قرص‌های ضد بارداری چگونه کار می‌کنند؟
قرص‌های پیشگیری از بارداری با هدف قرار دادن هورمونهای زنانه، فرآیند باروری را مهار می‌کنند. دو نوع اصلی از این قرص به شرح زیر عمل می‌کنند:
قرص‌های ترکیبی (استروژن و پروژسترون): این قرص‌ها با افزایش سطح هورمونها، به‌طور مؤثری تخمکگذاری را مهار می‌کنند. یعنی تخمکی برای لقاح آزاد نمی‌شود.
قرص‌های حاوی پروژسترون تنها (مینی‌پیلی): این قرص‌ها عمدتاً با غلیظ کردن مخاط دهانه رحم از ورود اسپرم جلوگیری کرده و همچنین پوشش داخلی رحم را برای لانه گزینی نامناسب می‌کنند.
بعد از قطع مصرف قرص ضد بارداری در بدن چه اتفاقی می‌افتد؟
پس از قطع مصرف قرص‌های ضد بارداری خوراکی، چندین تغییر هورمونی و فیزیکی در بدن رخ می‌دهد که مهم‌ترین آن‌ها بازگشت باروری و تنظیم مجدد چرخه قاعدگی طبیعی است. روند احتمالی را با هم مرور می‌کنیم:
۱. بازگشت باروری و تخمکگذاری
مکانیسم اثربخشی اکثر قرص های ضد بارداری متوقف کردن تخمکگذاری است؛ بنابراین، اولین قدم پس از قطع آن‌ها، بازگشت توانایی بدن برای آزاد کردن تخمک است. هورمونهای موجود در قرص‌های ضد بارداری به طور معمول ظرف یک هفته از بدن خارج میشوند.
معمولاً پس از قطع قرص‌های ترکیبی (استروژن و پروژسترون)، تخمکگذاری طی حدود یک ماه برمی‌گردد، اما ممکن است تا سه چرخه قاعدگی طول بکشد تا باروری به حالت طبیعی برسد. در مورد قرص‌های حاوی پروژسترون تنها (مینی پیل) نیز، انتظار می‌رود باروری به سرعت به حالت عادی بازگردد و این فرآیند ممکن است تا یک ماه طول بکشد.
۲. تنظیم مجدد چرخه قاعدگی
بعد از قطع قرص، اولین خونریزی شما خونریزی قطع مصرف یا withdrawal bleed نام دارد و ممکن است با دوره‌های قاعدگی عادی متفاوت باشد. دوره بعدی یک دوره طبیعی است که بیشتر شبیه پریودهای معمول شما خواهد بود.
البته در اغلب خانم‌ها ممکن است تا سه ماه طول بکشد تا چرخه قاعدگی به طور کامل منظم شود. اگر قبل از مصرف قرص پریودهای نامنظمی داشتید یا برای مدیریت شرایطی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک از قرص استفاده می‌کردید، احتمالاً پس از قطع آن نیز این نامنظمی‌ها باز خواهند گشت. در واقع، قرص‌های هورمونی ممکن است مشکلات زمینه‌ای قاعدگی را پنهان کرده باشند.
3. تغییرات فیزیکی و علائم جانبی
هنگامی که مصرف قرص را متوقف می‌کنید، بدن شما دوباره کنترل هورمونها را به دست می‌گیرد. این تنظیم مجدد میتواند باعث بروز برخی علائم جانبی شود:
- برگشت آکنه و جوش
- تغییر میل جنسی
- سردردهای میگرنی یا نوسانات خلقی
- بازگشت علائم دردناک پریود
توجه به یک اصطلاح رایج:
در محافل پزشکی، اصطلاح سندرم پس از قطع قرص (PBCS) برای توصیف مجموعه‌ای از علائم مانند آکنه شدید، پریود نامنظم طولانی‌مدت، یا مشکلات گوارشی استفاده میشود که ممکن است تا ۶ ماه پس از قطع قرص ادامه پیدا کند. مهم است بدانید که این علائم، واکنش بدن شما به بازگشت به حالت طبیعی است و اغلب موقتی هستند.
بازگشت باروری پس از قطع قرص
مصرف قرص‌های ضد بارداری بر باروری بلندمدت تأثیری ندارند و بازگشت باروری پس از قطع مصرف معمولاً خیلی سریع رخ می‌دهد. پس از قطع قرص، هورمونهای مصنوعی به‌سرعت از بدن خارج میشوند و تخمدان‌ها مجدداً شروع به کار می‌کنند.
