تب چیست؟
تب یک واکنش دفاعی و علامت پزشکی شایع است که نشان‌دهندهٔ مبارزهٔ سیستم ایمنی بدن با عوامل بیماری‌زا یا التهاب است. دمای نرمال بدن به طور میانگین حدود 37 درجه سانتی گراد است، هرچند که ممکن است کمی نوسان داشته باشد. به طور کلی، افزایش دمای داخلی بدن به 38 درجه سانتی گراد (در اندازه‌گیری دهانی یا مقعدی) یا بالاتر، تب محسوب می‌شود. تب با بالا بردن حرارت بدن، شرایط نامناسبی برای رشد بسیاری از ویروس‌ها و باکتری‌ها فراهم می‌کند.
علل بروز تب
انواع تب را می‌توان بر اساس علت بروز آن نیز طبقه‌بندی کرد که هر کدام نشانه‌ای از عفونت‌ها یا شرایط خاصی هستند. این عوامل عبارتند از:
- تب عفونی (ویروسی، باکتریایی، قارچی، انگلی)
- تب غیرعفونی (مانند تب ناشی از بدخیمی‌ها، بیماری‌های خودایمنی، تب دارویی)
- تب فیزیولوژیک (به علت گرمای محیط، پوشش زیاد)
انواع تب عفونی
انواع تب عفونی نتیجه مبارزه بدن با عوامل بیماری‌زا هستند. این تب‌ها می‌توانند نشانه‌ای از انواع مختلف عفونت‌ها مانند عفونت‌های ویروسی (مثل آنفولانزا)، باکتریایی (مانند عفونت ادراری) یا حتی عفونت‌های قارچی و انگلی (مانند مالاریا) باشند. شما برای تقویت سیستم ایمنی خود می‌توانید انواع قرص تقویت سیستم ایمنی را بدون نسخه از داروخانه‌ها تهیه کنید.
انواع تب عفونی شامل موارد زیر می‌شوند:
- تب دنگی (Dengue fever): نوعی تب ویروسی است که توسط پشه منتقل می‌شود.
- تب لپتوسپیروز (Leptospirosis fever): ناشی از باکتری لپتوسپیرا است.
- مالاریا (Malaria): این بیماری انگلی باعث تب‌های متناوب با الگوهای مشخص می‌شود.
- تب حصبه (Typhoid fever): ناشی از باکتری سالمونلا تیفی است و اغلب با آب یا غذای آلوده منتقل می‌شود.
- تب ریکتزیا (Rickettsia): تب ناشی از باکتری ریکتزیا است که معمولاً به صورت تب و بثورات پوستی ظاهر می‌شود.
- تب چیکونگونیا (Chikungunya): یک عفونت ویروسی است که توسط پشه‌ها منتقل می‌شود.
- پیرکسی با منشأ نامعلوم (Pyrexia of Unknown Origin): به تب‌هایی گفته می‌شود که بیش از 3 هفته طول کشیده‌اند و علت آن‌ها به راحتی قابل تشخیص نیست، اما ممکن است ناشی از عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی مانند HIV و سل باشند.
- تب غده‌ای (Glandular fever): یک عفونت ویروسی است که بیشتر در نوجوانان و بزرگسالان جوان دیده می‌شود و توسط ویروس اپشتین بار ایجاد می‌شود.
انواع تب ناشی از ویروس
تب‌های ویروسی نشانه‌ای از مبارزه بدن با عوامل بیماری‌زا هستند. این نوع تب‌ها اغلب با علائم عمومی مانند بدن‌درد و خستگی همراه بوده و معمولاً با استراحت و مراقبت‌های حمایتی بهبود می‌یابند.
- تب‌های ناشی از ویروس‌های تنفسی: مانند تب ناشی از سرماخوردگی (ریناویروس‌ها)، آنفولانزا، و کووید-۱۹.
