در سال‌های اخیر اخباری مبنی بر سرطان زا بودن رانیتیدین شنیده می‌شود و شک و شبه‌ها در مورد مصرف این دارو را در میان مصرف‌کنندگان که تعدادشان اندک نیز نیست، بالا می‌برد. در این مطلب ابتدا به بررسی داروی رانیتیدین می‌پردازیم و سپس نتیجه تحقیقات در مورد سرطان زا بودن آن را به شما عزیزان ارائه می‌دهیم تا با آگاهی و اطلاعات بیشتری به سراغ مصرف آن بروید.
رانیتیدین چیست ؟
از آنجایی که آمار مبتلایان به مشکلات معده در ایران زیاد است، رانیتیدین نام آشنایی برای بسیاری از مردم به شمار می‌آید. رانیتیدین به دسته‌ای از داروها به نام “مهارکننده‌های گیرنده هیستامین” تعلق دارد. از این دارو عموما به منظور درمان زخم معده، کاهش ترشح بیش از حد اسید معده و بهبود بازگشت اسید معده به مری استفاده می‌شود. رانیتیدین را در قالب قرص، شربت، کپسول و محلول قابل تزریق در بازار جهانی دارو می‌توان به سهولت یافت. زانتاک “zantac” نام تجاری رانیتیدین است و ممکن است بسیاری از افراد این دارو را با این نام بشناسند.
ماجرای سرطان زا بودن رانیتیدین
در سال 2019 سازمان غذا و دارو آمریکا و اروپا اعلام کردند که گزارش‌هایی مبنی بر وجود یک ناخالصی در داروی رانیتیدین (زانتاک) دریافت کرده‌اند و از این رو قصد بررسی ایمنی این دارو را در دستور کار خود قرار داده‌اند. پس از انجام بررسی‌ها FDA (سازمان غذا و دارو آمریکا) رسما اعلام کرد که مقادیر غیرقابل قبولی از ناخالصی NDMA (نیتروسامین) را در داروی رانیتیدین و فرم‌های ژنریک آن یافته و این ناخالصی احتمالا برای انسان سرطان‌زا است. این مسئله موجب شد تا فروش رانیتیدین در بسیاری از کشورها تا انجام بررسی‌های جامع‌تر متوقف شود.
نیتروزامین یا NDMA چیست ؟
NDMA یک آلاینده محیطی است که در آب و مواد غذایی همچون محصولات لبنی و گوشت‌های کبابی یافت می‌شود. اثر سمی بودن این ماده نخستین بار در سال 1937 و سرطان‌زا بودن آن در سال 1965 مطرح شد. بررسی سرطان‌زا بودن این ماده بیشتر روی حیوانات انجام گرفته و مطالعات روی انسان‌ها در این زمینه محدود است. اما با این حال این احتمال وجود دارد که این ماده اثرات سرطان‌زا روی انسان نیز داشته باشد.
بررسی رانیتیدن ایرانی
پس از ریکال جهانی داروی رانیتیدین و هشدار FDA سازمان غذا و دارو ایران نیز (در سال 1398) تصمیم گرفت تا از رانیتیدین‌های ایرانی نمونه‌برداری انجام گیرد تا احتمال سرطان زا بودن رانیتیدین بیشتر مورد بررسی قرار گیرد. بر این اساس مقرر شد تا تمامی شرکت‌های سازنده رانیتیدین نمونه‌ای از محصول خود را ظرف 3 روز به منظور آزمایش به سازمان غذا و دارو ارسال نمایند.
نتیجه تحقیقات در مورد سرطان زا بودن رانیتیدین ایرانی
پس از انجام بررسی‌های لازم سازمان غذا و دارو ایران اعلام کرد که وجود ناخالصی سرطان‌زا در رانیتیدین‌های ایرانی گزارش نشده است و بیماران به راحتی می‌توانند از این دارو برای درمان مشکلات دستگاه گوارش خود استفاده نمایند. البته بررسی‌های بیشتر نیز ادامه پیدا کرد تا در صورت پیدا کردن یافته‌ای جدید به اطلاع عموم برسد.
