امروزه، پیشرفتهای بزرگی در زمینه محصولات دارویی و بهداشتی به وجود آمده است که سبب تحول ابزارها و تکنولوژیهای پزشکی برای مبارزه با انواع بیماریها از جمله اسکلروز چندگانه، اختلال کبدی، بیماری ام اس و… شده است. در این راستا، داروها نقش بسیار حیاتی دارند و انواع مختلفی از آنها برای درمان بیماریها و پیشگیری از عوارض جانبی استفاده میشوند.
یکی از داروهای مهم و موثر در درمان بسیاری از بیماریهای التهابی و اختلالات ایمنی سیستم بدن، داروی “اینترفرون بتا-1” است. در ادامه به بررسی اشکال دارویی، کاربردها، موارد احتیاط و منع مصرف داروی interferon beta 1a خواهیم پرداخت.
اشکال دارویی اینترفرون بتا 1
اشکال دارویی اینترفرون بتا 1 شامل سرنگ از پیش پر شده (Avonex) 30 میکروگرم / 0.5 میلی لیتر، خودکار خودتزریق از پیش پر شده (Avonex) 30 میکروگرم / 0.5 میلی لیتر، پودر برای تزریق (Avonex)، بسته تیتراسیون سرنگهای SC از پیش پر شده (Rebif) 8.8 میلکروگرم / 0.2 میلی گرم (6 سرنگ) و 22 میکروگرم / 0.5 میلی لیتر (6 سرنگ)
سرنگ SC از پیش پر شده (Rebif) 22 میکروگرم / 0.5 میلی لیتر و 44 میکروگرم / 0.5 میلی لیتر، تزریق خودکار SC از قبل پر شده (Rebif Rebidose) 8.8 میکروگرم / سرنگ، 22 میکروگرم / سرنگ و 44 میکروگرم / سرنگ میباشد.
موارد مصرف داروی اینترفرون بتا 1
این دارو برای درمان ام اس استفاده میشود. اینترفرون درمانی برای ام اس نیست، اما ممکن است به کاهش بدتر شدن بیماری و کاهش شعلهور شدن علائم (مانند مشکلات تعادل، بیحسی یا ضعف) کمک کند. برخی از مهمترین موارد مصرف اینترفرون بتا 1 شامل اسکلروز چندگانه، اختلال کبدی، بیماری ام اس و… میباشد.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی interferon beta 1a
اینترفرون نوترکیب؛ پروتئین ضد ویروسی، ضد تکثیری، تنظیمکننده ایمنی؛ پاسخ به آنتیژن سطحی را تغییر میدهد و ممکن است فعالیت سلولهای ایمنی را افزایش دهد. فارماکوکینتیک این دارو با شروع اثر 12 ساعت (Avonex) در مدت زمان 4 روز (Avonex) است. همچنین پیک زمان پلاسما 7.8-9.8 ساعت و پاکسازی در 33-55 لیتر در ساعت صورت میگیرد.
مقدار مصرف داروی interferon beta 1a
قبل از شروع استفاده از اینترفرون بتا 1، نسخه پزشک یا اطلاعات دارویی روی بستهبندی دارو را مطالعه کنید. برای افزایش راحتی، این دارو را از یخچال خارج کنید و بگذارید حدود 30 دقیقه قبل از تزریق در دمای اتاق گرم شود. این دارو را به روش دیگری مانند حرارت دادن در مایکروویو یا قرار دادن در آب داغ گرم نکنید.
داروی interferon beta 1 را طبق دستور پزشک، معمولاً هفتهای یکبار، به عضله تزریق کنید. همچنین بهتر است این دارو نزدیک زمان خواب برای کاهش عوارض جانبی استفاده شود. قبل از تزریق هر دوز، محل تزریق را با الکل تمیز کنید.
نحوه مصرف داروی اینترفرون بتا 1
- این دارو برای درمان اشکال عودکننده مولتیپل اسکلروزیس (شامل سندرم بالینی ایزوله، بیماری عودکننده- فروکشکننده و بیماری پیشرونده ثانویه فعال) برای کاهش تجمع ناتوانی جسمی و کاهش دفعات تشدید بالینی توصیه شده است.
- آوونکس: 30 میکروگرم به صورت عضلانی هر هفته تزریق میشود. جهت کاهش علائم شبه آنفولانز با هفته 7.5 میکروگرم آغاز و هر هفته 7.5 میکروگرم اضافه میشود تا به دوز پیشنهادی 30 میکروگرم برسد.
