یکی از داروهای پرکاربرد و مؤثر در مدیریت اختلالات تنفسی، داروی سالبوتامول (Salbutamol) می‌باشد. این محصول یک بتا-آگونیست محلول پذیر است که در موارد مختلفی برای تسکین اختلالات تنفسی از جمله آسم، برونشیت و انسداد مزمن مجاری هوایی به کار می‌رود. این دارو از طریق تنفس درونی (به صورت آئروسول یا پودر تنفسی) یا مصرف دهانی قابل استفاده است و به عنوان یکی از ابزارهای اساسی در کیت‌های اورژانسی برای مدیریت برخورد با حملات تنفسی در بیماران با اختلالات تنفسی شدید شناخته می‌شود. در ادامه مقاله، به بررسی اشکال دارویی، موارد و زمان مصرف، موارد احتیاط و منع مصرف و… این دارو خواهیم پرداخت.
اشکال دارویی سالبوتامول
داروسازی‌ها محصولات خود را در اشکال مختلفی بسته به نیاز بیماران و پزشکان و البته استانداردها تولید می‌کنند. پزشک شما باید با توجه به نوع بیماری و راه درمان، انواع اشکال دارویی سالبوتامول را برای شما تجویز می‌کند. اشکال دارویی این دارو شامل قرص 2 و 4 میلی گرم، قرص آهسته رهش 4 و 8 میلی گرم، محلول نبولایزر 1.25 میلی گرم / 3 میلی لیتر (حاوی 1.50 میلی گرم آلبوترول سولفات / 3 میلی لیتر) و 0.63 میلی گرم / 3 میلی لیتر (حاوی 0.75 میلی گرم آلبوترول سولفات / 3 میلی لیتر) و در اخر شربت این دارو در اندازه 2 میلی گرم/ 5 میلی لیتر می‌باشد.
موارد مصرف داروی سالبوتامول
داروهای مختلف از مواد شیمیایی و گیاهی خاصی برای درمان انواع بیماری‌های انسان تولید می‌شوند. شربت یا قرص سالبوتامول نیز برای انواع بیماری شامل برونکواسپاسم (سفت شدن نایژه‌ها در ریه)، برونکواسپاسم حاد یا شدید، برونکواسپاسم ناشی از ورزش، آسیب نخاعی و… مورد استفاده قرار می‌گیرد. بیماران باید از مصرف سرخود و بی‌رویه این دارو پرهیز کنند. پزشک باید با توجه به نوع التهاب و بیماری شما، انواع مختلف این دارو را تجویز کند تا از خطرات و تداخل دارویی این محصول تا حدامکان جلوگیری شود.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر قرص یا شربت Salbutamol
سالبوتامول با اثر آنتاگونیستی بر گیرنده بتا 2 و تا حدودی بتا 1 عضله صاف برونش را بدون تأثیر بر ضربان قلب شل می‌کند. جذب این دارو 0.5-2 ساعت در فرم نبولایزر؛ 2-3 ساعت در فرم خوراکی و طول اثر آن 4-6 ساعت می باشد. پیک غلظت پلاسمایی آن 2-5 ساعت است. متابولیسم آن در کبد بوده و دفع آن از طریق ادرار صورت می‌گیرد. نیمه عمر این دارو در فرم استنشاقی 3-8 ساعت و در فرم خوراکی 3.7-5 ساعت است.
مقدار مصرف شربت albuterol
مقدار و زمان مصرف هر نوبت از قرص یا شربت سالبوتامول Salbutamol باید توسط پزشک شما تعیین شود. با اینحال مصارف عمومی برای این محصول تعیین شده که برای افراد سالم و بدون سوابق پزشکی توصیه می‌شود. اسپری این دارو در جهت تسکین بیماری‌های مزمن انسداد ریه و علائم آسم مورد استفاده قرار می‌گیرد. توجه داشته باشید که تنها در صورت نیاز از اسپری این محصول استفاده کنید و در زمان مصرف از یک یا دو اسپری برای درمان خود بهره ببرید. لازم بذکر است، مقدار مصرف این دارو برای بیماری‌های مختلف بسیار تفاوت دارد.
مقدار مصرف سالبوتامول برای درمان برونکواسپاسم بزرگسالان
- استفاده از این دارو برای درمان یا پیشگیری از اسپاسم برونش در بیماران مبتلا به بیماری انسدادی برگشت‌پذیر راه هوایی توصیه می‌شود.
