بیهوشی عمومی یکی از ارکان اساسی در بسیاری از جراحیها و پروسههای پزشکی است که به پزشکان این امکان را میدهد که بدون ایجاد درد یا ناراحتی برای بیمار، عمل جراحی را انجام دهند. در این راستا، داروهای مختلفی برای القای بیهوشی به کار میروند، که کتامین یکی از آنها است. آمپول کتامین به عنوان یک داروی بیهوشکننده با ویژگیهای خاص خود در بسیاری از موارد جراحی، به ویژه در شرایط اورژانسی، کاربرد دارد.
اشکال دارویی کتامین
- قرص کتامین
- آمپول کتامین
موارد مصرف داروی کتامین
کتامین یک داروی بیهوشی و آرامبخش قوی است که در پزشکی و دامپزشکی کاربرد دارد. برخی از موارد مصرف آمپول یا قرص کتامین شامل موارد زیر است؛
- بیهوشی عمومی: این دارو به عنوان یک داروی بیهوشی سریعالاثر در جراحیهای کوچک یا کوتاهمدت استفاده میشود. این دارو در شرایطی که بیمار به سرعت نیاز به بیهوشی دارد، مانند تصادفات یا اورژانسها، تجویز میشود.
- مدیریت درد: این دارو در دوزهای پایین به عنوان مسکن برای تسکین درد شدید، به ویژه در بیمارانی که به سایر مسکنها پاسخ نمیدهند، استفاده میشود. در برخی موارد، برای کنترل درد مزمن مانند دردهای عصبی یا سرطان کاربرد دارد.
- درمان اختلالات روانپزشکی: در سالهای اخیر، این دارو برای درمان اختلال افسردگی مقاوم به درمان و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) مورد استفاده قرار گرفته است. کتامین به دلیل اثر سریع آن در کاهش علائم افسردگی و افکار خودکشی مورد توجه قرار گرفته است.
- کاربرد در دامپزشکی: این دارو به عنوان یک بیهوشکننده در جراحیها و معاینات دامپزشکی استفاده میشود.
قرص کتامین برای چیست؟
قرص کتامین با نسخه و تایید پزشک برای درمان افسردگی استفاده میشود. این دارو بیشتر به شکل تزریقی برای درمان افسردگی استفاده میشود. اشکال قرص این دارو اغلب برای مصرف در دوزهای پایین به منظور درمان افسردگی تجویز میشود.
قرص کتامین و افسردگی
کتامین در سالهای اخیر به عنوان یک درمان موثر برای افسردگی مقاوم به درمان و به طور خاص در مواردی که داروهای سنتی نتیجهبخش نبودهاند، مورد توجه قرار گرفته است. اگرچه این دارو به صورت تزریقی (IV یا IM) تجویز میشود، گاهی در دوزهای پایین به شکل قرص نیز برای افسردگی استفاده میشود.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر آمپول کتامین
کتامین یک داروی بیهوشی با مکانیسم اثر منحصربهفرد است که عمدتاً بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر میگذارد. این دارو به دلیل تاثیرات سریع و موثر در القای بیهوشی و کاهش درد استفاده میشود. مکانیسم اثر این دارو شامل موارد زیر است؛
- مهار گیرندههای NMDA: کتامین با بلوکه کردن گیرندههایN-Methyl-D-Aspartate ((NMDA در مغز و نخاع عمل میکند. این گیرندهها بخشی از سیستم گلوتامات هستند که در انتقال پیامهای عصبی، حافظه و درک درد نقش دارند. مهار گیرندههای NMDA باعث قطع انتقال سیگنالهای درد و کاهش فعالیت نورونها میشود.
- این دارو حالتی به نام بیهوشی تفکیکی ایجاد میکند. این حالت باعث میشود که بیمار از محیط اطراف و درد آگاه نباشد، اما رفلکسهای حیاتی مانند تنفس حفظ شود.
- این دارو باعث آزادسازی کاتهکولامینها (مانند آدرنالین) میشود که منجر به افزایش فشار خون و ضربان قلب میگردد.