- ربیف 44 میکروگرم دوز هدف: هفته اول و دوم 8.8 میکروگرم 3 بار در هفته (حداقل با فاصله 48 ساعت)، هفته سوم و چهارم 22 میکروگرم 3 بار در هفته، هفتههای پنجم به بعد 44 میکروگرم 3 بار در هفته توصیه میشود. نحوه مصرف به صورت زیر جلدی و از طریق شکم (به جز خط کمر)، ران، بازو، باسن میباشد.
- ربیف 22 میکروگرم دوز هدف: هفتههای اول و دوم 4.4 میکروگرم 3 بار در هفته (حداقل با فاصله 48 ساعت)، هفته سوم و چهارم 11 میکروگرم 3 بار در هفته، هفته پنجم به بعد 22 میکروگرم 3 بار در هفته. نحوه مصرف به صورت زیر جلدی از طریق شکم (به جز خط کمر)، ران، بازو، باسن استفاده میشود.
زمان مصرف اینترفرون بتا 1
زمان مصرف این دارو باید با بررسی و دستور پزشک تعیین شود تا کمتر شاهد عوارض جانبی در بیماران باشیم. هر بار محل تزریق را تغییر دهید تا آسیب کمتر شود، همچنین تزریق در پوست قرمز، زخم، یا زخم عفونی انجام نشود. اگر از سرنگ از پیش پر شده استفاده میکنید، این دارو را طبق دستور پزشک به ران یا بازو تزریق و اگر از تزریق خودکار استفاده میکنید، طبق دستور در قسمت بیرونی بالای ران تزریق کنید.
در برخی بیماران برای کاهش خطر عوارض جانبی، پزشک دارو را با دوز پایین شروع میکند.
موارد احتیاط
قبل از مصرف اینترفرون بتا 1، اگر به آن یا سایر ترکیبات دارویی موجود حساسیت دارید، از مصرف دارو پرهیز کنید. این دارو دارای مواد غیرفعالی است که بعد از مصرف سبب ایجاد آلرژی و حساسیت خواهد شد. قبل از مصرف دارو سوابق پزشکی خود مانند خونریزی یا مشکلات خونی، مشکلات قلبی، بیماری کبد، روان یا اختلالات خلقی، اختلال تشنج، بیماری تیروئید و… را به پزشک اطلاع دهید.
اینترفرون میتواند احتمال ابتلا به عفونتها را افزایش دهد یا ممکن است عفونتهای فعلی را بدتر کند. از افراد دارای بیماریهای عفونی با امکان پخش بیماری دوری کنید.
- طبق گزارشات در برخی بیماران علائم شبیه آنفولانزا رخ داده است.
- اثربخشی در MS پیشرونده اولیه به طور قطعی نشان داده نشده است، مصرف به این افراد توصیه نمیشود.
- آنافیلاکسی به عنوان یک عارضه نادر درمان گزارش شده است. سایر واکنشهای آلرژیک شامل تنگی نفس، ادم دهانی، بثورات پوستی و کهیر است. در صورت بروز آنافیلاکسی یا سایر واکنشهای آلرژیک، درمان را قطع کنید.
- کاهش شمارش خون محیطی در تمام ردههای سلولی، از جمله پان سیتوپنی نادر و ترومبوسیتوپنی در بیماران تحت درمان گزارش شده است.
- مواردی از میکروآنژیوپاتی ترومبوتیک (TMA)، از جمله پورپورای ترومبوسیتوپنیک ترومبوتیک و سندرم اورمیک همولیتیک که برخی کشنده هستند، گزارش شده است. این موارد چند هفته تا سال پس از شروع محصولات اینترفرون بتا گزارش شده است. در صورت بروز علائم بالینی و یافتههای آزمایشگاهی مطابق با TMA، درمان را قطع کنید.
- تشنج به طور موقت با استفاده از اینترفرونهای بتا در کارآزماییهای بالینی و نظارت بر ایمنی پس از بازاریابی مرتبط بوده است.
- گزارشهای پس از بازاریابی از اختلالات خود ایمنی اندامهای هدف متعدد در بیماران تحت درمان شامل ترومبوسیتوپنی ایدیوپاتیک، پرکاری و کم کاری تیروئید و موارد نادر هپاتیت خود ایمنی بود. اگر بیماران تحت درمان دچار یک اختلال خود ایمنی جدید شدند، درمان را متوقف کنید.