- محلول نبولایزر این دارو برای درمان برونکواسپاسم باید 25- 5 میلی گرم هر 4 الی 8 ساعت مصرف شود.
- اسپری این محصول با دوز اندازه گیری شده آئروسل 180 میکروگرم (2 پاف) هر 4 الی 6 ساعت استفاده می‌شود. همچنین مقدار مصرفی این دارو از 12 استنشاق در 24 ساعت نباید تجاوز کند.
- قرص و شربت سالبوتامول 2-4 میلی گرم هر 6 الی 8 ساعت تجویز می‌شود که نباید از 32 میلی گرم در روز تجاوز کند.
- قرص‌های طولانی مدت این محصول نیز 8 میلی گرم هر 12 ساعت که نباید بیشتر از 32 میلی گرم در روز شود.
مقدار مصرف سالبوتامول در بیماری های مختلف بزرگسالان
- برای درمان برونکواسپاسم حاد یا شدید محلول نبولایزر این دارو 5-2.5 میلی گرم در ابتدا و سپس 2.5-10 میلی گرم هر 1 الی 4 ساعت تجویز می‌شود.
- استنشاقی با دوز اندازه گیری شده این دارو نیز 4 تا 8 پاف استنشاق 20 دقیقه تا 4 ساعت سپس 1 تا 4 ساعت تجویز می‌شود.
- برای تسکین برونکواسپاسم ناشی از ورزش آئروسل (پودر استنشاقی) با دوز اندازه گیری شده را به میزان 180 میکروگرم (2 پاف) 15 تا 30 دقیقه قبل از ورزش استنشاق کنید.
- این دارو برای پیشگیری از فلج شدن ناشی از آسیب نخاعی نیز استفاده می‌شود.
مقدار مصرف سالبوتامول برای برونکواسپاسم در کودکان
- اسپری این دارو برای کودکان بیشتر از 4 سال 90-180 میکروگرم (1-2 پاف) هر 4 الی 6 ساعت تجویز می‌شود.
- مقدار مصرفی پودر استنشاقی با دوز اندازه گیری شده این دارو در کودکان بیشتر از 4 سال 180 میکروگرم (2 پاف) هر 4 الی 6 ساعت است که نباید از 12 استنشاق در 24 ساعت تجاوز نکند.
- قرص این دارو در کودکان کمتر از 6 سال 0.3-0.6 میلی گرم هر 8 ساعت، کودکان 6 تا 12 سال 2 میلی گرم هر 6 الی 8 ساعت که ممکن است به تدریج به 24 میلی گرم در روز نیز افزایش یابد و کودکان بالای 12 سال 2-4 میلی گرم هر 6 الی 8 ساعت می‌باشد.
- قرص این دارو با انتشار گسترده در کودکان 6 تا 12 سال 4 میلی گرم هر 12 ساعت و در کودکان بالای 12 سال 8 میلی گرم هر 12 ساعت تجویز می‌شود.
- شربت سالبوتامول ((Salbutamol برای کودکان 2 تا 6 سال 1 میلی گرم (0.25 میلی لیتر) هر 8 ساعت که در صورت لزوم می‌توان آن را به 0.2 میلی گرم بر کیلوگرم نیز افزایش داد. همچنین در کودکان 6 الی 14 سال نیز 2 میلی گرم (5 میلی لیتر) هر 8 ساعت و بالای 14 سال 2-4 میلی گرم هر8 ساعت که نباید از 32 میلی گرم تجاوز کنید، تجویز می‌شود.
مصرف سالبوتامول برای پیشگیری از اسپاسم برونش ناشی از ورزش
- استنشاقی با دوز اندازه گیری شده با آئروسل این دارو باید در کودکان بیشتر از 4 سال 180 میکروگرم (2 پاف) 15 تا 30 دقیقه قبل از ورزش استنشاق شود.
- پودر استنشاقی با دوز اندازه گیری شده این محصول نیز در کودکان بیشتر از 4 سال باید 180 میکروگرم (2 پاف) 15 تا 30 دقیقه قبل از ورزش استنشاق شود.