زمان تقریبی بازگشت باروری
در جدول مقابل به طور خلاصه با زمان تقریبی بازگشت باروری پس از قطع قرص آشنا می شوید:
| وضعیت | زمان تقریبی بازگشت باروری | توضیح |
|---|---|---|
| اکثر زنان | ۲ تا ۶ هفته | تخمکگذاری ممکن است از همان سیکل اول پس از قطع قرص شروع شود. |
| برخی زنان | ۱ تا ۳ ماه | بدن برای تنظیم مجدد هورمونی و بازگشت سیکل منظم به زمان بیشتری نیاز دارد. |
| موارد خاص | ۶ ماه یا بیشتر | در زنانی که قبل از مصرف قرص، سیکل‌های نامنظم یا مشکلات زمینه‌ای (مانند PCOS) داشته‌اند |
عوامل مؤثر بر احتمال بارداری پس از قطع قرص
عوامل مؤثر بر احتمال بارداری پس از قطع قرص‌های جلوگیری، تعیین‌کننده سرعت و موفقیت شما در اقدام برای بارداری هستند. این عوامل به شرح زیر توضیح داده میشوند:
1. سن زن
سن مهم‌ترین و تأثیرگذارترین عامل است. قرص‌های ضد بارداری بر باروری طولانی‌مدت شما اثر منفی ندارند، اما از زمان شروع مصرف قرص تا زمان قطع آن، سن شما افزایش یافته است. ذخیره تخمدانی و کیفیت تخمک‌ها با افزایش سن، به ویژه پس از ۳۵ سالگی، به‌طور طبیعی کاهش می‌یابد. بنابراین، اگرچه بدن شما پس از قطع قرص آماده باروری است، شانس کلی بارداری شما تحت تأثیر سن فعلی‌تان خواهد بود، نه سابقه مصرف قرص. شما برای حفظ تعداد و کیفیت تخمک‌های خود و ارتقای قوای باروری می‌توانید از قرص تقویت باروری زیر نظر پزشک استفاده کنید.
2. نظم سیکل‌های قاعدگی قبل از مصرف قرص
قرص‌های ضد بارداری هورمونی، سیکل‌های قاعدگی نامنظم یا مشکلات زمینه‌ای مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) و آندومتریوز را مخفی یا مدیریت می‌کنند. اگر قبل از شروع مصرف قرص‌ها دوره‌های نامنظمی داشتید، پس از قطع آن‌ها نیز احتمالاً این نامنظمی‌ها باز خواهند گشت. در این شرایط، تخمکگذاری نامنظم دلیل تأخیر در بارداری است، نه اثر باقی‌مانده از قرص. بدن شما برای بازگشت به تخمکگذاری منظم به زمان بیشتری نیاز دارد.
3. سلامت عمومی و وزن
سلامت کلی و فاکتورهای سبک زندگی نقش بسزایی دارند. وزن بدن میتواند به‌طور مستقیم بر تعادل هورمونی و تخمکگذاری تأثیر بگذارد:
- اضافه وزن یا چاقی: میتواند با تأثیر بر هورمونها، باعث اختلال یا توقف تخمکگذاری شود.
- کمبود وزن شدید: میتواند مانع از تخمکگذاری شود (آمنوره).
- عوامل دیگری مانند تغذیه نامناسب، سیگار کشیدن، مصرف الکل، و بیماری‌های زمینه‌ای کنترل نشده نیز می‌توانند شانس بارداری را کاهش دهند.
4. مدت مصرف قرص
تحقیقات نشان داده‌اند که مدت زمان مصرف قرص (چه ۶ ماه و چه ۶ سال) بر توانایی باروری شما در بلندمدت تأثیر منفی نمی‌گذارد. این یک باور غلط است که مصرف طولانی‌مدت باعث ناباروری میشود. با این حال، ممکن است زنانی که برای مدت بسیار طولانی قرص مصرف کرده‌اند، به چند هفته یا چند ماه زمان بیشتری (در حد ۱ تا ۳ سیکل) نیاز داشته باشند تا محور هورمونی آن‌ها کاملاً تنظیم شده و سیکل‌های قاعدگی قابل پیش‌بینی بازگردد. اما در نهایت، میزان بارداری آن‌ها تفاوتی با سایر زنان نخواهد داشت.