- علاوه بر آزمایشهای آزمایشگاهی که معمولاً برای نظارت بر بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس لازم است، شمارش کامل گلبولهای سفید خون، شمارش پلاکتها و ترکیبات شیمیایی خون از جمله آزمایشهای عملکرد کبد، در طول درمان توصیه میشود. بیماران مبتلا به سرکوب میلو ممکن است به نظارت دقیقتری بر شمارش کامل سلولهای خونی، با شمارش افتراقی و پلاکتی نیاز داشته باشند.
- عملکرد تیروئید باید به طور دورهای کنترل شود، اگر بیماران علائم اختلال عملکرد تیروئید (کم کاری یا پرکاری تیروئید) را داشته باشند یا دچار آن شوند، آزمایشات عملکرد تیروئید باید طبق روش پزشکی استاندارد انجام شود.
موارد منع مصرف اینترفرون بتا 1
- حساسیت به بتا اینترفرون ها، آلبومین (برای فرمولاسیونهای حاوی آلبومین)
- زنان باردار
- سوابق پزشکی خاص (ماننداختلال کبدی، قلبی، اختلال عملکرد تیروئید و…)
افسردگی و اختلالات روانی با داروی اینترفرون بتا 1
- به بیماران تحت درمان با این دارو و مراقبان آنها باید توصیه شود که هرگونه علائم افسردگی، افکار خودکشی و روانپریشی را فوراً به پزشک تجویز کننده خود گزارش دهند. اگر بیمار دچار افسردگی یا سایر علائم شدید روانپزشکی شد، باید درمان را متوقف کرد.
- گزارشهای پس از بازاریابی از افسردگی، افکار خودکشی یا ایجاد اختلالات روانپزشکی جدید یا بدتر شده از جمله روانپریشی، گزارش شده است که برای برخی از این بیماران، علائم افسردگی پس از قطع درمان بهبود یافت.
آسیب کبدی داروی اینترفرون بتا 1
- آسیب شدید کبدی، از جمله برخی موارد نارسایی کبدی که نیاز به پیوند کبد دارند، به ندرت گزارش شده است. علائم اختلال عملکرد کبد از یک تا شش ماه پس از شروع درمان آغاز شد. اگر زردی یا سایر علائم اختلال عملکرد کبد ظاهر شد، به دلیل احتمال پیشرفت سریع به نارسایی کبد، درمان باید فوراً قطع شود.
- افزایش بدون علامت ترانس آمینازهای کبدی (به ویژه SGPT) در درمان با اینترفرون شایع است. درمان باید با احتیاط در بیماران مبتلا به بیماری کبد فعال، سوء مصرف الکل، افزایش SGPT سرم (بیش از 2.5 برابر ULN) یا سابقه بیماری کبدی قابل توجه شروع شود.
- همچنین، خطر بالقوه استفاده در ترکیب با محصولات سمی کبدی شناخته شده باید قبل از تجویز یا هنگام افزودن عوامل جدید به رژیم بیمارانی که قبلا این درمان را دریافت کردهاند در نظر گرفته شود.
نارسایی احتقانی قلب داروی اینترفرون بتا 1
- بیماران مبتلا به نارسایی احتقانی قلب از قبل باید از نظر بدتر شدن وضعیت قلبی خود در طول شروع و ادامه درمان تحت نظر باشند.
- در حالی که بتا اینترفرونها هیچ گونه سمیت مستقیم قلبی شناخته شدهای ندارند، در طول دوره پس از فروش، مواردی از نارسایی احتقانی قلب، کاردیومیوپاتی و کاردیومیوپاتی همراه با نارسایی احتقانی قلب در بیمارانی گزارش شده است که مستعد ابتلا به این رویدادها نبوده و علتهای دیگر مشخص نشده است.
واکنش محل تزریق آمپول اینترفرون بتا 1
- واکنشهای محل تزریق از جمله نکروز محل تزریق، میتواند با استفاده از محصولات اینترفرون بتا رخ دهد. در کارآزماییهای بالینی کنترلشده، واکنشهای محل تزریق (به عنوان مثال درد محل تزریق، کبودی یا اریتم) گزارش شده است.
- آبسه، لولیت و نکروز محل تزریق در شرایط پس از بازاریابی با داروهای اینترفرون بتا گزارش شده است.