زمان مصرف قرص سالبوتامول
در مطالب بالا دوز و میزان مصرف دقیق به همراه زمان مصرف برای بیماری‌های مختلف بیان شد. زمان مصرف برای استفاده از قرص یا شربت سالبوتامول باید با دستور پزشک تعیین شود. بیماران باید با توجه به موارد احتیاط و منع مصرف، این دارو را مطابق دستور پزشک مصرف کنند. در صورتی که سرخود اقدام به مصرف این دارو می‌کنید، اطلاعات دارو و نحوه مصرف آن را حتما مطالعه کنید تا از زمان مصرف درست آن آگاهی حاصل کنید.
موارد احتیاط آلبوترول
- واکنش‌های حساسیت فوری ممکن است پس از تجویز آلبوترول سولفات رخ دهد، همچنین در موارد نادر شاهد کهیر، آنژیوادم، بثورات پوستی، برونکواسپاسم، آنافیلاکسی و ادم اوروفارنکس در افراد هستیم.
- نیاز به دوزهای بیشتر از حد معمول ممکن است نشانه بدتر شدن آسم باشد و نیاز به ارزیابی مجدد درمان دارد.
- در بیماران مبتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، آسم، گلوکوم، دیابت، هیپوکالمی، پرکاری تیروئید یا تشنج با احتیاط مصرف شود.
- استفاده بیش‌ازحد و بی‌رویه این دارو ممکن است کشنده باشد. از دوز تعیین شده توسط پزشک تجاوز نکنید و در صورت بروز هرگونه مشکل یا عوارض با پزشک مشورت کنید.
- استفاده از برونکودیلاتورهای آگونیست بتا آدرنرژیک به تنهایی ممکن است برای کنترل آسم کافی نباشد. افزودن عوامل ضدالتهابی (مثلاً کورتیکواستروئیدها) به درمان را در نظر بگیرید.
- ممکن است هیپوکالمی قابل توجهی ایجاد کند که به طور بالقوه اثرات نامطلوب قلبی عروقی ایجاد می‌کند.
موارد منع مصرف شربت سالبوتامول
داروی سالبوتامول Salbutamol مانند دیگر داروها دارای موارد احتیاط و منع مصرف است. لطفا قبل از مصرف این دارو تاریخ انقضا و موارد احتیاط روی دارو را بررسی کنید. این دارو برای برخی افراد از جمله زنان باردار، حساس به این دارو، بیماری قلبی و عروقی، فشار خون بالا، اختلالات تشنجی، پرکاری تیروئید، دیابت، گلوکوم، هایپرپلازی خوش خیم پروستات و… باید با احتیاط مصرف شود. همچنین مصرف این دارو برای کودکان زیر 2 سال ممنوع است و در صورت نیاز تنها باید با تایید و دستور پزشک به مقدار محدودی مصرف شود.
عوارض جانبی سالبوتامول (Salbutamol)
بیشتر داروهای درمانی موجود در بازار سبب عوارض جانبی در بیماران می‌شود. البته این عوارض تنها در تعداد محدودی از افراد نمایان می‌شود که در صورتی که موارد احتیاط و منع مصرف آن رعایت شود این تعداد نیز کمتر خواهد شد. بعد از مصرف سالبوتامول ممکن است عوارض جانبی مانند فشار خون بالا، آنژین صدری، سرگیجه، تحریک سیستم عصبی مرکزی، بی‌خوابی، سردرد، اسیدوز متابولیک و خشکی یا تحریک اوروفارنکس مشاهده شود. بیماران توجه داشته باشند، در صورت بروز عوارض جانبی و تداوم آن با پزشک خود مشورت کنند تا در صورت نیاز دارو را تغییر دهد.