- تب‌های ناشی از ویروس‌های خونریزیدهنده (Viral Hemorrhagic Fevers): این تب‌ها گروهی از بیماری‌های جدی هستند که توسط ویروس‌هایی مانند ابولا، دنگی، تب زرد، و تب لاسا ایجاد می‌شوند.
- تب‌های ناشی از ویروس‌های تب‌زا (Exanthematous fevers): این ویروس‌ها باعث ایجاد بثورات پوستی می‌شوند، مانند تب ناشی از سرخک، سرخجه و آبله مرغان.
- تب‌های ناشی از ویروس‌های منتقله از طریق حشرات: مانند تب دنگی، چیکونگونیا و تب زیکا که توسط پشه‌ها منتقل می‌شوند.
- عفونت‌های ویروسی دیگر: مانند تب ناشی از عفونت‌های دستگاه گوارش (نوروویروس) و تب غده‌ای (ویروس اپشتین بار).
انواع تب در بیماری‌های باکتریایی
تب‌های ناشی از بیماری‌های باکتریایی، نشانه‌ای از تلاش سیستم ایمنی برای مقابله با عفونت باکتریایی است. این نوع تب‌ها اغلب با شدت و پایداری بیشتری همراه هستند و برخلاف تب‌های ویروسی، معمولاً برای درمان به آنتی بیوتیک نیاز دارند.
- تب‌های عفونی موضعی: تب‌هایی که در نتیجه عفونت در یک بخش خاص از بدن، مانند عفونت ادراری، ذات‌الریه باکتریایی، سل، یا عفونت‌های پوستی ایجاد می‌شوند.
- تب تیفوس و تب حصبه: این تب‌ها توسط باکتری‌های خاصی ایجاد می‌شوند و الگوی تب مداوم یا نوسانی دارند.
- تب مالت (بروسلوز): این تب به دلیل عفونت با باکتری تب مالت (بروسلا) رخ می‌دهد و اغلب با علائمی مانند درد مفاصل و عضلات همراه است.
- عفونت‌های خونی (سپتی سمی): در این حالت، باکتری‌ها وارد جریان خون شده و باعث تب بسیار بالا می‌شوند که به داروهای تب‌بر معمول پاسخ نمی‌دهد و نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد.
- عفونت‌های منتقله از حیوانات: برخی باکتری‌ها که در حیوانات وجود دارند، مانند تب ناشی از تب کریمه کنگو (که یک بیماری ویروسی است اما در برخی موارد با عفونت‌های باکتریایی اشتباه گرفته می‌شود)، می‌توانند باعث تب در انسان شوند.
انواع تب در بیماری‌های انگلی
تب‌های ناشی از بیماری‌های انگلی، نتیجه مبارزه سیستم ایمنی بدن با انگل‌ها هستند. این نوع تب‌ها اغلب الگوی نوسان خاصی دارند و ممکن است با علائم دیگری مانند لرز و تعریق شدید همراه باشند. تشخیص این نوع تب‌ها معمولاً نیازمند آزمایش‌های پزشکی تخصصی برای شناسایی انگل در بدن است. تب در بیماری های انگلی در موارد زیر دسته بندی می‌شود:
- مالاریا: این بیماری که توسط انگل پلاسمودیوم و از طریق نیش پشه منتقل می‌شود، یکی از شناخته‌شده‌ترین بیماری‌های انگلی است که باعث بروز تب می‌شود. تب مالاریا اغلب به صورت متناوب و با لرز و تعریق شدید همراه است.
- شیستوزومیازیس (تب حلزون): این بیماری توسط کرم‌های مسطح انگلی ایجاد می‌شود که از طریق آب آلوده وارد بدن می‌شوند. تب، لرز، سرفه و درد عضلانی از علائم اولیه آن هستند.
- توکسوپلاسموز: این بیماری انگلی که از طریق گوشت نیم‌پز یا تماس با مدفوع گربه آلوده منتقل می‌شود، می‌تواند علائمی شبیه به آنفولانزا از جمله تب و درد عضلانی ایجاد کند.
