آتورواستاتین (Atorvastatin) و کاربردها و عوارض آن

در دهه‌های اخیر، بهبود سلامت و کاهش ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی به عنوان یکی از اهداف اساسی علم پزشکی تلقی شده و تحقق آن مورد توجه محققان و پزشکان قرار گرفته است. یکی از دستاوردهای مهم در این زمینه کشف و تولید داروهای آنتی‌کلسترولی مؤثر به منظور کاهش سطح کلسترول خونی است. یکی از این داروها، آتورواستاتین (atorvastatin) نام دارد که به عنوان یک عامل آنتی‌کلسترولی مورد استفاده قرار می‌گیرد. آتورواستاتین یکی از اعضای دسته داروهای استاتین‌ها (Statins) است که به عنوان مهم‌ترین داروهای مورد استفاده در کاهش سطح کلسترول خونی و پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی مطرح شده است.

اشکال دارویی آتورواستاتین

آرتورواستاتین در اشکال دارویی قرص (لیپیتور) 10 میلی گرم، 20 میلی گرم، 40 میلی گرم و 80 میلی گرم، سوسپانسیون خوراکی (Atorvaliq) 20 میلی گرم / 5 میلی لیتر تولید و در بازار عرضه می‌شود. در بازار دارویی ایران آتورواستاتین فقط به فرم فراورده های قرصی 10، 20 و 40 میلیگرم ارائه میگردد.

موارد مصرف داروی آتورواستاتین

آتورواستاتین همراه با یک رژیم غذایی مناسب برای کمک به کاهش کلسترول «بد» و چربی‌ها (مانند LDL، تری گلیسیرید) و افزایش کلسترول «خوب» (HDL) در خون استفاده می‌شود. این دارو متعلق به گروهی از داروها به نام “استاتین” است که با کاهش میزان کلسترول ساخته شده توسط کبد عمل می‌کند. کاهش کلسترول “بد” و تری گلیسیرید و افزایش کلسترول “خوب” خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد و به جلوگیری از سکته مغزی و حملات قلبی کمک می‌کند. تغییراتی که ممکن است به عملکرد بهتر این دارو کمک کند شامل ورزش کردن، کاهش وزن در صورت اضافه وزن و ترک سیگار است. برای جزئیات بیشتر با دکتر خود مشورت کنید.

آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی Atorvastatin

مهارکننده HMG-CoA ردوکتاز؛ با مهار رقابتی HMG-CoA ردوکتاز، مرحله محدود کننده سرعت در بیوسنتز کلسترول را مهار می‌کند. فراهمی زیستی 14% (داروی اصلی) با شروع اثر 3 الی 5 روز و طول اثر 48 الی 72 ساعت می‌باشد. متابولیسم از طریق آنزیم کبدی P450 CYP3A4، شامل متابولیت‌های مشتقات ارتو و پارا هیدروکسیله و محصول بتا اکسیداسیون (غیر فعال) است. دفع این دارو عمدتاً از طریق صفرا و ادرار (2%) صورت می‌گیرد.

مقدار مصرف داروی Atorvastatin

قبل از شروع به مصرف داروی آتورواستاتین (Atorvastatin)، اطلاعات دارویی موجود بر روی بسته‌بندی دارو را مطالعه کنید. این دارو را به صورت خوراکی با یا بدون غذا طبق دستور پزشک، معمولاً یکبار در روز مصرف کنید. دوز بر اساس وضعیت پزشکی، پاسخ به درمان، سن و سایر داروهایی است که شما مصرف می‌کنید. از خوردن گریپ فروت یا نوشیدن آب گریپ فروت در حین استفاده از این دارو خودداری کنید، مگر اینکه پزشک یا داروساز شما بگوید که می‌توانید این کار را با خیال راحت انجام دهید. گریپ فروت می‌تواند احتمال عوارض جانبی این دارو را افزایش دهد. برای جزئیات بیشتر با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.

