تا چند سال گذشته سرطان سومین عامل مرگ و میر در ایران بود اما متاسفانه طی دو سال گذشته آمار سرطان رو به افزایش بوده و اکنون سرطان را دومین عامل مرگ و میر در کشور می‌توان دانست. اگرچه در حال حاضر شیوع سرطان در ایران از متوسط سطح دنیا کمتر است اما چنانچه آمارها با روند فعلی پیش رود، ممکن است در 20 سال آینده نسبت به سایر کشورها شیوع سرطان در ایران با افزایش بیشتری مواجه شود. با مطالعه این مطلب با سرطان های شایع در ایران بیشتر آشنا خواهید شد.
سندرم سرطان خانوادگی چیست؟
تنها 5 تا 10 درصد از موارد ابتلا به سرطان می‌تواند ناشی از جهش‌های ژنتیکی باشد. اما با این حال در اطراف خود بسیار می‌بینیم که چندین نفر در یک خانواده به سرطان مبتلا می‌شوند و یا حتی نوع سرطان آنها یکی است. سندرم سرطان خانوادگی در صورتی وجود دارد که :
- در میان اعضای خانواده چندین نفر یک نوع سرطان مشابه را گرفته باشند
- یک فرد به بیش از یک نوع سرطان مبتلا باشد
- اعضای خانواده در سنین جوانی به سرطان مبتلا شوند
- بروز سرطان در هر دو عضو اعضای جفتی بدن اتفاق بیفتد مثلا هر دو سینه
- سرطانی که چندین نسل اعضای خانواده را درگیر می‌کند
- ابتلا به سرطان‌هایی که در جنس مخالف بیشتر شایع هستند مثل سرطان سینه در مردان
به طور کلی اگر چندین عضو از خانواده مبتلا به سرطان باشند، احتمال وجود سندرم سرطان خانوادگی بسیار است.
سرطان های شایع در ایران در میان زنان
رژیم غذایی ناسالم، سبک غلط زندگی و آلودگی هوا از جمله مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در افزایش شیوع انواع سرطان در جهان هستند. در کشور ما سرطان‌های زیر در میان خانم‌ها شیوع بیشتری دارند:
سرطان سینه
سالیانه 13 هزار نفر در ایران به سرطان پستان مبتلا می‌شوند. همانند دیگر انواع سرطان هنوز دقیقا مشخص نیست که چرا یک فرد به سرطان سینه مبتلا می‌شود اما سابقه خانوادگی و عوامل ژنتیکی در این میان نقش پررنگی دارند. با افزایش سن خطر ابتلا به سرطان سینه افزایش می‌یابد به طوری‌که تقریبا 77% درصد از خانم‌هایی که به سرطان سینه مبتلا می‌شوند، بیش از 50 سال سن دارند. دیر یائسه شدن (بعد از 55 سالگی)، شروع عادت ماهیانه از سن بسیار پایین و عدم تجربه باردار شدن در طول زندگی موجب می‌شود تا یک زن بیشتر در معرض خطر ابتلا به این نوع سرطان قرار بگیرد. خوشبختانه سرطان سینه اگر در مراحل اولیه بیماری باشد، به راحتی قابل درمان است.
سرطان دهانه رحم
یکی دیگر از سرطان های شایع در ایران در میان زنان سرطان دهانه رحم است. متاسفانه این بیماری در بیشتر موارد در مراحل بسیار پیشرفته تشخیص داده می‌شود و آنگاه دیگر نمی‌توان برای آن کاری کرد. خونریزی غیر طبیعی واژینال پس از رابطه جنسی، در فواصل دوران پریود و پس از بروز یائسگی می‌تواند از علائم بروز این سرطان در بدن باشد. در مواردی که بیماری پیشرفت می‌کند، دردهای لگنی یا کمر نیز به علائم این سرطان افزوده می‌شود. رعایت بهداشت جنسی، تزریق واکسن HPV، درمان عفونت‌های رحمی، عدم استعمال دخانیات و الکل و انجام برنامه غربالگری در پیشگیری از ابتلا به سرطان دهانه رحم می‌تواند بسیار موثر باشد.
سرطان تخمدان
در ایران از هر 100 هزار نفر خانم 5 نفر به سرطان تخمدان مبتلا می‌شود. این سرطان معمولا زنان بالاتر از 50 سال را بیشتر درگیر می‌کند. عدم حاملگی در طول زندگی، افزایش سن، داشتن سابقه خانوادگی در ابتلا به این بیماری در میان نزدیکان، داروهای تحریک کننده تخمدان و داشتن اضافه وزن احتمال بروز سرطان تخمدان را در میان بانوان افزایش می‌دهد. افزایش ناگهانی سایز شکم، درد دائمی زیر شکم، تکرر ادرار، احساس خستگی غیر طبیعی و تغییر در شیوه معمول اجابت مزاج می‌تواند از علائم ابتلا به سرطان تخمدان باشد.
سرطان روده بزرگ، سرطان پوست، سرطان معده و سرطان تیروئید از دیگر سرطان‌های شایع در میان خانم‌های ایرانی به شمار می‌آیند.
