دسته‌بندی کلی مواد تشکیل دهنده کرم ضد لک
قبل از خرید کرم ضد لک بهتر است تا با مواد تشکیل‌دهنده‌ی آن بیشتر آشنا شوید. برای این سوال که کرم ضد لک چیست و چه مواد تشکیل‌دهنده‌ای دارد باید گفت، فرمولاسیون کرم ضد لک معمولاً شامل چند گروه اصلی مواد است که هر یک وظیفه مشخصی دارند. این مواد را می‌توان به سه دسته بزرگ تقسیم کرد:
مواد فعال روشنکننده (Active Brightening Agents)
این ترکیبات به کاهش تولید ملانین و افزایش روشنایی پوست کمک می‌کنند.
مواد لایه‌بردار و تنظیم‌کننده نوسازی سلولی (Exfoliating and Cell Renewal Agents)
این گروه با برداشتن سلولهای مرده و تحریک نوسازی بافت پوست، لک‌های سطحی را کاهش می‌دهد.
مواد پایه و تکمیلی (Base and Auxiliary Ingredients)
شامل امولسیفایرها، مرطوب‌کننده‌ها، نگه‌دارنده‌ها، عوامل پایدارکننده و عوامل محافظتی مانند ضدآفتاب هستند.
در ادامه به تفکیک هر یک از این دسته‌ها و مهم‌ترین مواد تشکیل دهنده در هر گروه می‌پردازیم.
مواد فعال روشنکننده
هدف اصلی کرم ضد لک، کاهش ناحیه‌های تیره و یکدست‌کردن رنگ پوست است. گروه مواد فعال روشنکننده بر پایه تنظیم مسیر تولید ملانین یا مهار آن کار میکند.
هیدروکینون (Hydroquinone)
هیدروکینون یکی از قوی‌ترین مهارکننده‌های آنزیم تیروزیناز است که در مرحله تبدیل تیروزین به دی‌هیدروکسی‌فنیل‌آلانین (DOPA) نقش دارد. کاهش این واکنش به معنای کاهش تولید ملانین است. هیدروکینون با اکسیداسیون ملانین موجود، رنگ‌دانه‌های تیره را رقیق‌تر میکند.
نحوه مصرف:
دوز معمول: ۲٪ تا ۴٪ در کرم‌های بدون نسخه
آربوتین (Arbutin)
آربوتین با ساختار شیمیایی مشابه هیدروکینون، به‌صورت کندتر اثر مهاری روی تیروزیناز دارد. پس از جذب در لایه شاخی، آربوتین به آرامی به هیدروکینون فعال تبدیل میشود و باعث اثر روشنکنندگی ملایم اما پایدار می‌گردد.
نحوه مصرف
دوز معمول: ۲٪ تا ۷٪ در فرمول کرم
آنتی‌اکسیدانی
از اکسیداسیون ملانین و آسیب‌های رادیکال آزاد جلوگیری میکند.
نحوه مصرف:
- دوز معمول: ۱٪ تا ۲٪ در کرم یا سرم
- برای بهبود کارایی اغلب با ویتامین C یا عصاره‌های گیاهی ترکیب میشود.
اسید گلیکولیک (Glycolic Acid)
اسید گلیکولیک (آلفا هیدروکسی اسید) با حل کردن و جدا کردن اتصالات بین سلولهای مرده، لایه بالایی پوست را لایهبرداری میکند و به نوسازی سریع‌تر سلولهای رنگ‌دانه‌دار کمک میکند و با افزایش فعالیت فیبروبلاست‌ها، به بهبود بافت و رنگ پوست کمک میکند.
نحوه مصرف:
- دوز معمول: ۵٪ تا ۱۰٪ در کرم‌ها و سرم‌ها برای استفاده روزانه، و ۱۵٪ تا ۲۰٪ برای محلول‌های لایه‌بردار هفتگی
- با توجه به کاهش PH، پوست را اسیدی کرده و باید همراه مرطوب‌کننده استفاده شود.