- کریپتوسپوریدیوز: این عفونت انگلی روده که از طریق آب آلوده منتقل می‌شود، می‌تواند باعث تب، تهوع، استفراغ و دردهای شکمی شود.
انواع تب بر اساس الگوی نوسان دمای بدن
الگوی نوسان دمای بدن به تغییرات دمای بدن در طول یک دوره زمانی مشخص، معمولاً ۲۴ ساعته، اشاره دارد. پزشکان با بررسی این الگوها می‌توانند به علت اصلی تب پی ببرند، زیرا هر الگو اغلب با بیماری‌های خاصی مرتبط است. انواع اصلی الگوهای تب عبارتند از:
1. تب مداوم (Continuous fever)
در این نوع تب، دمای بدن در طول ۲۴ ساعت بالای حد طبیعی باقی می‌ماند و نوسانات آن کمتر از ۱ درجه سانتیگراد است. این تب در بیماری‌هایی مانند ذات‌الریه لوبار، حصبه، عفونت ادراری، اندوکاردیت عفونی، تب مالت و تب تیفوس دیده می‌شود.
2. تب نوسانی (Remittent fever)
در تب نوسانی، دمای بدن در طول روز بالا باقی می‌ماند و با نوسانات چشمگیری همراه است، اما هیچ‌گاه به طور کامل به حالت طبیعی باز نمی‌گردد؛ به این معنی که حتی در پایین‌ترین نقطه خود در طول روز، همچنان بالاتر از حد طبیعی است. این الگو می‌تواند نشانه‌ای از عفونت‌هایی مانند تب حصبه و اندوکاردیت عفونی باشد.
3. تب متناوب (Intermittent fever)
در این نوع تب، دمای بدن تنها برای چند ساعت در طول روز بالا می‌رود و بقیه ساعات روز طبیعی است. این اوج تب می‌تواند هر روز، یک روز در میان یا هر چند روز یک بار و به صورت الگویی تکراری رخ دهد. نمونه‌هایی از بیماری‌هایی که تب متناوب دارند، مالاریا، پی‌امی و سپتی سمی هستند.
4. تب پل ابشتاین (Pel Ebstein fever)
الگوی این تب شامل دوره‌های منظم تب و بی‌تبی است. ممکن است دمای بدن سه روز طول بکشد تا بالا برود، سه روز در اوج باقی بماند و سپس در طول سه روز کاهش یابد. پس از آن، بیمار ممکن است به مدت ۹ روز بدون تب باشد.
5. تب هکتیک (Hectic fever)
این تب، نوعی از تب‌های نوسانی یا متناوب است که در آن، دمای بدن در طول روز نوسان شدیدی دارد و اختلاف آن به حداقل ۱.۴ درجه سانتیگراد می‌رسد و اغلب به سطح طبیعی بازمی‌گردد. این نوع تب معمولاً در بیماری‌هایی مانند سپتی سمی (عفونت خون)، مالاریا و تب تیفوئید دیده می‌شود.
6. تب عودکننده (Relapsing fever)
نوعی تب متناوب است که با دوره‌هایی از تب بالا مشخص می‌شود و پس از یک دوره چند روزه یا چند هفته‌ای با دمای بدن طبیعی، به طور ناگهانی و شدید دوباره بازمی‌گردد. این الگو می‌تواند نشانه‌ای از عفونت‌های باکتریایی خاصی باشد که توسط کنه‌ها یا شپش‌ها منتقل می‌شوند.