زمان مصرف قرص آتورواستاتین

اگر از داروهای دیگری نیز برای کاهش کلسترول خود استفاده می‌کنید (رزین‌های متصل به اسید صفراوی مانند کلستیرامین یا کلستیپول)، حداقل 1 ساعت قبل یا حداقل 4 ساعت پس از مصرف این داروها، آتورواستاتین را مصرف کنید. این داروها می‌توانند با آتورواستاتین واکنش نشان دهند و از جذب کامل آن جلوگیری کنند. این دارو را به طور منظم مصرف کنید تا بیشترین سود را از آن ببرید. به یاد داشته باشید که هر روز آن را در ساعت مشخصی مصرف کنید. حتی اگر احساس خوبی دارید به مصرف این دارو ادامه دهید. اکثر افراد مبتلا به کلسترول یا تری گلیسیرید بالا احساس بیماری نمی‌کنند. بسیار مهم است که به توصیه‌های پزشک خود در مورد رژیم غذایی و ورزش ادامه دهید.

نحوه مصرف آتورواستاتین در بزرگسالان و کودکان

1. برای هیپرلیپیدمی در بزرگسالان دوز اولیه 10-20 میلی گرم در روز پیشنهاد می‌شود. بیمارانی که نیاز به کاهش LDL-C بیش از 45 درصد دارند نیز ممکن است با 40 میلی گرم در روز شروع شود.
2. برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی دور اولیه مصرفی 10-20 میلی گرم PO در روز است که برای بیمارانی که نیاز به کاهش LDL-C بیش از 45 درصد دارند نیز ممکن است با 40 میلی گرم در روز شروع شود.
3. نارسایی کلیوی بر غلظت آتورواستاتین در پلاسما تأثیر نمی‌گذارد، بنابراین تنظیم دوز وجود ندارد. نارسایی کلیه یک عامل خطر برای میوپاتی و رابدومیولیز است که باید همه بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی را از نظر ایجاد میوپاتی تحت نظر بگیرید.
4. در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کبدی الکلی، غلظت پلاسما بطور قابل توجهی افزایش می‌یابد. همچنین این دارو در نارسایی حاد کبد یا سیروز جبران نشده منع مصرف دارد.
5. هیپرکلسترولمی خانوادگی هتروزیگوت در کودکان به عنوان مکمل رژیم غذایی برای کاهش LDL-C در بیماران بالای 10 سال مبتلا به هیپرکلسترولمی خانوادگی هتروزیگوت (HeFH) توصیه می‌شود. ایمنی و اثربخشی این دارو در کودکان زیر 10 سال ثابت نشده است، اما در بالای 10 سال ابتدا 10 میلی گرم در روز و در فواصل 4 هفته‌ای تیتر کنید. دوز مصرفی بیش از 20 میلی گرم در روز نشود.

موارد احتیاط

قبل از مصرف داروی آتورواستاتین، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. افراد دارای سوابق پزشکی یا بیماری‌هایی مانند بیماری کبد، بیماری کلیوی، مصرف الکل، مشکلات قلبی عروقی و… با مشورت پزشک اقدام به مصرف دارو کنند. مصرف روزانه الکل ممکن است خطر ابتلا به مشکلات کبدی را افزایش دهد، به ویژه هنگامی که با Atorvastatin ترکیب شود. همچنین افراد مسن ممکن است نسبت به عوارض جانبی این دارو، به ویژه مشکلات عضلانی، حساسیت بیشتری داشته باشند.

1. عوارض شناختی غیر جدی و برگشت پذیر در برخی بیماران ممکن است رخ دهد.
2. واکنش‌های حساسیت مفرط، از جمله آنافیلاکسی، ادم آنژیونورتیک، اریتم مولتی‌فرم، سندرم استیونز-جانسون و نکرولیز اپیدرمی سمی گزارش شده است.
3. افزایش HbA1c و سطح سرمی گلوکز ناشتا با درمان گزارش شده است. سبک زندگی را بهینه کنید، از جمله ورزش منظم، حفظ وزن بدن سالم و انتخاب غذای سالم را در نظر بگیرید.
4. نارسایی کلیه یک عامل خطر برای میوپاتی و رابدومیولیز است. همه بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی را برای ایجاد میوپاتی تحت نظر بگیرید. نارسایی کلیه بر غلظت پلاسمایی این دارو تأثیر نمی‌گذارد. بنابراین هیچ تنظیم دوز در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی وجود ندارد.
5. در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کبدی الکلی، غلظت پلاسمایی این دارو به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. Cmax و AUC در بیماران مبتلا به بیماری Childs-Pugh A هر کدام 4 برابر بیشتر است. Cmax و AUC تقریباً 16 برابر و 11 برابر در بیماران مبتلا به بیماری Childs-Pugh B افزایش یافته است. این دارو در بیماران مبتلا به نارسایی حاد کبدی یا سیروز جبران نشده منع مصرف دارد.