نیاسینامید (Niacinamide)
نیاسینامید (ویتامین B3) با مهار انتقال ملانوزوم‌ها (حاوی ملانین) از ملانوسیت‌ها به کراتینوسیت‌ها، تولید لکه‌های جدید را کاهش می‌دهد. با افزایش ساخت سرامیدها باعث بهبود بافت و رطوبت پوست میشود.
نحوه مصرف:
- دوز معمول: ۲٪ تا ۵٪ در سرم و کرم شب
- نتایج معمولاً پس از ۸ تا ۱۲ هفته قابل مشاهده است.
ویتامین C (Ascorbic Acid)
مهار آنزیم تیروزیناز و آنتی‌اکسیدانی قوی که از اکسیداسیون ملانین جلوگیری میکند و باعث ضخیم شدن کمتر لایه شاخی و بهبود روشنایی پوست میشود.
نحوه مصرف:
- دوز معمول: ۱۰٪ تا ۲۰٪ در سرم‌ها
- به‌دلیل ناپایداری در مقابل نور و هوا، بسته‌بندی به شکل پمپی یا تیوپی تیره و مات توصیه میشود.
اسید سالیسیلیک (Salicylic Acid)
اسید سالیسیلیک وارد منافذ میشود و چربی‌ها و سلولهای مرده را حل میکند و باعث کاهش التهاب کنار منافذ پوست میشود و به پیشگیری از جوش‌های سرسیاه یا سرسفید کمک میکند.
نحوه مصرف:
- دوز معمول: ۰.۵٪ تا ۲٪ در کرم‌های ضد لک مناسب پوستهای چرب و مستعد آکنه
- استفاده روزانه یا ۲ تا ۳ بار در هفته بسته به حساسیت پوست
اسید لاکتیک (Lactic Acid)
اسید لاکتیک (یکی از آلفا هیدروکسی اسیدها) با جداسازی سلولهای مرده از سطح پوست به روشن شدن و نرمی پوست کمک میکند.
به‌دلیل شباهت ساختاری با فاکتورهای مرطوب‌کنندهٔ پوست، باعث حفظ رطوبت طبیعی میشود.
نحوه مصرف:
- دوز معمول: ۵٪ تا ۱۰٪ در فرمول کرم‌های روشنکننده و ضد لک
- مصرف روزانه یا طبق دستورالعمل محصول
مواد پایه و تکمیلی (Base and Auxiliary Ingredients)
تأثیر نهایی هر کرم ضد لک نه‌تنها به مواد فعال بلکه به کیفیت مواد پایه‌ای و تثبیت‌کننده آن بستگی دارد. این ترکیبات کمک می‌کنند تا فرمول از لحاظ پایداری فیزیکی، شیمیایی و حسی (حس لطافت و جذب) بهبود یابد.
امولسیفایرها (Emulsifiers)
امولسیفایرها اجازه می‌دهند روغن‌ها و آب به‌خوبی با هم مخلوط شوند و فاز پایدار خامه‌ای یا ژلی ایجاد کنند.
مثال‌ها
- سوربیتان استئارات (Sorbitan Stearate)
- پلی‌سوربات ۲۰ (Polysorbate 20)
- لسیتین (Lecithin)
مواد مرطوب‌کننده (Humectants and Emollients)
هومکتانت‌ها مانند گلیسیرین و اسید هیالورونیک آب را از محیط به لایه‌ی شاخی جذب می‌کنند و پوست را هیدراته نگه می‌دارند.
امولینت‌ها (روغن‌های گیاهی مانند روغن جوجوبا، روغن آرگان) باعث ایجاد حس نرمی و لطافت پس از استفاده می‌شوند و سد چربی پوست را تقویت می‌کنند.
مثال‌ها
- گلیسیرین (Glycerin)
- عصاره آلوئه‌ورا (Aloe Vera Extract)
- اسید هیالورونیک (Hyaluronic Acid)
- روغن کرچک (Castor Oil)
- شی باتر (Shea Butter)
نگه‌دارنده‌ها (Preservatives)
جلوگیری از رشد میکروارگانیسم‌ها: نگه‌دارنده‌ها به‌عنوان سپر محافظتی فرمول، از تخریب محصول توسط باکتری یا قارچ جلوگیری می‌کنند.