7. تب‌های چرخه‌ای یا دوره‌ای (Cyclical recurrent fevers or periodic fevers)
این نوع تب، تب‌های مکرری هستند که از چند روز تا چند هفته طول می‌کشند و با دوره‌های بدون علامت از هم جدا می‌شوند. این الگوی تب می‌تواند ناشی از عفونت‌های مکرر، بدخیمی یا بیماری‌های التهابی غیرعفونی باشد. حملات تب که الگوی ثابتی دارند، معمولاً علت غیرعفونی دارند مثل بیماری استیل، آرتریت روماتوئید، بیماری کرون و سندرم بهجت (Behcet’s disease). اگر سابقه خانوادگی تب دوره‌ای وجود داشته باشد، ممکن است نشان‌دهنده تب مدیترانه‌ای خانوادگی یا سندرم هایپر-IgD باشد.
دسته‌بندی انواع تب بر اساس درجه حرارت
تب را می‌توان بر اساس شدت یا همان میزان درجه حرارت بدن به سه دسته اصلی طبقه‌بندی کرد:
تب خفیف: دمای بدن از ۳۷.۷ درجه سانتیگراد بالاتر باشد.
تب بالا: دمای بدن به ۳۹.۹ درجه سانتیگراد یا بالاتر برسد که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
هایپرپیریکسیا (Hyperpyrexia): دمای بدن به ۴۰ درجه سانتیگراد یا بالاتر برسد که بسیار خطرناک است و می‌تواند منجر به آسیب مغزی یا مرگ شود.
انواع تب بر اساس مدت زمان تب
- تب حاد: کمتر از ۷ روز (مثل سرماخوردگی، مالاریا)
- تب تحت‌حاد: ۷ تا ۱۴ روز (مثل حصبه)
- تب مزمن یا طولانی: بیشتر از ۱۴ روز (مثل سل، تب مالت، بدخیمی‌ها)
انواع تب بر اساس گروه سنی
تب در گروه‌های سنی مختلف متفاوت است. این تفاوت در پاسخ به دلیل سیستم ایمنی متفاوت در هر دوره از زندگی است؛ برای مثال، سیستم ایمنی نوزادان هنوز به طور کامل توسعه نیافته است، در حالی که سیستم ایمنی در سالمندان ممکن است ضعیف‌تر عمل کند. به همین دلیل، یک دمای مشخص ممکن است در یک گروه سنی خطرناک تلقی شود، اما در گروه دیگر نیاز به نگرانی زیادی نداشته باشد.
انواع تب در نوزادان
در نوزادان تب یک بیماری نیست بلکه یکی از شایع‌ترین علائم بیماری و نشانه‌ای است که بدن در حال مبارزه با عفونت است. تب در نوزادان معمولاً براساس شدت و مدت زمان آن دسته‌بندی می‌شود. دمای 38 درجه سانتیگراد (10اگر تب در نوزادان کمتر از ۷ روز طول بکشد، تب حاد نامیده می‌شود. اغلب تب‌های حاد در نوزادان به دلیل عفونت‌های ویروسی ایجاد می‌شوند.
تب مزمن یا مداوم در نوزادان هم تبی است که بیش از ۱۴ روز ادامه داشته باشد که می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای جدی‌تر مانند عفونت‌های باکتریایی، بیماری‌های خودایمنی یا در موارد نادر، سرطان باشد.
مهم‌ترین دلایل بروز تب در نوزادان ناشی از عوامل عفونی، واکسیناسیون و دندان درآوردن است.0.4 درجه فارنهایت) یا بالاتر تب در نوزادان محسوب می‌شود.
انواع تب در کودکان
تب در کودکان به دلایلی از عوامل مختلفی ناشی می‌شود که به‌طور معمول می‌توان آن را بر اساس شدت، مدت زمان و علت آن دسته‌بندی کرد:
دسته‌بندی بر اساس شدت
- تب خفیف: دمای بدن به ۳۸ درجه سانتیگراد می‌رسد.
- تب متوسط: دمای بدن بین ۳۹.۱ تا ۴۰ درجه سانتیگراد است.
