط خشک و خاک‌های فقیر مقاوم‌تر است و در باغ‌ها و مناطق کوهستانی به‌راحتی رشد می‌کند.
حد مجاز مصرف اسطوخودوس
اگرچه اسطوخودوس به طور کلی ایمن تلقی میشود، مصرف بیش از حد آن چه به صورت خوراکی و چه موضعی میتواند عوارضی به همراه داشته باشد. حد مجاز مصرف به نوع استفاده از آن بستگی دارد.
نحوه مصرف اسطوخودوس
اسطوخودوس به اشکال زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد:
روغن اسطوخودوس
روغن اسطوخودوس به اشکال زیر استفاده میشود:
- مصرف موضعی: برای استفاده موضعی روغن اسطوخودوس باید با روغن حامل مانند روغن نارگیل یا جوجوبا رقیق شود، معمولا ۱ تا ۲ درصد یعنی ۱ تا ۲ قطره روغن اسطوخودوس در ۱ قاشق چای‌خوری روغن حامل. بیش از حد از آن استفاده نکنید، زیرا ممکن است باعث تحریک پوست شود.
- آروماتراپی: ۲ تا ۴ قطره در دستگاه بخور یا دیفیوزر برای ۳۰ تا ۶۰ دقیقه در روز کافی است.
- مصرف خوراکی: روغن اسطوخودوس خوراکی تنها تحت نظر پزشک و در دوزهای بسیار کم به اندازه ۱ تا ۲ قطره در روز مجاز است. مصرف بیش از حد آن میتواند سمی باشد.
مکمل‌های اسطوخودوس
مکمل‌های کپسولی اسطوخودوس معمولا حاوی ۸۰ تا ۱۶۰ میلی‌گرم عصاره استاندارد هستند و روزانه ۱ تا ۲ کپسول توصیه میشود. از مصرف بیش از دوز توصیه‌شده توسط پزشک یا سازنده خودداری کنید.
چای اسطوخودوس
۱ تا ۲ قاشق چای‌خوری گل خشک‌شده را در هر فنجان آب جوش بریزید، روزی ۱ تا ۲ فنجان در روز می‌توانید مصرف کنید. مصرف بیش از ۳ فنجان در روز توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است باعث خواب‌آلودگی، ناراحتی گوارشی یا سردرد شود.
نکات احتیاطی در مصرف
برخی افراد ممکن است به اسطوخودوس حساسیت داشته باشند. قبل از استفاده موضعی، تست حساسیت روی پوست انجام دهید.
- مصرف خوراکی اسطوخودوس در دوران بارداری و شیردهی باید با احتیاط و تحت نظر پزشک باشد.
- استفاده از روغن یا مکمل اسطوخودوس برای کودکان زیر ۱۲ سال توصیه نمی‌شود.
- اسطوخودوس ممکن است با داروهای آرام‌بخش، ضداضطراب یا داروهای کاهش‌دهنده فشارخون تداخل داشته باشد. قبل از مصرف با پزشک مشورت کنید.
- مصرف بیش از حد ممکن است باعث خواب‌آلودگی، حالت تهوع، استفراغ یا تحریک پوست شود.
سخن پایانی
در این مطلب از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز گیاه اسطوخودوس را کامل بررسی کردیم. اسطوخودوس گیاهی چندمنظوره با فواید دارویی، آرایشی و آرام‌بخش است که در اشکال مختلف مانند گیاه تازه، خشک‌شده، کوهی یا روغن مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه به دلیل خواصی که دارد در طب سنتی و مدرن محبوب است. اسطوخودوس خشک برای چای و آروماتراپی و اسطوخودوس کوهی برای مصارف دارویی و عطرسازی کاربرد دارد. با این حال، رعایت حد مجاز مصرف برای جلوگیری از عوارض احتمالی ضروری است. قبل از استفاده به‌ویژه در صورت داشتن بیماری‌های زمینه‌ای یا مصرف دارو با پزشک مشورت کنید.
