افسردگی یکی از اختلالات روانی پراکنده است که با افکار منفی مداوم، کاهش انرژی و عدم اشتیاق به فعالیت‌های روزمره همراه است. در دهه‌های اخیر، با پیشرفت‌های بسیار در زمینه علوم پزشکی و داروسازی، داروهای متنوعی برای درمان افسردگی در بازار عرضه شده است.
یکی از این داروها، الانزاپین نام دارد که به عنوان یک ضدافسردگی از گروه آنتی‌پسیکوتیک‌ها معرفی میشود. الانزاپین (Olanzapine) در اصل برای درمان اختلالات روانی مانند اختلال دوقطبی و اختلالات رفتاری از جمله اختلال ارتعاشی همراه با افسردگی استفاده میشود، اما به تدریج به عنوان یک گزینه مؤثر در درمان افسردگی نیز شناخته شده است. این دارو با تأثیر در مغز، به بهبود علائم افسردگی و افزایش کیفیت زندگی بیماران کمک می‌کند.
اشکال دارویی الانزاپین
- قرص: 2.5 میلی گرم، 5 میلی گرم، 7.5 میلی گرم، 10 میلی گرم، 15 میلی گرم، 20 میلی گرم
- قرص (تجزیه از راه دهان): 5 میلی گرم، 10 میلی گرم، 15 میلی گرم، 20 میلی گرم
- تزریق عضلانی کوتاه اثر: 10 میلی گرم
- تزریق عضلانی تعلیق با رهش طولانی: 210 میلی گرم در ویال، 300 میلی گرم در ویال، 405 میلی گرم در ویال
موارد مصرف داروی الانزاپین
داروی الانزاپین برای درمان برخی از اختلالات روانی یا خلقی (مانند اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی) استفاده میشود. همچنین ممکن است در ترکیب با سایر داروها برای درمان افسردگی استفاده شود. اولانزاپین متعلق به دسته‌ای از داروها است که به عنوان آنتی‌سایکوتیک‌های آتیپیک شناخته می‌شوند که با کمک به بازگرداندن تعادل برخی مواد طبیعی در مغز عمل می‌کند. در مورد خطرات و مزایای درمان با پزشک صحبت کنید (مخصوصاً زمانی که توسط نوجوانان استفاده میشود).
موارد مصرف قرص الانزاپین در بزرگسالان
- روان‌گسیختگی
- شیدایی دوقطبی
- آژیتاسیون مرتبط با اسکیزوفرنی و شیدایی دوقطبی I
- افسردگی دوقطبی
- تهوع یا استفراغ مرتبط با شیمی درمانی (خارج از برچسب)
موارد مصرف قرص الانزاپین در کودکان
- اختلال دوقطبی یک (شیدایی یا اپیزودهای مختلط)
- روان‌گسیختگی
- افسردگی دوقطبی
- لکنت زبان (خارج از برچسب)
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی Olanzapine
مکانیسم عمل داروی الانزاپین (Olanzapine) ممکن است از طریق ترکیب دوپامین و آنتاگونیسم محل گیرنده سروتونین نوع 2 عمل کند. زمان پیک پلاسما این دارو 6 ساعت به صورت خوراکی و 15-45 دقیقه تزریق کوتاه اثر و 7 روز تزریق با اثر طولانی میباشد. این دارو به طور گسترده از طریق گلوکورونیداسیون مستقیم و اکسیداسیون CYP450 متابولیزه میشود. حذف دارو در نیمه عمر 21-54 ساعت (رهاسازی فوری) و 30 روز (نسخه تمدید شده) و در آخر از طریق ادرار (57%) و مدفوع (30%) دفع میشود.
مقدار مصرف داروی Olanzapine
داروی الانزاپین را با یا بدون غذا طبق دستور پزشک، معمولاً یک بار در روز، از راه خوراکی مصرف کنید. دوز بر اساس وضعیت پزشکی شما و پاسخ به درمان است. برای کاهش خطر عوارض جانبی، پزشک ممکن است به شما دستور دهد که این دارو را با دوز کم شروع کنید و به تدریج دوز خود را افزایش دهید. این دارو را به طور منظم مصرف کنید تا بیشترین سود را از آن ببرید.
برای کمک به یادآوری، آن را هر روز در ساعت معینی مصرف کنید. حتی اگر احساس خوبی دارید به مصرف این دارو ادامه دهید. بدون مشورت با پزشک مصرف این دارو را قطع نکنید. اگر وضعیت شما ادامه یافت یا بدتر شد به پزشک خود اطلاع دهید.