- تب بالا (هیپرپیرکسی): دمای بدن به بالای ۴۱.۱ درجه سانتیگراد می‌رسد که یک وضعیت اورژانسی محسوب شده و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
دسته‌بندی بر اساس مدت زمان
- تب حاد: به تبی گفته می‌شود که کمتر از ۷ روز طول بکشد. اغلب تب‌های حاد در کودکان به دلیل عفونت‌های ویروسی ایجاد می‌شوند.
- تب مزمن یا طولانی‌مدت: اگر تب بیش از ۱۴ روز ادامه داشته باشد، ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای جدی‌تر مانند عفونت‌های باکتریایی، بیماری‌های خودایمنی یا سرطان باشد.
علل شایع تب در کودکان عبارتند از:
- عفونت‌های ویروسی و باکتریایی
- واکسیناسیون
- گرمازدگی
- دندان درآوردن
نکته مهم:
تب ناشی از دندان درآوردن در کودکان معمولاً خفیف (زیر 38.3∘C) و موقتی است. اما توجه داشته باشید اگر تب کودک هنگام دندان درآوردن بالا و شدید باشد، نباید آن را به دندان نسبت داد؛ این تب بالا معمولاً نشانه‌ای از یک بیماری یا عفونت دیگر است که نیاز به بررسی دارد.
انواع تب در سالمندان
تب در سالمندان نشانه ای مهم و جدی است که اغلب نشان دهنده یک بیماری زمینه ای است. برخلاف بزرگسالان جوان و میانسال که ممکن است تب با علائم واضحی همراه باشد، در سالمندان ممکن است تب تنها نشانه عفونت باشد و علائم دیگری مانند لرز یا درد عضلانی وجود نداشته باشد.
تب در سالمندان اغلب ناشی از عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی جدی است. شایع‌ترین علل تب در این گروه سنی عبارتند از:
- عفونت‌های ادراری (UTI)
- عفونت‌های تنفسی
- عفونت‌های پوستی
- عفونت‌های دستگاه گوارش
- بیماری‌های مزمن
- سپسیس (عفونت خون)
انواع تب در بارداری
تب در بارداری به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود. اما یکی از نشانه های بارز آن بروز عفونت است. از آنجایی که سیستم ایمنی بدن در این دوران تغییر می‌کند، زنان باردار بیشتر مستعد ابتلا به عفونت هستند.
دلایل شایع تب در بارداری
- عفونت‌های ویروسی: مانند سرماخوردگی و آنفولانزا. (تهیه و مصرف شربت ضد سرفه به کاهش علائم سرفه کمک شایانی می‌کند.)
- عفونت‌های باکتریایی: مانند عفونت‌های ادراری (UTI)، عفونت‌های کلیه و عفونت‌های دستگاه تنفسی (مانند ذات‌الریه).
- عفونت‌های خاص بارداری: عفونت‌هایی مانند لیستریوزیس (ناشی از مصرف غذای آلوده) و کوریوآمنیونیت (عفونت کیسه آب و مایع اطراف جنین).
توجه کنید که تب در سالمندان ممکن است تنها علامت شروع بیماری‌های دیگری مانند بیماری‌های خودایمنی، عوارض دارویی یا حتی سرطان باشد. بنابراین هرگونه تب در افراد مسن باید جدی گرفته شود و نیاز به ارزیابی کامل پزشکی دارد.
انواع تب خطرناک
شاید بپرسید تب چند درجه خطرناک است؟ به طور کلی، دمای ۴۰ درجه سانتیگراد یا بالاتر در هر فردی به خصوص کودکان و سالمندان خطرناک تلقی می‌شود و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. در این دما، عملکرد پروتئین‌ها و آنزیم‌های بدن مختل می‌شود. همچنین هنگامی که دمای بدن بالای ۴۱ درجه سانتیگراد برسد می‌تواند منجر به تشنج، آسیب مغزی و حتی مرگ شود.
