داروی سالیسیلات سدیم، به عنوان یک نسخه از سالیسیلات‌ها، اثرات ضد التهابی و تسکین‌دهنده در درمان مختلفی از جمله درد و التهاب‌های مفاصل، تب و درد‌های عضلانی را دارد. همچنین، این دارو میتواند در پیشگیری برخی از بیماریهای قلبی و عروقی نیز مؤثر باشد. سالیسیلات سدیم یک داروی قدیمی است که برای اولین بار در قرن 18 به عنوان درمان مالاریا استفاده شد. این دارو به سرعت در جهت یک درمان موثر برای درد و التهاب نیز شناخته شد. در ادامه به بررسی اشکال دارویی، مکانیسم عمل، نحوه مصرف، موارد احتیاط و منع مصرف داروی Sodium Salicylate خواهیم پرداخت.
اشکال دارویی سالیسیلات سدیم
سالیسیلات سدیم در اشکال دارویی قرص، کپسول، کرم موضعی، محلول خوراکی و… تولید میشود ولی عمده اشکال موجود آن در ایران قرص می‌باشد.
موارد مصرف داروی سالیسیلات سدیم
سدیم سالیسیلات یک مسکن و یک داروی ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) در گروهی از داروها به نام سالیسیلات ها است. این دارو نمک سدیم سالیسیلیک اسید، با فرمول شیمیایی (C₇H₅NaO₃) است و یک پودر براق و سفید با طعم شیرین و عطر ملایم دارد که در آب ، گلیسرول و الکل محلول میشود. این دارو در پزشکی برای کاهش درد و تب کاربرد داشته و باعث ایجاد آپوپتوز در سلول‌های سرطانی و نکروز میشود. این دارو جاگزین مناسبی برای آسپرین، در افرادی که به آن حساسیت دارند، می‌باشد. علاوه بر این ، از سدیم سالیسیلات به عنوان فسفر برای تشخیص اشعه ماوراء بنفش خلاء و الکترون‌ها استفاده میشود. همچنین به عنوان مهارکننده نوروفیبروماتوز کاپا B و کاهش دهنده استرس اکسیداتیو عمل می‌کند.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی Sodium Salicylate
ساليسيلات سديم یک ضد التهاب غيراستروئيدي بوده و داراي اثر ضد التهاب، ضد درد و ضد تب می‌باشد که با مهار آنزيم سيكلواكسيژناز موجب كاهش توليد پيش نياز پروستاگلاندين‌ها میشود. جذب آن به صورت کامل و با سرعت بالا صورت می‌گیرد و داراي متابوليسم كبدی و دفع كليوی ( به صورت كونژوگه يا تغيير نيافته 13%) می‌باشد. نيمه عمر در مقادير كم و يا با يکبار مصرف 2 الی 3 ساعت و با مقادير زياد 5 الی 18 ساعت می‌باشد.
مقدار مصرف داروی Sodium Salicylate
مقدار مصرف داروی سالیسیلات سدیم به عوامل مختلفی از جمله سن بیمار، وضعیت سلامتی بیمار و اشکال دارویی بستگی دارد. قبل از مصرف دارو، اطلاعات دارویی موجود بر روی بسته‌بندی را مطالعه کنید. این دارو را مطابق دستور و نسخه پزشک مصرف کنید. نسخه پزشک را به صورت کامل استفاده نمایید، حتی اگر احساس بهبودی دارید. زیرا در برخی موارد قطع زودهنگام دارو سبب بازگشت التهاب و بیماری خواهد شد. در ادامه به بررسی مقدار مصرف این دارو در اشکال دارویی خوراکی و موضعی خواهیم پرداخت.
- برای کاهش درد و التهاب، 325 تا 650 میلی گرم هر 4 تا 6 ساعت به صورت خوراکی مصرف میشود که مقدار کلی دارو نباید از 4000 میلی گرم تجاوز کند.
- برای کاهش تب، 325 تا 650 میلی گرم هر 4 تا 6 ساعت به صورت خوراکی استفاده میشود که مقدار کلی نباید از 4000 میلی گرم تجاوز کند.
- برای پیشگیری از سکته قلبی و سکته مغزی، تنها با نسخه و تجویز پزشک، 75 تا 325 میلی گرم یک بار در روز استفاده میشود.
- همچنین در صورت مصرف اشکال دارویی موضعی، برای درمان زگیل 1 تا 2 بار در روز به مقدار مناسب روی زگیل یا ناحیه مورد نظر بمالید.