زمان مصرف قرص الانزاپین
- دوز مصرفی داروی الانزاپین برای درمان روان‌گسیختگی، 5-10 میلی گرم به صورت خوراکی در ابتدا که در صورت لزوم، ممکن است با افزایش 5 میلی گرم در روز در فواصل بیش از 1 هفته به سمت بالا تیتر شود.
- همچنین، دوز تزریقی توصیه شده با رهش طولانی بر اساس دوز خوراکی (دوز خوراکی 10 میلی گرم در روز)، 210 میلی گرم به صورت تزریق عضلانی هر 2 هفته یا 405 میلی گرم به صورت تزریق عضلانی هر 4 هفته برای 8 هفته اول، سپس 150 میلی گرم هر 2 هفته یا 300 میلی گرم هر 4 هفته استفاده کنید.
- این مقدار دوز برای دوز خوراکی 15 میلی گرم در روز، 300 میلی گرم روزانه به صورت تزریق عضلانی هر 2 هفته برای 8 هفته اول، سپس 210 میلی گرم هر 2 هفته یا 405 میلی گرم هر 4 هفته استفاده میشود.
- این دارو (Olanzapine) برای درمان حاد/ نگهدارنده اپیزودهای شیدایی یا مختلط مرتبط با اختلال دوقطبی 1 نشان داده شده است. همچنین، ممکن است به عنوان کمکی به والپروات یا لیتیوم در درمان دوره‌های مانیک یا مختلط مرتبط با اختلال دوقطبی استفاده شود. دوز پیشنهادی 10-15 میلی گرم روزانه به صورت خوراکی است که ممکن است با افزایش 5 میلی گرم در روز در فواصل بیش از 24 ساعت به سمت بالا تیتر شود.
- دوز تزریق عضلانی کوتاه اثر برای آژیتاسیون مرتبط با اسکیزوفرنی و شیدایی دوقطبی I، 5-10 میلی گرم در هر دوز است که ممکن است دوزهای اضافی (تا 10 میلی گرم) در نظر گرفته شود. دوزهای بعدی را 2 ساعت پس از دوز اولیه و 4 ساعت پس از دوز دوم در صورت لزوم تجویز کنید.
- این دارو برای دوره‌های افسردگی مرتبط با اختلال دوقطبی I در ترکیب با فلوکستین نشان داده شده است. دوز پیشنهادی 5 میلی گرم به صورت خوراکی در عصر است که در محدوده 5-12.5 میلی گرم در روز تنظیم شده است. ایمنی دوزهای تجویز شده بیشتر از اولانزاپین 18 میلی گرم با فلوکستین 75 میلی گرم ارزیابی نشده است.
موارد احتیاط
قبل از مصرف داروی الانزاپین، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که میتواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله مشکلات کبدی، تشنج، مشکل در بلع، تعداد گلبول‌های سفید خون پایین، زوال عقل، مشکل در ادرار کردن (به عنوان مثال، به دلیل بزرگ شدن پروستات)، گلوکوم (زاویه باریک)، مشکلات معده یا روده (مانند انسداد، یبوست مزمن، ایلئوس فلجی)، سیگار کشیدن، سابقه شخصی یا خانوادگی دیابت، بیماری قلبی، سطوح بالای کلسترول یا تری گلیسیرید، مشکلات تنفسی در هنگام خواب و… با پزشک در رابطه با خطرات این دارو مشورت کنید.
مصرف داروی الانزاپین (Olanzapine) در برخی بیماران منجر به خواب آلودگی و سرگیجه شده است. در صورت بروز این عارضه، از انجام فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری بالایی دارند، پرهیز کنید. تا حد امکان رانندگی نکرده و کار با ماشین‌آلات و تجهیزات را به زمان دیگری موکول کنید. این دارو ممکن است باعث شود کمتر عرق کنید و بیشتر دچار گرمازدگی شوید. در این زمان، از انجام کارهایی که ممکن است باعث گرمازدگی شما شود، مانند کار سخت یا ورزش در هوای گرم یا استفاده از جکوزی خودداری کنید. وقتی هوا گرم است مایعات زیادی بنوشید و لباس سبک بپوشید.
موارد هشدار استفاده از داروی الانزاپین
- احتمال اقدام به خودکشی در اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی یک امری ذاتی است و نظارت دقیق بر بیماران پرخطر باید همراه با درمان دارویی باشد. هنگام استفاده در ترکیب با فلوکستین، همچنین به بخش هشدار جعبه و اقدامات احتیاطی بسته بندی دارو مراجعه کنید.