- لرزش و عصبی شدن
- بی‌خوابی در کودکان 6 تا 12 ساله دریافت کننده 12-4 میلی گرم در هر 12 ساعت
- حالت تهوع
- برونکواسپاسم
- استفراغ
- سردرد و سرگیجه
- سرفه و واکنش‌های آلرژیک
- اوتیت میانی
- اپیستاکسی در کودکان
- افزایش اشتها
- عفونت ادراری
- خشکی دهان
- نفخ یا نفخ
- افزایش تعریق
- درد و عرق کردن
- سوء هاضمه
- لنفادنوپاتی
- خارش چشم
- ورم ملتحمه در کودکان 6-2 ساله
تداخل دارویی قرص سالبوتامول
تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد داروهای شما را تغییر دهد یا خطر عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. به همین جهت بهتر است قبل از مراجعه به پزشک، لیستی از داروهایی که مصرف می‌کنید را تهیه کرده و به پزشک خود اطلاع دهید. داروهای کدئین، گلیکوزیدهای دیژیتال، مهارکننده‌های منو آمین اکسیداز (MAO)، مسددهای بتا آدرنرژیک، ضدافسردگی‌های سه حلقه‌ای، تئوفیلین و مشتقات آن، کورتیکوستروئیدها و… ممکن است سبب تداخل دارویی با این محصول شوند. بیماران با سوابق پزشکی خاص، کودکان، سالمندان و زنان باردار قبل از مصرف این دارو حتما با پزشک خود مشورت کنند.
مصرف قرص سالبوتامول (Salbutamol) در دوران بارداری و شیردهی
تاکنون هیچ مطالعات بالینی از در مورد استفاده سالبوتامول Salbutamol در دوران بارداری وجود ندارد. داده‌های موجود از مطالعات اپیدمیولوژیک منتشر شده و گزارش‌های موردی پس از بازاریابی در مورد پیامدهای حاملگی به دنبال مصرف آلبوترول استنشاقی، به طور مداوم خطر نقص مادرزادی یا سقط جنین را نشان نمی‌دهد. مطالعات حیوانی انجام شده نیز عوارض یا مشکلات خطرناکی برای مادر و جنین را نشان نمی‌دهد. با اینحال ملاحظات بالینی در رابطه با خطر استفاده از این دارو توسط مادر و جنین شامل موارد زیر می‌باشد.
- در زنان مبتلا به آسم ضعیف یا متوسط کنترل شده، خطر پره اکلامپسی در مادر و نارس بودن، وزن کم هنگام تولد و کوچک بودن نوزاد را افزایش می‌دهد.
- زنان باردار را از نزدیک تحت نظر بگیرید و در صورت لزوم داروها را برای حفظ کنترل بهینه تنظیم کنید.
- به دلیل احتمال تداخل بتا آگونیست در انقباض رحم، استفاده برای تسکین برونکواسپاسم در حین زایمان را به بیماران محدود کنید.
مصرف آلبوترول در دوران شیردهی
هیچ اطلاعاتی در مورد وجود آلبوترول در شیر انسان، اثرات آن بر روی کودک شیرده یا اثرات آن بر تولید شیر وجود ندارد. فواید رشدی و سلامتی تغذیه با شیر مادر را به همراه نیاز بالینی مادر به درمان و هرگونه عوارض جانبی احتمالی بر روی کودک شیرده ناشی از دارو یا بیماری زمینه‌ای مادر در نظر بگیرید تا خطری نوزاد را تهیدید نکند.
شرایط نگهداری داروی Salbutamol
شربت، قرص و اسپری سالبوتامول باید دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری شود. این دارو باید در دمای اتاق، دور از نور و رطوبت نگهداری شود تا ماندگاری بالایی داشته باشد. این دارو را زمانی که تاریخ انقضای آن تمام شد یا دیگر مورد نیاز شما نبود به درستی دور بریزید. تا حد امکان از ریختن آن درون خیابان، فاضلاب و توالت خودداری کنید. برای دورریزی می‌توانید با پاکبانان و پزشک مشورت کنید.
کلام آخر در مورد شربت سالبوتامول
همان طور که در این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز گفتیم، مکانیسم عمل سالبوتامول Salbutamol به تحریک گیرنده‌های آدرنرژیک بتا-۲ در عضلات صاف مجاری هوایی باعث افزایش دیامتر آن‌ها می‌شود که در نتیجه تسهیل در عبور هوا و افزایش جریان هوای تنفسی ایجاد می‌شود. این خاصیت توانمندی این دارو در بهبود تنفس و کاهش علائم اختلالات تنفسی را فراهم می‌آورد. با توجه به اثربخشی و قابلیت استفاده از این دارو در تسکین علائم اختلالات تنفسی، دانش بهینه سازی در مورد مکانیسم اثر، دوز‌دهی مناسب و مدیریت صحیح عوارض جانبی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به اختلالات تنفسی کمک شایانی نماید.
منبع: سایت Medscape