مثال‌ها
- فنول (Phenoxyethanol)
- پریزروید بیسربرات (Benzyl Alcohol)
- سدیم بنزوات (Sodium Benzoate)
- کلرهگزیدین (Chlorhexidine)
عوامل پایدارکننده pH (pH Adjusters)
بسیاری از مواد فعال مانند اسیدهای هیدروکسی (گلیکولیک، لاکتیک) در PH خاصی پایدار هستند. تنظیم PH در محدوده 4.0–5.5 برای اثربخشی و پایداری فرمول ضروری است.
مثال‌ها
- اسید سیتریک (Citric Acid)
- هیدروکسید سدیم (Sodium Hydroxide)
- سدیم لاکتات (Sodium Lactate)
عوامل محافظت‌کننده در برابر آفتاب (UV Filters)
علاوه بر مواد ضدلک، حضور فیلترهای فیزیکی یا شیمیایی مانند دی‌اکسید تیتانیوم و زینک اکساید یا آووبنزون و اکتوکریلن از تحریک بیشتر ملانوسیت‌ها جلوگیری میکند.
مثال‌ها
- اکسید روی (Zinc Oxide)
- دی‌اکسید تیتانیوم (Titanium Dioxide)
- آووبنزون (Avobenzone)
- اکتوکریلن (Octocrylene)
چگونه کرم ضد لک مناسب را انتخاب کنیم
با شناخت کامل مواد تشکیل دهنده کرم ضد لک و دانشتن این سوال که چگونه از کرم ضد لک استفاده کنیم اکنون می‌توانیم هنگام خرید به موارد زیر توجه کنیم تا محصولی با بالاترین کارایی و کمترین عوارض انتخاب کنیم. در ادامه به بررسی ویژگی‌های بهترین کرم ضد لک بدون بازگشت می‌پردازیم:
۱. بررسی اصلی‌ترین مواد فعال
برای لک‌های سطحی و ملایم، انتخاب فرمول با نیاسینامید یا اسید گلیکولیک (۵–۱۰٪) کافی است.
برای لک‌های عمیق یا کهنه، ترکیباتی مانند آربوتین (۲–۷٪)، کوجیک اسید (۱–۲٪) یا هیروکینون (۲–۴٪) گزینه مناسب‌تری هستند.
توجه کنید هر چه فرمول قوی‌تر باشد، خطر تحریک پوست بالاتر است؛ پس برای پوستهای حساس از ترکیبات ملایمتر و ترکیبی (ترکیب چند ماده با غلظت‌های متوسط) استفاده کنید.
۲. دقت به مواد پایه و بافت کرم
انتخاب یک کرم ضد لک مناسب تنها به مواد فعال محدود نمی‌شود؛ مواد پایه و بافت نهایی کرم نیز تأثیر مستقیمی بر نحوه جذب، احساس روی پوست و نتایج نهایی خواهد گذاشت. هنگام بررسی ترکیبات، به نکات زیر توجه کنید:
- کرم‌های سبک با بافت ژل-کریمی مناسب پوستهای چرب و مستعد آکنه هستند تا منافذ مسدود نشود.
- کرم‌های مغذی و چرب‌تر برای پوستهای خشک توصیه میشود تا رطوبت کافی را تأمین کنند.
- اگر فرمول حاوی اسیدهای هیدروکسی است، حتماً باید مرطوب‌کننده و ضدآفتاب مناسبی کنار آن استفاده شود.
۳. وجود ضدآفتاب
بهترین کرم ضد لک باید حداقل SPF 30 یا بیشتر داشته باشد یا بتواند با یک ضدآفتاب مناسب به‌راحتی ترکیب شود. برای پوستهای حساس، ضدآفتاب مینرال (فیزیکال) مانند زینک اکساید و دی‌اکسید تیتانیوم مناسب‌تر است.