- درمان موضعی سالیسیلات سدیم، برای درمان میخچه و پینه 1 تا 2 بار در روز به مقدار کافی دارو را روی میخچه یا پینه مورد نظر بمالید.
- درمان موضعی سالیسیلات سدیم، برای درمان آکنه 1 تا 3 بار در روز به مقدار مناسب طبق دستور پزشک یا اطلاعات دارویی بسته‌بندی، روی پوست بمالید.
موارد احتیاط
قبل از مصرف داروی سالیسیلات سدیم، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که میتواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. قبل از مصرف این قرص به پزشک خود در رابطه با سوابق پزشکی از جمله فشارخون، بیماری کلیوی، بیماری کبد، اختلالات ریوی، مشکلات گوارشی (از جمله زخم معده، زخم مری، درد روده‌ها) و… هشدار دهید. همچنین مصرف این دارو در دوران بارداری و شیردهی نوزاد توصیه نمیشود.
- قبل از مصرف این دارو در نظر داشته باشید که یک NSAID میتواند خطر حمله قلبی یا سکته کشنده را افزایش دهد، حتی اگر هیچ فاکتور خطری نداشته باشید. این دارو را درست قبل یا بعد از جراحی بای پس قلب (پیوند عروق کرونر یا CABG) استفاده نکنید.
- NSAID همچنین ممکن است باعث خونریزی معده یا روده شود که میتواند کشنده باشد. این شرایط در برخی موارد بدون هشدار در هنگام استفاده از سدیم سالیسیلات، به ویژه در افراد مسن رخ میدهد.
- اگر باردار هستید، نباید این دارو را مصرف کنید، مگر اینکه پزشک به شما دستور دهد. مصرف NSAID در 20 هفته آخر بارداری میتواند باعث مشکلات جدی قلبی یا کلیوی در جنین و عوارض احتمالی بارداری شما شود.
- بدون توصیه پزشکی به کودک کمتر از 12 سال سدیم سالیسیلات ندهید. همچنین این دارو را به کودک یا نوجوان مبتلا به تب، علائم آنفولانزا یا آبله مرغان ندهید. سالیسیلات‌ها در برخی بیماران باعث سندرم ری می‌شوند که یک بیماری جدی و گاهی کشنده در کودکان است.
- در صورت داشتن بیماریهای كم‌خوني، احتباس مايعات، فشار خون بالا، اختلالات قلبی، نقرس، اختلالات كبدی و كليوی، هيپوپروترومبینمی، کمبود ویتامین k، سابقه واکنش‌های حساسیتی، تیروتوكسيكوز و… اين دارو را بايد با احتياط كامل مصرف کرد.
موارد منع مصرف سالیسیلات سدیم
- وجود زخم‌های گوارشی
- خونریزی‌های فعال
- هموفیلی و سایر اختلالات انعقادی
- بارداری و شیردهی
عوارض سالیسیلات سدیم (Sodium Salicylate)
حالت تهوع، استفراغ، اسهال، سوء هاضمه، سوزش سر دل، خونریزی از بینی یا لثه، سردرد، سرگیجه، وزوز گوش، گیجی و… برخی از عوارض جانبی داروی سالیسیلات سدیم می‌باشد. اگر هر یک از این اثرات ماندگار یا بدتر شد، فوراً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. برخی از عوارض جانبی جدی این دارو شامل خونریزی از بینی، لثه، دستگاه گوارش یا مغز، زخم معده یا دیگر مشکلات گوارشی (منجربه سوراخ شدن معده یا مری)، آسیب کلیوی شدید، واکنش‌های آلرژیک شدید، تشنج یا توهم و… می‌باشد.
- معده و روده: حالت تهوع، استفراغ، اسهال، سوء هاضمه، سوزش سر دل، خونریزی از بینی یا لثه
- سر و گردن: سردرد، سرگیجه، وزوز گوش، گیجی
- پوست: خارش، بثورات پوستی
- سایر عوارض: احساس خستگی، تب
تداخل دارویی سالیسیلات سدیم
بیماران قبل از مراجعه به پزشک لیستی از داروهای شیمیایی و گیاهی مورد استفاده خود تهیه کرده و به وی نشان دهید. تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد داروهای شما را تغییر یا خطر عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. داروهای استامينوفن، قليايی كننده‌های ادرار مثل مهاركننده‌های كربنيک‌انيدراز، سيترات‌ها يا سديم بيكربناتو آنتی‌اسيدها، وروكيناز و داروهای مهاركننده بهم چسبندگی پلاكت‌ها، كورتيكوستروئيد‌ها و كورتيكوتروپين، زيدوودين، ويتامين K و… سبب تداخلات دارویی با سالیسیلات سدیم خواهد شد. در ادامه به برخی از این تداخلات دارویی به همراه دلایل آن می‌پردازیم.