مقدار مصرف قرص کتامین
قبل از تزریق یا مصرف خوراکی قرص کتامین، اطلاعات دارویی موجود در بسته بندی شامل مقدار و زمان مصرف را با دقت بررسی کنید. دارو را مطابق با نسخه پزشک مصرف کرده و بدون هماهنگی دوز مصرفی خود را افزایش یا کاهش ندهید. افزایش دوز مصرفی بدون هماهنگی با پزشک تاثیری بر روی بهبودی شما نداشته و تنها عوارض جانبی را افزایش میدهد. این دارو باید به صورت روزانه و در ساعات مساوی مصرف شود تا بهترین اثر را داشته باشد. همچنین از جویدن یا خرد کردن قرص خودداری کرده و آن را همراه با یک لیوان آب یا غذا میل کنید.
نحوه تزریق آمپول کتامین
این دارو در اشکال مختلف قرص و آمپول در بازار موجود است. در ادامه به بررسی نحوه تزریق این آمپول میپردازیم؛
- آمپول کتامین به عنوان یک داروی بیهوشی و آرامبخش قوی توسط متخصصان در محیطهای درمانی تزریق میشود. نحوه تزریق به نوع کاربرد و وضعیت بیمار بستگی دارد. کتامین را میتوان به دو روش اصلی تزریق کرد.
- اولین روش، تزریق عضلانی است که در مواقع اورژانسی یا برای بیهوشی کوتاهمدت تجویز میشود. در این روش، دارو مستقیماً در عضلههای بزرگ (مانند بازو، ران یا باسن) تزریق میشود. جذب دارو از عضله سریع است، اما اندکی کندتر از تزریق وریدی عمل میکند.
- روش دوم تزریق داخل وریدی است که برای القای سریع بیهوشی در جراحی یا کنترل دقیق بیهوشی استفاده میشود. تزریق به ورید با استفاده از سرنگ یا از طریق تزریق قطرهای صورت میگیرد و سرعت تزریق به هدف درمان بستگی دارد.
- توجه داشته باشید، تزریق کتامین باید توسط پزشک یا پرستار متخصص انجام شود. استفاده خودسرانه این دارو میتواند خطرات جدی مانند توهم، افزایش فشار خون یا اختلالات تنفسی ایجاد کند.
موارد احتیاط
قبل از مصرف یا تزریق این دارو، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که میتواند باعث واکنشهای آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله مشکلات تنفسی (مانند آسم، بیماری مزمن انسدادی ریه)، غش، تشنج، بیماری معده یا روده (مانند زخم)، مشکل در ادرار کردن (مانند بزرگ شدن پروستات) و… را با پزشک مشورت کنید. در ادامه به موارد احتیاط آمپول کتامین خواهیم پرداخت؛
- مصرف طولانی مدت این دارو ممکن است باعث افسردگی CNS شود. هنگام کار با ماشین آلات سنگین احتیاط کنید. حداقل 24 ساعت پس از بیهوشی در فعالیتهای خطرناک شرکت نکنید یا از ماشین آلات خطرناک استفاده نکنید.
- کتامین ممکن است با استفاده طولانی مدت باعث وابستگی و تحمل شود. قطع مصرف طولانی مدت با سندرم ترک همراه با ویژگیهای روان پریشی همراه بوده است
- درمان ممکن است فشار داخل چشم را افزایش دهد، در بیماران با افزایش فشار داخل چشم با احتیاط مصرف شود. از مصرف در بیماران مبتلا به آسیب چشم یا سایر اختلالات چشمی خودداری کنید.
- گلوکوم یا آسیب حاد گلوب ممکن است یک منع مصرف نسبی در نظر گرفته شود.
- درمان ممکن است اثر سمپاتومیمتیک را افزایش دهد. در بیماران مبتلا به پورفیری یا اختلال تیروئید احتیاط کنید. ممکن است پورفیری و اختلال تیروئید یا درمان تیروئید را یک منع نسبی در نظر بگیرند.
- در بیماران مبتلا به بیماری عروق کرونر، کاهش کاتکول آمین، فشار خون بالا و تاکی کاردی احتیاط کنید. بر عملکرد قلب در بیماران با افزایش فشار خون، ضربان قلب و برون ده قلبی، در نتیجه افزایش تقاضای اکسیژن میوکارد نظارت مداوم داشته باشید.