موارد منع مصرف آتورواستاتین

1. حساسیت به آتورواستاتین
2. نارسایی حاد کبد یا سیروز جبران نشده

عوارض جانبی داروی آتورواستاتین (Atorvastatin)

به یاد داشته باشید که این دارو به این دلیل تجویز شده است که پزشک شما تشخیص داده که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. تعداد بسیار کمی از افرادی که آتورواستاتین (Atorvastatin) مصرف می‌کنند ممکن است مشکلات خفیف حافظه یا گیجی داشته باشند. همچنین به ندرت، استاتین‌ها ممکن است باعث دیابت شوند یا آن را بدتر کنند. اگر عوارضی مانند درد، حساسیت و ضعف عضلانی (به ویژه با تب یا خستگی غیرعادی)، علائم مشکلات کلیوی (مانند تغییر در مقدار ادرار) و…. در بیمار ایجاد شد، مصرف دارو را قطع و به پزشک مراجعه کنید.

1. اسهال
2. نازوفارنژیت
3. آرترالژی
4. بی خوابی
5. عفونت ادراری
6. حالت تهوع
7. سوء هاضمه
8. افزایش ترانس آمینازها
9. اسپاسم عضلانی
10. درد اسکلتی عضلانی
11. میالژی
12. درد اندام
13. درد حلق

تداخل دارویی آتورواستاتین

1. تداخلات رده X (پرهیز): فرآورده‌های ترکیبی ضدویروس هپاتیت سی، کانیواپتان، سیکلوسپورین (سیستمیک)، فوزیدیک اسید (سیستمیک)، جم‌فیبروزیل، گلکاپرویر و پیبرنتاسویر، ایدلالیسیب، پوساکونازول، مخمر برنج قرمز، تیپراناویر
2. کاهش اثرات داروها توسط آتورواستاتین: دابیگاتران اتکسیلات، لانتانیم
3. کاهش اثرات آتورواستاتین توسط داروها: فوس فنی‌توئین، ایوزیدنیب، میتوتان، فنی‌توئین، مشتقات ریفامایسین، ساریلومب، سیلتوکسیمب، علف چای، توسیلیزوم، بکساروتن (سیستمیک)، القاکننده‌های CYP3A4 (متوسط و قوی)، دابرافنیب، دفراسیروکس، افاویرنز، انزالوتامید، اردافتینیب
4. افزایش اثرات داروها توسط آتورواستاتین: دیگوکسین، دیلتیازم، کتوکونازول (سیستمیک)، لومیتاپید، میدازولام، رپاگلینید، اسپیرونولاکتون، تالازوپاریب، ترابکتدین، وراپامیل، آلیسکایرن، سایمتیدین، داپتومایسین
5. افزایش اثرات آتورواستاتین توسط داروها: فوس اپرپیتانت، فوس نوتپیتانت، فوزیدیک اسید (سیستمیک)، جم‌فیبروزیل، گلکاپرویر و پیبرنتاسویر، آب گریپ‌فروت، گرازوپرویر، ایدلالیسیب، ایسترادفیلین، ایتراکونازول، کتوکونازول (سیستمیک)، لاروترکتینیب، لدیپاسویر، لترموویر، لومیتاپید، میفپریستون، نوتپیتانت، نیاسین، نیاسین آمید، آسیپیموکس، آمیودارون، فرآورده‌های ترکیبی ضدویروس هپاتیت، اپرپیتانت، آسوناپرویر، آزیترومایسین (سیستمیک)، بزافیبرات، سیپروفیبرات، کلاریترومایسین، کلوفازیمین، کوبیسیستات، کلشی سین، کانیواپتان، سیکلوسپورین (سیستمیک)، مهارکننده‌های CYP3A4 (متوسط و قوی)، سیپروترون، داکلاتاسویر، دانازول
6. تداخل با غذا: مصرف آب گریپ‌فروت ممکن است غلظت سرمی آتورواستاتین را کاهش دهد. به همین جهت، از مصرف هم‌زمان مقدار زیاد آب گریپ‌فروت با آتورواستاتین خودداری شود.