- استامینوفن ( به دلیل افزایش احتمال نفروپاتی)، سديم يا پتاسيم فسفات (كاهش كليرانس و افزايش سطح پلاسمايی ساليسيلات‌ها)، الكل يا ساير داروهای ضد التهاب غيراستروئيدی (افزايش احتمال خطر خونريزی معده)، سيترات‌ها يا سديم بيكربناتو آنتی‌اسيدها(افزايش كليرانس و كاهش سطح پلاسمايی ساليسيلات‌ها)؛ داروهای ضد ديابت خوراكی، انسولين ( تشديد اثر هيپوگليسمي) داروهاي ضد تهوع و فنوتيازين‌ها ( پوشاندن عوارض سميت گوشي ساليسيلات‌ها) بيسموت ساب‌ساليسيلات(افزايش احتمال مسموميت با ساليسيلات‌ها) داروهای ايجاد كننده هيپوپروترومبينمی (سفامندول، سفوپرازون، سفوتتان، پليكامايسين، والپيروئيک اسيد) ضدانعقاد‌ها (هپارين، مشتقات كومارين و ايندانديون)
- علاوه بر موارد بالا برخی دیگر از داروها نیز سبب کاهش یا افزایش اثرات و عوارض بر بیماران خواهند شد. داروهای تركيبات ملين (كاهش اثرات مفيد ساليسلات‌ها) متوتركسات (كاهش كليرانس متوتركسات)؛ داروهای با سميت گوشی مثل وانكومايسين (تشديد عوارض گوشي)؛ پروبنسيد، سولفين پيرازون (كاهش اثر درمان اين داروها)، ويتامين K(كاهش اثر ويتامين K) و زيدوودين (كاهش كليرانس زيدوودين)، اوروكيناز و داروهای مهاركننده بهم چسبندگی پلاكت‌ها (افزايش اثر ضد انعقادی)؛ كورتيكوستروئيد‌ها و كورتيكوتروپين (افزايش دفع سالیسیلات‌ها و تشدید عوارض گوارشی)
مصرف سالیسیلات سدیم (Sodium Salicylate) در دوران بارداری و شیردهی
سدیم سالیسیلات در بارداری فقط در موارد خاص و با تجویز پزشک استفاده میشود. این دارو میتواند خطر سقط جنین، زایمان زودرس و مشکلات رشد جنین را افزایش دهد. مطالعات حیوانی در زمینه خطرات استفاده از این دارو در دوران بارداری، عوارض و خطراتی را در جنین نشان داده است. همچنین مطالعات انسانی خاصی برای اطلاع از این فرایند در دسترس نیست. در صورت مصرف سدیم سالیسیلات در دوران بارداری، مهم است که دوز دارو را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید. مصرف بیش از حد این دارو در برخی بیماران خطر عوارض جانبی را افزایش میدهد.
شرایط نگهداری داروی Sodium Salicylate
داروی سالیسیلات سدیم باید درجای خشک، در دمای 30-15 درجه سلسیوس و دور از نور مستقیم نگهداری شود. همچنین مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از اشکال دارویی (مانند قرص‌های هفتگی و قطره‌های چشمی، کرم‌ها، چسب‌ها و استنشاق‌ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می‌توانند آن‌ها را به راحتی باز کنند. داروهای غیر ضروری باید به روش‌های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی‌توانند آن‌ها را مصرف کنند.
کلام آخر در مورد سالیسیلت سدیم
همان طور که در این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز گفتیم، داروی سالیسیلات سدیم به عنوان یک داروی مهم و مؤثر در درمان مختلف حالات بهداشتی و پیشگیری از بیماری‌ها مورد توجه قرار گرفته است. با اطلاعات کافی و مصرف معقول، این دارو به بهبود کیفیت زندگی افراد کمک کرده و در پیشگیری از برخی بیماری‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند. اما مهم‌ترین نکته این است که مصرف آن تحت نظر پزشک و با رعایت دقیق موارد احتیاط و دستورات وی انجام شود.