- به طور دورهای درک بیمار و استفاده از روشهای خود تزریقی آسپتیک را ارزیابی کنید، به ویژه اگر نکروز محل تزریق رخ داده باشد. اینکه آیا باید درمان را به دنبال یک محل نکروز قطع کرد یا خیر، بستگی به میزان نکروز دارد.
- برای بیمارانی که پس از وقوع نکروز محل تزریق به درمان ادامه میدهند، از تجویز دارو در ناحیه آسیبدیده تا زمان بهبودی کامل خودداری کنند. در صورت بروز ضایعات متعدد، محل تزریق را تغییر دهید یا درمان را تا زمان بهبودی قطع کنید.
عوارض جانبی اینترفرون بتا 1 (interferon beta 1a)
واکنشهای محل تزریق، درد عضلانی، سندرم شبه آنفولانزا، سردرد، عفونت، تب، درد و… برخی از عوارض جانبی داروی اینترفرون بتا 1 میباشد. اکثر افراد در زمان شروع این دارو علائمی شبیه آنفولانزا مانند سردرد، خستگی، تب، لرز و دردهای عضلانی دارند. این علائم معمولاً حدود 1 روز پس از تزریق باقی میمانند و پس از چند ماه استفاده مداوم بهبود مییابند یا از بین میروند.
برخی از عوارض جانبی جدی این دارو شامل تغییرات روانی (مانند افسردگی جدید یا بدتر شدن، افکار خودکشی، روانپریشی)، احساس گرمای بیش از حد یا سرماخوردگی، خونریزی یا کبودی آسان، چرک یا تغییر رنگ پوست در محل تزریق، درد یا تورم مفاصل، علائم مشکلات کلیوی، علائم مشکلات کبدی و… میباشد.
- واکنشهای محل تزریق
- سردرد، سرگیجه و درد
- سندرم شبه آنفولانزا
- درد عضلانی
- حالت تهوع
- عفونت و تب
- اسهال
- سوءهاضمه
- کم خونی
- درد قفسه سینه
تداخل دارویی اینترفرون بتا 1
قبل از تجویز نسخه توسط پزشک، لیستی از داروهای شیمیایی و گیاهی (بانسخه و بدون نسخه) تهیه کرده و به پزشک نشان دهید. تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد داروهای شما را تغییر یا خطر عوارض جانبی خطرناک را افزایش دهد.
طبق برخی گزارشات داروهای کلادریبین، زیدوودین، کلادریبین سبب تداخل دارویی با این دارو میشوند. تداخل خاص و خطرناکی تاکنون از این دارو گزارش نشده است.
- کلادریبین (پرهیز)
- زیدوودین (افزایش اثرات داروها توسط اینترفرون)
- کلادریبین (افزایش اثرات اینترفرون توسط داروها)
مصرف داروی انترفرون بتا 1 (interferon beta 1a) در دوران بارداری و شیردهی
دادههای یک مطالعه مبتنی بر جمعیت بزرگ و همچنین سایر مطالعات منتشر شده در طی چندین دهه، خطر نقصهای مادرزادی عمده مرتبط با دارو را با مصرف در اوایل بارداری شناسایی نکردهاند. همچنین یافتههای مربوط به خطر بالقوه برای وزن کم هنگام تولد یا سقط جنین با استفاده از داروهای اینترفرون بتا در بارداری متناقض بوده است.
در مطالعات حیوانی بر روی میمونهای باردار، تجویز اینترفرون بتا در دوران بارداری منجر به افزایش نرخ سقط جنین در دوزهای بیشتر از دوزهای بالینی شد. لازم بذکر است، مقالات منتشر شده وجود این دارو در شیر انسان را در سطوح پایین توصیف کرده است.
کلام آخر داروی اینترفرون بتا 1
داروی اینترفرون بتا-1 ابزار مهمی در دسترسی به بهبود برای بیماران با بیماریهای التهابی و ایمنی است. اطلاعات دقیق در مورد این دارو و رعایت دقیق دستورات پزشکی میتواند به افراد کمک کند تا بیشتر از فواید این دارو بهرهمند شوند و کیفیت زندگی بهتری داشته باشند.
با این حال، در کنار کاربردهای گسترده داروی معرفی شده در مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز باید دقت زیادی به عوارض جانبی، موارد احتیاط و منع مصرف آن داشت. برخی از عوارض جانبی این دارو شامل واکنشهای محل تزریق، درد عضلانی، سندرم شبه آنفولانزا، سردرد، عفونت، تب و… میباشد.
منبع: Medscape