سرطان های شایع در ایران در میان مردان
در حالی‌که سازمان بهداشت جهانی سرطان ریه را به عنوان شایع‌ترین سرطان در جهان در میان آقایان معرفی می‌کند، اما در ایران سرطان‌های دیگری در رده شایع‌ترین‌ها قرار می‌گیرند:
سرطان معده
سرطان معده در مردان نسبت به زنان شایع‌تر است. در این بیماری سلول‌های بدخیم و سرطانی در سلول‌های تولید کننده مخاط در معده شروع به رشد غیر طبیعی کرده و در صورت عدم تشخیص به موقع در سایر قسمت‌های بدن نیز انتشار می‌یابند. افزایش سن، کشیدن سیگار، عوامل ژنتیکی، پولیپ معده و داشتن رژیم‌های غذایی ناسالم از عواملی هستند که احتمال بروز سرطان معده را افزایش می‌دهند. دل‌درد، حالت تهوع، استفراغ، از دست دادن اشتها، کاهش وزن بدون دلیل، ایجاد مایعات در شکم و احساس نفخ پس از خوردن غذا از علائم ابتلا به سرطان معده محسوب می‌شوند.
سرطان پروستات
احتمال بروز سرطان پروستات با افزایش سن در میان مردان بیشتر می‌شود. مشکلات ادراری از قبیل تکرر ادرار، جریان بسیار آهسته ادرار، خونریزی به هنگام ادرار از علائم بروز سرطان پروستات است زیرا پروستات درست در زیر مثانه قرار دارد و با اعمال فشار به این ناحیه موجب این مشکلات می‌شود.همچنین اختلال نعوظ را نیز می‌توان از علائم سرطان پروستات دانست. این سرطان هنگامی‌که در دیگر قسمت‌های بدن منتشر می‌شود، اغلب استخوان‌ها را درگیر می‌کند و در ناحیه لگن، کمر و قفسه سینه احساس درد را به وجود می‌آورد. به جز افزایش سن، چاقی، بی‌تحرکی، سابقه فامیلی و رژیم غذایی نامناسب می‌توانند ریسک بروز این سرطان را افزایش دهند.
سرطان روده بزرگ
سرطان روده بزرگ نیز از سرطان های شایع در ایران و به خصوص در میان آقایان است. این سرطان معمولا شامل تومور بدخیمی می‌شود که از دیواره داخلی روده بزرگ تا راست روده را در بر می‌گیرد. رژیم غذایی پرچرب، سابقه ژنتیکی، عدم استفاده از میوه و سبزیجات و افزایش سن از عوامل تاثیرگذار در بروز سرطان روده به شمار می‌آیند. اسهال، یبوست، تغییر رنگ مدفوع، خونریزی از مقعد و تغییر در قوام مدفوع می‌توانند از علائم ابتلا به سرطان روده بزرگ باشند. چگونگی درمان سرطان روده بزرگ به محل، اندازه، میزان انتشار و شرایط بیمار از لحاظ سلامتی بستگی دارد.
سرطان پوست و مثانه نیز از دیگر سرطان‌های شایع در میان آقایان ایرانی محسوب می‌شود.
سرطان پوست
سرطان پوست در میان مردان ایرانی شایع‌تر از زنان است اما در هر دو گروه جنسیتی با آمار نسبتا زیادی دیده می‌شود. تومورهای پوستی به 2 دسته ملانومی و غیر ملانومی تقسیم می‌شوند. تومورهای غیر ملانومی در صورت تشخیص به موقع قابل درمانند در حالی‌که تورمورهای غیر ملانومی خطرناک و یا حتی کشنده هستند. داشتن خال‌های ریشه‌دار و قرار گرفتن بیش از حد زیر نور آفتاب از عوامل تاثیرگذار در بروز تورمورهای غیر ملانومی به شمار می‌آیند. هر نوع آفتاب سوختگی می‌تواند زمینه‌ای را برای بروز سرطان پوست به وجود آورد. در نژاد سفید این نوع سرطان بیش از سایرین دیده می‌شود.
خال گوشتی جدید، تورم، جراحت و پوسته پوسته شدن پوست، داشتن خال با رنگ‌های غیر معمول و قطر بیش از 6 میلی‌متر در خال می‌تواند از نشانه‌های بروز سرطان پوست باشد.
چرا سرطان زیاد شده است ؟
میانگین جهانی سرطان 205 نفر در هر 100 هزار نفر است و متاسفانه این آمار روز به روز با سیر صعودی افزایش می‌یابد. عمده‌ترین دلایلی که برای افزایش سرطان می‌توان نام برد، شامل موارد زیر است:
- کم تحرکی
- چاقی و اضافه وزن
- استفاده از سیگار و مواد مخدر
- مصرف غذاهای پرچربی و شور
- استفاده اندک از میوه و سبزیجات در رژیم غذایی
- استرس‌های فردی و اجتماعی
در ایران یکی از دلایل مهم افزایش سرطان در میان عموم را مصرف بالای سوخت در کشور می‌توان دانست؛ به طوری‌که این مقدار از میانگین جهانی بسیار بالاتر است. آلودگی هوا زمینه‌ساز بروز بسیاری از بیماری‌ها به جز سرطان نیز خواهد شد. همچنین میانگین سن جمعیت در ایران بالا است و بیشتر انواع سرطان نیز در سنین بالا خود را نشان می‌دهند و به همین دلیل است که روز به روز بیشتر می‌شنویم که فردی به سرطان مبتلا شده است.
سخن پایانی
در ایران بعضی از سرطان‌ها در میان زنان و برخی دیگر در میان مردان بیشتر شایع هستند. به طور کلی سرطان سینه، سرطان پروستات، سرطان پوست، سرطان معده و سرطان روده بزرگ سرطان های شایع در ایران به شمار می‌آیند. اگر رژیم غذایی خود را اصلاح کنیم و به غذاهای سالم بیشتر روی بیاوریم، اگر به طور مرتب تمرینات ورزشی داشته باشیم و اگر تناسب اندام خود را حفظ کنیم می‌توانیم احتمال بروز سرطان در بافت‌های بدن خود را به حداقل برسانیم.