برخی از تب‌ها به دلیل بیماری‌های خاصی ایجاد می‌شوند که خطرناک هستند:
- تب کریمه کنگو: یک بیماری ویروسی حاد و خونریزیدهنده که از طریق گزش کنه یا تماس با خون حیوانات آلوده منتقل می‌شود و در برخی موارد می‌تواند کشنده باشد.
- تب مالت (بروسلوز): یک بیماری باکتریایی که از طریق تماس با حیوانات آلوده یا محصولات لبنی غیر پاستوریزه منتقل می‌شود و می‌تواند منجر به مشکلات مزمن مانند آرتریت شود.
- تب زرد: یک بیماری ویروسی است که توسط پشه منتقل می‌شود و می‌تواند کشنده باشد.
علاوه بر دمای بالا، تب در شرایط زیر نیز می‌تواند خطرناک باشد و نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد:
- در نوزادان زیر ۳ ماه: هرگونه تب با دمای ۳۸ درجه سانتیگراد یا بالاتر باید فوراً توسط پزشک بررسی شود.
- در سالمندان: تب در افراد مسن، حتی اگر درجه حرارت بالا نباشد، می‌تواند نشانه عفونت‌های جدی مانند عفونت ادراری، ذات‌الریه یا سپسیس (عفونت خون) باشد.
- تب طولانی‌مدت: تبی که بیش از ۳ روز طول بکشد و با داروها بهبود نیابد.
- همراهی با علائم شدید: تبی که با علائمی مانند تشنج، گیجی، تنگی نفس، درد شدید شکم یا بثورات پوستی همراه باشد.
درمان و مدیریت تب
برای مدیریت تب، ابتدا به اقدامات خانگی پرداخته و در صورت لزوم از دارو استفاده کنید؛ اما همیشه هوشیار باشید که چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید. اما چگونه تب را پایین بیاوریم؟
درمان‌های خانگی
- استراحت کافی داشته باشید.
- مایعات فراوان مانند آب، آب میوه و سوپ بنوشید تا از کم آبی بدن جلوگیری شود.
- لباس‌های سبک بپوشید و دمای اتاق را متعادل نگه دارید.
- برای کاهش ناراحتی می‌توانید از کمپرس آب ولرم (نه آب سرد) استفاده کنید.
درمان دارویی
- از داروهای تب‌بر بدون نسخه مانند استامینوفن (پاراستامول) یا ایبوپروفن استفاده کنید.
- دوز مصرفی را دقیقاً طبق دستورالعمل یا تجویز پزشک رعایت کنید.
چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟
- اگر تب در بزرگسالان به 40∘C یا بالاتر رسید.
- اگر تب در نوزادان زیر 3 ماه به 38∘C یا بالاتر رسید.
- اگر تب بیش از 3 روز ادامه پیدا کرد.
- اگر تب همراه با علائم جدی مانند تنگی نفس، سردرد شدید، سفتی گردن، گیجی، تشنج، درد شدید یا بثورات (راش) پوستی باشد.
سخن پایانی
تب پاسخ دفاعی طبیعی از بدن در برابر عوامل خارجی یا داخلی است. انواع تب بر اساس الگوهای نوسان حرارت بدن مثل مداوم، نوسانی، متناوب و… دسته‌بندی می‌شوند که هر کدام می‌تواند نشان‌دهنده یک وضعیت پزشکی خاص باشد. علاوه بر این، تب‌ها بر اساس دو معیار دیگر یعنی مدت زمان و شدت نیز دسته‌بندی می‌شوند. همچنین تب ممکن است به دلیل عفونت‌های ناشی از ویروس یا باکتری بروز کند که هر کدام علائم و درمان‌های متفاوتی دارند.
شما می‌توانید از داروخانه آنلاین مثبت سبز انواع مکمل‌های تقویت سیستم ایمنی و شربت سرفه و سرماخوردگی را با تخفیف عالی سفارش دهید و در زمان کوتاه تحویل بگیرید.