- استفاده از آن مستلزم نظارت بر بیمار است که فقط توسط پرسنل مجربی که به طور فعال درگیر عمل یا جراحی نیستند، انجام شود. در بیماران بدون بدون تهویه مکانیکی، تجهیزات مناسب و پرسنل واجد شرایط باید فوراً در دسترس باشند تا از تجهیزات مناسب برای ایجاد حمایت سریع تنفسی یا قلبی عروقی استفاده کنند.
- کودکان ممکن است به قرار دادن سر، اکسیژن اضافی، پشتیبانی تهویهای گاه به گاه با ماسک دریچهای بد و اقدامات لازم برای رفع اسپاسم حنجره نیاز داشته باشند.
موارد منع مصرف آمپول کتامین
- حساسیت مفرط
- شرایطی که در آن افزایش فشار خون خطرناک است.
عوارض آمپول کتامین
دوبینی، فشار خون بالا، افزایش برون ده قلبی، درد در محل تزریق، ترشح بیش از حد بزاق، توهمات بصری و… برخی از عوارض آمپول کتامین میباشد. به یاد داشته باشید که پزشک شما تشخیص داده که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده میکنند عوارض جانبی جدی ندارند. در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی، از جمله بثورات پوستی، خارش و تورم (به ویژه در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی، فورا به پزشک مراجعه کنید. در ادامه به برخی از عوارض آمپول کتامین خواهیم پرداخت؛
- افزایش برون ده قلبی
- توهمات بصری
- رویاهای واضح
- برادی کاردی
- دوبینی
- فشار خون بالا
- درد محل تزریق
- آریتمی قلبی
- رفلکس سرفه افسرده
- ترشح بیش از حد بزاق
- افزایش سرعت متابولیسم
- اسپاسم حنجره
تداخل دارویی آمپول یا قرص کتامین
تداخل قابل توجهی در رابطه با آمپول یا قرص این دارو یافت نشد. در صورت تزریق این دارو، با پزشک در رابطه با تداخلات دارویی مشورت کنید.
مصرف داروی کتامین در دوران بارداری و شیردهی
مصرف آمپول کتامین در دوران بارداری باید با احتیاط بسیار زیادی انجام شود، زیرا این دارو میتواند بر سلامت مادر و جنین تأثیر بگذارد. کتامین معمولاً در موارد خاص و در شرایطی که مزایای آن بیشتر از خطرات احتمالی باشد، استفاده میشود. مطالعات روی حیوانات نشان داده است که کتامین میتواند در دوزهای بالا باعث مشکلاتی مانند رشد غیرطبیعی جنین یا عوارض زایمانی شود.
این دارو میتواند باعث افزایش فشار خون و افزایش ضربان قلب شود که در برخی موارد برای مادران باردار (به ویژه با مشکلات قلبی یا فشار خون بالا) خطرناک است. عوارض احتمالی شامل تهوع، استفراغ یا توهم است که ممکن است بارداری را پیچیدهتر کند. همچنین، این دارو میتواند از طریق جفت عبور کند و ممکن است باعث تاثیرات آرامبخش یا کاهش تنفس در جنین شود.
شرایط نگهداری آمپول کتامین
آمپول کتامین باید در دمای اتاق (بین 15 تا 30 درجه سانتیگراد) نگهداری شود. از قرار دادن آن در یخچال یا فریزر خودداری کنید، مگر اینکه سازنده به طور خاص این مورد را توصیه کرده باشد.
کلام آخر آمپول کتامین
این مقاله به بررسی داروی بیهوشی عمومی یعنی آمپول کتامین، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداخت. این دارو به عنوان یک داروی بیهوشی عمومی با ویژگیهای منحصر به فرد خود، نقشی اساسی در جراحیها و پروسههای پزشکی ایفا میکند. این دارو با اثرگذاری سریع و حفظ رفلکسهای حیاتی بیمار در طول بیهوشی، آن را به گزینهای مناسب برای شرایط اورژانسی و جراحیهای کوتاهمدت تبدیل کرده است. علاوه بر بیهوشی، کتامین به دلیل ویژگیهای مسکن و آرامبخش خود، در کنترل دردهای حاد نیز مؤثر است و میتواند به عنوان بخشی از پروتکلهای درمانی در ترکیب با سایر داروها مورد استفاده قرار گیرد.