مصرف قرص آتورواستاتین (Atorvastatin) در دوران بارداری و شیردهی

با توجه به مهارکننده‌های ردوکتاز HMG-CoA باعث کاهش سنتز کلسترول و احتمالاً سنتز سایر مواد فعال بیولوژیکی مشتق از کلسترول می‌شود، ممکن است هنگام تجویز در زنان باردار، آسیب جنین رخ دهد. به محض تشخیص بارداری، درمان را قطع کنید، زیرا درمان هیپرلیپیدمی به طور کلی در دوران بارداری ضروری نیست. آترواسکلروز یک فرآیند مزمن است و قطع داروهای کاهنده چربی در دوران بارداری باید تأثیر کمی بر نتیجه درمان طولانی مدت هیپرلیپیدمی اولیه برای اکثر بیماران داشته باشد.

مطالعات حیوانی داروی آتورواستاتین

در مطالعات تولیدمثل حیوانی، هیچ اثر نامطلوب رشدی در موش‌های باردار یا خرگوش‌هایی که آتورواستاتین را به صورت خوراکی در دوزهایی که به ترتیب تا 30 و 20 برابر در معرض حداکثر دوز توصیه‌شده انسانی (MRHD) بر اساس 80 میلی‌گرم قرار گرفتند، مشاهده نشد. در سطح بدن (mg/m2)؛ در موش‌هایی که آتورواستاتین در دوران بارداری و شیردهی مصرف کردند، کاهش رشد و تأخیر پس از تولد در دوزهای بیشتر یا مساوی 6 برابر MRHD مشاهده شد.

تاثیرات داروی آتورواستاتین در شیردهی و تولید شیر

اطلاعاتی در مورد اثرات دارو بر روی شیرخواران یا تولید شیر در دسترس نیست. در برخی آزمایشات نشان داده شده است که داروهای این دسته به شیر انسان منتقل می‌شود و آتورواستاتین (Atorvastatin) در شیر موش وجود دارد. مطالعات روی موش‌ها نشان داده است که آتورواستاتین یا متابولیت‌های آن در شیر مادر موش‌های شیرده وجود دارد. هنگامی که یک دارو در شیر حیوانات وجود دارد، احتمال دارد که دارو در شیر انسان وجود داشته باشد. این دارو سنتز کلسترول و احتمالاً سنتز سایر مواد فعال بیولوژیکی حاصل از کلسترول را کاهش می‌دهد و در برخی موارد محدود به نوزاد شیرخوار آسیب می‌رساند.

توصیه‌های FDA MedWatch در رابطه با مصرف آتورواستاتین

1. در 20 ژوئیه 2021، FDA درخواست حذف منع مصرف مهارکننده‌های HMG-CoA ردوکتاز در زنان باردار کرد.
2. در صورت مصرف استاتین‌ها شیردهی توصیه نمی‌شود، زیرا دارو ممکن است از شیر عبور کند و خطری برای کودکان شیرخوار ایجاد کند.
3. برای بیماران با خطر کمتر، درمان با استاتین را به طور موقت تا پایان شیردهی متوقف کنید.
4. بیمارانی که در معرض خطر حمله قلبی یا سکته مغزی هستند و پس از زایمان به استاتین نیاز دارند. همچنین نباید از شیر مادر تغذیه کنند و باید از جایگزین‌هایی مانند شیر خشک برای نوزاد استفاده کنند.

شرایط نگهداری داروی Atorvastatin

داروی آتورواستاتین (Atorvastatin) باید در دمای اتاق و به دور از نور و رطوبت نگهداری شود. همچنین تمام داروهای شیمیایی و گیاهی را دور از دسترس حیوانات و کودکان نگهداری کنید.

کلام آخر قرص آتورواستاتین

آتورواستاتین همان طور که در این مطلب از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز گفتیم، به عنوان یک ابزار مهم در پیشگیری و مدیریت بیماری‌های قلبی و عروقی بسیار موثر است. اثبات‌های علمی نشان می‌دهد که مصرف این دارو باعث کاهش خطر ابتلا به این بیماری‌ها می‌شود. همچنین توصیه می‌شود که مصرف این دارو تحت نظر پزشک انجام شود، زیرا دارای عوارض جانبی زیادی است. در صورتی که بدون نسخه و بی‌رویه اقدام به مصرف این دارو کنید به عوارضی مانند اسهال، نازوفارنژیت، آرترالژی، بی‌خوابی، عفونت ادراری، حالت تهوع، سوء‌هاضمه، افزایش ترانس آمینازها و… دچار خواهید شد.

منبع سایت: Medscape