- حرکات غیر ارادی ممکن است با داروهای ضدروانپریشی ایجاد شود. به نظر می‌رسد شیوع در میان افراد مسن، به ویژه زنان مسن در بالاترین میزان باشد. اگر از نظر بالینی مناسب باشد، قطع شود.
- در صورت قطع درمان ضدروانپریشی، دیسکینزی دیررس ممکن است به طور جزئی یا کامل از بین برود. با این حال، درمان آنتی سایکوتیک به خودی خود ممکن است علائم و نشانه‌های سندرم را سرکوب کند (یا تا حدی سرکوب کند) و احتمالاً روند زمینه‌ای را پنهان کند. اثر سرکوب علامتی بر دوره طولانی مدت سندرم ناشناخته است.
- نوتروپنی، لکوپنی و آگرانولوسیتوز گزارش شده است. در اولین علائم دیسکرازی خون یا در صورت تعداد مطلق نوتروفیل <1000/mm³ درمان را قطع کنید.
- در بیمارانی که سابقه تشنج دارند یا با شرایطی که به طور بالقوه آستانه تشنج را کاهش می‌دهند، احتیاط کنید.
- در ورزش‌های شدید، کم آبی، قرار گرفتن در معرض گرما و داروهایی با اثرات آنتی کولینرژیک احتیاط کنید. زیرا ممکن است اختلال در تنظیم دمای مرکزی بدن رخ دهد.
- واکنش دارویی با ائوزینوفیلی و علائم سیستمیک (DRESS) با قرار گرفتن در معرض اولانزاپین گزارش شده است. DRESS ممکن است با یک واکنش پوستی (مانند راش یا درماتیت لایه بردار)، ائوزینوفیلی، تب یا لنفادنوپاتی همراه با عوارض سیستمیک مانند هپاتیت، نفریت، پنومونیت، میوکاردیت یا پریکاردیت تظاهر کند.
- این دارو ممکن است باعث خواب آلودگی، افت فشار خون وضعیتی، بی‌ثباتی حرکتی و حسی شود که منجر به افتادن و در نتیجه شکستگی یا آسیب‌های دیگر میشود. برای بیماران مبتلا به بیماری‌ها، شرایط یا داروهایی که می‌توانند این اثرات را تشدید کنند را ارزیابی کنید.
موارد منع مصرف داروی الانزاپین
- حساسیت مفرط مستند
- برای موارد منع مصرف Symbyax، هنگام استفاده ترکیبی از PO (خوراکی) اولانزاپین و فلوکستین، به داخل بسته مراجعه کنید.
عوارض قرص الانزاپین (Olanzapine)
سرگیجه و خواب آلودگی، افزایش وزن، بیخوابی، یبوست، خشکی دهان، سبکی سر، ناراحتی معده، ضعف، افت فشار خون ارتواستاتیک، فشارخون بالا، واکنش های پارکینسونیسم و… برخی از عوارض داروی الانزاپین میباشد. اگر هر یک از این اثرات ماندگار یا بدتر شد، فورا به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. برخی از عوارض جانبی جدی این دارو شامل اشکال در بلع، لرزش، کندی ضربان قلب، غش، تغییرات ذهنی یا خلقتی (مانند گیجی، بیقراری)، بی‌حسی یا گزگز بازوها و پاها، زردی چشم و پوست، درد شدید معده یا شکم، مشکل در ادرار کردن، قطع تنفس در هنگام خواب و… میباشد. در ادامه به برخی از عوارض جانبی داروی الانزاپین (Olanzapine) خواهیم پرداخت؛
- افت فشار خون ارتواستاتیک (≥20%)
- افزایش وزن، وابسته به دوز (5-40%)
- هیپرتری گلیسیریدمی (≤39%)
- هیپرکلسترولمی (≤39%)
- خواب آلودگی، وابسته به دوز (6-39%)
- خشکی دهان (9-22%)
- ضعف (2-20%)
- سرگیجه (4-18%)
- آسیب تصادفی (12%)
- بیخوابی (12%)
- یبوست (9-11%)
- سوء هاضمه (7-11%)
- هیپرپرولاکتینمی (30%)
- هایپرگلیسمی (12.8%)
- فشار خون بالا (2%)
- افت فشار خون وضعیتی (1%)
- واکنش‌های آکاتیزیا (2%)
- واکنش‌های پارکینسونیسم (4%)
تداخل دارویی الانزاپین