رانیتیدین بخوریم یا نخوریم ؟
با ادامه تحقیقاتی که در مورد سرطان زا بودن رانیتیدین صورت گرفت FDA جزئیات بیشتری را منتشر کرده و اعلام نمود که خواستار قطع مصرف دارو در میان مردم نیست اما با این حال توصیه می‌کند که رانیتیدین فقط برای کوتاه مدت و در دوزهای اندک مورد استفاده قرار گیرد. اگر از سوزش سر معده رنج می‌برید، راهکار برطرف کردن آن فقط مصرف مداوم رانیتیدین به مدت طولانی نیست. ممکن است بتوانید با تغییر در سبک زندگی خود و پرهیز از غذاها و نوشیدنی‌های پرادویه، کم کردن حجم غذا و خودداری از نوشیدن الکل مشکلات معده خود را بهبود بخشید تا کمتر لازم باشد تا به سراغ رانیتیدین بروید.
اگرچه تحقیقات همچنان ادامه دارند اما حتی اگر احتمالی اندک برای سرطان زا بودن رانیتیدن وجود داشته باشد، در صورت مصرف در دوزهای بالا این احتمال افزایش می‌یابد. سعی کنید تنها با تجویز پزشک اقدام به مصرف رانیتیدین کنید و تنها تا مدت زمانی که پزشک تعیین کرده است، مصرف دارو را ادامه دهید. گاهی نیز می‌توانید از قرص ضد سوزش معده با ترکیباتی دیگر استفاده نمایید.
چه افرادی از رانیتیدین استفاده نکنند ؟
افرادی که به بیماری‌های کلیوی و کبدی مبتلا هستند در مورد مصرف رانیتیدین باید بسیار هشیارانه عمل نمایند و بهتر است از پزشک بخواهند تا داروی دیگری را جایگزین آن نماید. مصرف مداوم رانیتیدین همچنین ممکن است احتمال بروز ذات‌الریه را افزایش دهد بنابراین در صورت مشاهده علائمی همچون درد قفسه سینه، احساس تنگی نفس و سرفه شدید حتما باید با مشورت پزشک معالج مصرف دارو را قطع نمایید.
عوارض رانیتیدین
پس از بررسی سرطان زا بودن رانیتیدین بهتر است به عوارض این دارو نیز اشاره داشته باشیم زیرا رانیتیدین یکی از پرمصرف‌ترین داروها در کشور ما به شمار می‌آید. استفاده بلند مدت از رانیتیدین بدون تجویز پزشک ممکن است با عوارض زیر همراه باشد:
- درد معده
- سرفه همراه با مخاط
- احساس نفس تنگی
- تب و لرز
- اختلال در ضربان قلب
- خواب آلودگی
- سرگیجه
- اسهال یا یبوست
- اختلال در خواب
تداخل دارویی رانیتیدین
تداخل دارویی به این معنا است که دارویی مانع از اثرگذاری مناسب و مطلوب یک داروی دیگر شود. برخی از داروهایی که مصرف همزمان آنها با رانیتیدین توصیه نمی‌شود در قسمت زیر آمده است:
- دلاوردین
- پروکائین‌آمید
- وارفارین
- گلی‌پیزید
- میدازولام و تریازولام
- جفی‌تینیب
- آتازاناویر
همچنین به یاد داشته باشید که کشیدن سیگار سبب افزایش ترشح اسید معده می‌شود و اگر از رانیتیدین استفاده می‌کنید، در این صورت تاثیر دارو کاهش خواهد یافت. موادغذایی مثل گوجه فرنگی، نعنا، نوشیدنی‌های گرم و کافئین‌دار نیز ترشح اسید معده را زیاد می‌کنند و بهتر است در زمان مصرف رانیتیدین مورد استفاده قرار نگیرند. مایعات و غذاهای آبکی اسید معده را رقیق می‌کنند و بنابراین همزمان با رانیتیدین توصیه می‌شوند.
کلام پایانی
ماجرای سرطان زا بودن رانیتیدین را در این مقاله مورد بررسی قرار دادیم. از آنچه گفته شد می‌توان به وضوح نتیجه گرفت که رانیتیدین یک داروی ممنوع نیست و در مواردی که با تجویز پزشک باشد به راحتی می‌توان از آن بهره گرفت اما مصرف طولانی مدت این دارو بدون نسخه پزشک ممکن است عوارض نامطلوبی را در پی داشته باشد. از آنجایی که این دارو بسیار پرمصرف است، در مورد مصرف آن بسیار هشیارانه و بااحتیاط عمل نمایید.
رانیتیدین اصلا دیگه پیدا نمیشه. درسته؟
بله متاسفانه نایاب شده است. در حال حاضر جایگزین آن فاموتیدین است.