آیا مصرف طولانی‌مدت قرص باعث ناباروری میشود؟
این یک تصور غلط رایج است که مصرف طولانی‌مدت قرص‌های ضد بارداری خوراکی بر توانایی باروری در آینده تأثیر منفی می‌گذارد. واقعیت علمی این است که قرص‌ها نابارورکننده نیستند و ذخیره تخمک‌های شما را کاهش نمی‌دهند. مکانیسم اثر قرص‌ها صرفاً مهار موقتی تخمکگذاری است و به محض قطع مصرف، هورمونهای مصنوعی به‌سرعت از بدن خارج میشوند. اکثر زنان ظرف یک تا سه ماه شاهد بازگشت سیکل‌های قاعدگی و توانایی باروری طبیعی خود هستند.
تأخیر در بارداری پس از قطع قرص معمولاً ناشی از عوامل دیگری مانند افزایش سن یا مشکلات زمینه‌ای پنهان (مانند PCOS) است که قبلاً توسط قرص کنترل می‌شدند، نه اثر باقی‌مانده از خود قرص. به عبارت دیگر، بدن تنها نیاز به زمان دارد تا چرخه طبیعی خود را بازسازی کند و پس از آن، میزان بارداری در این افراد تفاوتی با سایر زنان نخواهد داشت.
اگر قصد بارداری ندارید، چه باید بکنید؟
اگر قصد بارداری ندارید، بهتر است بدانید قطع قرص برابرست با بازگشت سریع باروری. برای جلوگیری از بارداری ناخواسته، باید بلافاصله پس از قطع قرص یا در حین تغییر روش، از یک روش جایگزین پیشگیری (مانند کاندوم، IUD یا دیگر روش‌های هورمونی) استفاده کنید.
اگر قصد بارداری دارید، چه کارهایی لازم است؟
اگر قصد بارداری دارید، برای افزایش شانس موفقیت، بهتر است اقدامات زیر را انجام دهید:
- مصرف فولیک اسید: بهتر است چند ماه قبل از اقدام به بارداری، مصرف روزانه قرص فولیک اسید را برای پیشگیری از نقص لوله عصبی نوزاد آغاز کنید.
- صبر برای بازگشت قاعدگی منظم: سعی کنید صبر کنید تا حداقل یک یا دو دوره قاعدگی طبیعی داشته باشید. این کار کمک می‌کند تا بتوانید زمان تخمکگذاری را دقیق‌تر تعیین کنید.
- مراجعه به پزشک: برای انجام چکاپ‌های اولیه و اطمینان از سلامت عمومی، قبل از اقدام به بارداری با پزشک مشورت کنید.
- زمان‌بندی رابطه: بر اساس سیکل خود، در حوالی زمان تخمکگذاری رابطه منظم داشته باشید.
چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟
اگرچه بازگشت به توانایی باروری پس از قطع قرص‌های جلوگیری معمولاً سریع است، اما باید بدانید، چه زمانی تأخیر در بارداری میتواند نشان‌دهنده یک مشکل زمینه‌ای باشد. قانون کلی برای مراجعه به پزشک و متخصص ناباروری، کاملاً به سن شما بستگی دارد:
زنان زیر ۳۵ سال: در صورت عدم وقوع بارداری پس از یک سال تلاش منظم (رابطه جنسی مکرر و بدون استفاده از روش‌های جلوگیری دیگر).
زنان بالای ۳۵ سال: در صورت عدم وقوع بارداری پس از شش ماه تلاش منظم.
سخن پایانی
قطع قرص‌های ضد بارداری، پایان توانایی باروری شما نیست، بلکه شروع آن است. مهم‌ترین موضوعی که باید به خاطر بسپارید این است که قرص‌های پیشگیری از بارداری بر باروری بلندمدت شما تأثیری ندارند و بدن شما معمولاً ظرف چند هفته تا چند ماه، توانایی تخمکگذاری را بازمی‌یابد.
برای اطمینان از یک بارداری سالم و موفق، تمرکز خود را بر عوامل مؤثر و قابل کنترل قرار دهید، سلامت عمومی، وزن مناسب و مصرف مکمل‌های ضروری. به‌ویژه، مصرف فولیک اسید را از چند ماه قبل از اقدام به بارداری آغاز کنید.
اگر قصد تقویت تخمدان‌ها و بهبود باروری خود را دارید، می‌توانید برای تهیه مکمل‌های مورد نیاز از جمله فولیک اسید، ویتامین D یا سایر مکمل‌های تقویت باروری از طریق سایت داروخانه آنلاین مثبت سبز سفارش خود را ثبت کنید.