- تداخلات رده X (پرهیز): آکلیدینیوم، آزلاستین (نازال)، بنزودیازپین ها، بروموپرید، بروم پریدول، سیمتروپیوم، الوکسادولین، فکسینیدازول، گلیکوپیرولات (استنشاق دهانی)، گلیکوپیرونیوم (موضعی)، ایپراتروپیوم، لوسولپیرید، متوکلوپرامید، اورفنادرین، اوکساتومید، اوکسوممازین، پارالدهید، پیموزاید، پیریبدیل، پتاسیم کلراید، پتاسیم سیترات، روفناسین، سولپیرید، تالیدومید، تیوتروپیوم، اومکلیدینیوم
- کاهش اثرات داروها توسط الانزاپین: مهارکننده‌های استیل کولین استراز، آمفتامین‌ها، داروهای ضد دیابت، داروهای ضد پارکینسون (آگونیست دوپامین)، پروکاینتیک، گوانتیدین، ایتوپراید، لوسولپیرید، نیتروگلیسیرین، پیریبدیل، کیناگولید، سکرتین
- افزایش اثرات داروها توسط الانزاپین: داروهای آنتی کولینرژیک، آزلاستین (نازال)، بنزودیازپین ها، بلونانسرین، برکسانولون، بوپرنورفین، سیمتروپیوم، کلاریترومایسین، کلوزاپین، تضعیف‌کننده‌های CNS، الوکسادولین، فلوپنتیکسول، گلوکاگون، گلیکوپیرولات (استنشاق دهانی)، هالوپریدول، آیوهگزول، آیومپرول، آیوپامیدول، مکوئیتازین، متوتری‌مپرازین، متیل‌فنیدات، متی‌روسین، میرابگرون، آگونیست های اپیوئید، اورفنادرین، اکسی کدون، پارالدهید، پتاسیم کلراید، پتاسیم سیترات
- افزایش اثرات الانزاپین توسط داروها: دیوتترابنازین، دایمتیندن (موضعی)، دوکسیلامین، درونابینول، اسکتامین، فکسینیدازول، گلیکوپیرونیوم (موضعی)، هیدروکسی‌زین، ایپراتروپیوم (استنشاق دهانی)، گیاه کاوا، لاموترژین، لمبورکسانت، لیتیم، منیزیم سولفات، متوتری‌مپرازین، متیل‌فنیدات، متوکلوپرامید، متی‌روسین، میانسرین، مینوسیکلین (سیستمیک)، نابیلون، اندانسترون، اوکساتومید، اوکسوممازین، پنتامیدین (سیستمیک)، پرامپانل، پیموزاید، پراملینتید، داروهای طولانی کننده فاصله QT (با بالاترین خطر)، داروهای ضد سایکوز طولانی کننده فاصله QT (با خطر متوسط)
مصرف قرص الانزاپین (Olanzapine) در دوران بارداری و شیردهی
نوزادانی که در سه ماهه سوم بارداری در معرض داروهای ضدروانپریشی قرار گرفته‌اند، در معرض خطر EPS یا علائم ترک بعد از زایمان هستند. این عوارض از نظر شدت متفاوت است، برخی از آن‌ها به خودی خود محدود می‌شوند و برخی دیگر نیاز به حمایت ICU و بستری طولانی مدت دارند.
شرایط نگهداری داروی الانزاپین
داروی الانزاپین باید در دمای اتاق و به دور از نور نگهداری شود. توجه داشته باشید که تمام داروهای شیمیایی و گیاهی باید دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری شوند.
کلام آخر داروی الانزاپین
در این مقاله، به بررسی کارآیی داروی الانزاپین در درمان افسردگی از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداختیم. نتایج نشان دادهاند که الانزاپین به عنوان یک آنتی‌پسیکوتیک با تأثیرات مثبت در درمان افسردگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با تأثیر بر نوروترانسمیترها در مغز، این دارو به بهبود علائم افسردگی، کاهش اضطراب و افزایش سطح انرژی در بیماران کمک می‌کند. مزایا و معایب الانزاپین نیز مورد بررسی قرار گرفته‌اند. این دارو به عنوان یک گزینه درمانی مؤثر شناخته شده است، اما باید با مسئولیت و تحت نظارت پزشکان متخصص تجویز شود. مسائلی همچون تداخلات دارویی و اثرات جانبی باید با دقت بررسی شوند.
منبع سایت: Medscape