۴. pH فرمول
تنظیم pH در بازه ۴.۵ تا ۵.۵ نه تنها اثربخشی مواد فعال را تضمین میکند، بلکه به حفظ سد محافظت‌کننده پوست کمک میکند. اگر pH بیش از حد اسیدی باشد، احتمال تحریک و خشکی پوست وجود دارد.
۵. ارزیابی ترکیبات تکمیلی
ارزیابی تکمیلی ترکیبات به صورت زیر است:
- حضور هومکتانت‌هایی مانند اسید هیالورونیک یا گلیسیرین باعث تأمین رطوبت میشود.
- امولسیفایرهای ملایم و روغن‌های گیاهی بکر (روغن جوجوبا، روغن آرگان) از بروز احساس سنگینی یا چرب شدن بیش از حد جلوگیری می‌کنند.
- نگه‌دارنده‌های مناسب (بدون پارابن و فتالات) خطرات آلرژی و حساسیت را کاهش می‌دهند.
نکات استفاده و نگهداری کرم ضد لک
برای دستیابی به نتایج مطلوب و جلوگیری از عوارض احتمالی، لازم است نحوه صحیح مصرف و نگهداری کرم ضد لک را رعایت کنید:
آزمایش حساسیت قبل از مصرف:
مقدار کمی از کرم را پشت گوش یا روی مچ دست تست کنید و ۲۴ ساعت صبر کنید تا از عدم واکنش آلرژیک مطمئن شوید.
شستشوی کامل صورت و خشک کردن با دستی کاملاً تمیز:
قبل از استفاده، پوست را با شوینده ملایم شسته و با حوله نرم خشک کنید تا آلودگی و چربی اضافی از بین برود.
استفاده روزانه (صبح و شب) در لایه نازک:
برای مواد فعال مانند اسیدهای هیدروکسی یا ویتامین C، توصیه میشود ابتدا شب‌ها استفاده کنید و صبح‌ها با ضدآفتاب همراه شود.
برای آربوتین یا نیاسینامید، می‌توانید صبح و شب بعد از شستشو روی کل صورت ماساژ دهید.
ترتیب قرار دادن محصولات پوستی:
صبح ها به شکل زیر عمل کنید:
۱. شستشو
۲. تونر ملایم
۳. سرم حاوی ترکیبات روشنکننده یا مرطوب‌کننده
۴. کرم ضد لک
۵. ضدآفتاب
و در صورت نیاز شب‌ها به شکل زیر عمل کنید:
۱. شستشو
۲. تونر
۳. کرم ضد لک
۴. کرم شب (در صورت نیاز)
استفاده مداوم و صبورانه
نتایج روشنکنندگی معمولاً بین ۶ تا ۱۲ هفته متغیر است. قطع مصرف زودهنگام ممکن است روند بهبود را متوقف کند.
نگهداری در جای خشک و خنک و دور از نور مستقیم آفتاب
بسیاری از ترکیبات فعال مانند ویتامین C و کوجیک اسید در برابر نور و حرارت قوی حساس هستند. بهتر است در یخچال یا کمد خنک نگه داشته شوند.
استفاده از ضدآفتاب روزانه
هر کرم ضد لک بدون ضدآفتاب مناسب قدرت اثرگذاری خود را از دست می‌دهد؛ چون نور UV باعث تحریک ملانوسیت‌ها و ساخت مجدد ملانین میشود.
نتیجه‌گیری
در این مطلب از داروخانه آنلاین مثبت سبز به معرفی مواد تشکیل دهنده کرم ضد لک پرداختیم.
مواد تشکیل دهنده کرم ضد لک نقش تعیین‌کننده‌ای در اثربخشی نهایی محصول دارند. از هیدروکینون و آربوتین گرفته تا اسید گلیکولیک و نیاسینامید، هر ترکیب با مکانیزم خاص خود بر کاهش تولید ملانین یا تسریع نوسازی سلولی اثر می‌گذارد. انتخاب مواد پایه مناسب، داشتن بافت خوب و وجود نگه‌دارنده‌های ایمن در کنار تنظیم pH، از دیگر موارد مهمی است که باید در فرمولاسیون کرم ضد لک در نظر گرفته شود.
