ریسپریدون یک داروی ضدروانپریشی آتیپیک است که برای درمان روانگسیختگی، شیدایی دوقطبی، اختلال دوقطبی، تحریک‌پذیری مرتبط با اختلال اوتیسم و… استفاده میشود. این دارو با مسدودکردن گیرنده‌های دوپامین و سروتونین در مغز کار می‌کند. قرص risperidone علائمی مانند شیدایی، افسردگی، توهمات، هذیان، اختلالات فکری، رفتارهای پرخاشگرانه و اختلال اوتیسم را کاهش می‌دهد.در کنار این کاربردها نباید از عوارض جانبی و خطرات این دارو برای سالمندان و کودکان صرف نظر کرد. در ادامه مقاله به بررسی اشکال دارویی، موارد مصرف، موارد احتیاط و منع مصرف این محصول خواهیم پرداخت.
اشکال دارویی ریسپریدون
شرکت‌های داروسازی داخلی و خارجی محصولات خود را در اشکال مختلف بسته به نیاز پزشکان و بیماران تولید می‌کنند. انتخاب اشکال دارویی متنوع براساس سوابق پزشکی، سلامت جسمانی و سن بیمار (بزرگسالان، کودکان و سالمندان) توسط پزشک تجویز میشود. اشکال دارویی ریسپریدون شامل قرص، محلول خوراکی ریسپریدال 1 میلی گرم در میلی لیتر، کیت تعلیق تزریقی طولانی مدت، کیت تعلیق تزریقی با رهش طولانی مدت (Rykindo)، کیت تعلیق تزریقی SC با رهش طولانی (Perseris)، کیت تعلیق تزریقی SC با رهش طولانی (Uzedy) میباشد. رسپریدون باید با نسخه و دستور پزشک مصرف شود.
موارد مصرف قرص ریسپریدون
ریسپریدون برای درمان برخی اختلالات روانی یا خلقی (مانند اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی، تحریک‌پذیری مرتبط با اختلال اوتیسم) استفاده میشود. این دارو می‌تواند به شما کمک کند تا به وضوح فکر کنید و در زندگی روزمره خود احساس راحتی کنید. قرص risperidone به دسته ای از داروها به نام آنتی سایکوتیک‌های آتیپیک تعلق دارد که با کمک به بازگرداندن تعادل برخی مواد طبیعی در مغز عمل می‌کند. برخی از مهمترین موارد مصرف آن شامل روانگسیختگی، شیدایی دوقطبی، اختلال دوقطبی، سندرم تورت (خارج از برچسب) و اختلال استرس پس از سانحه (خارج از برچسب) میباشد.
موارد مصرف ریسپریدون در کودکان
- شیدایی دوقطبی
- روانگسیختگی
- اوتیسم
موارد مصرف ریسپریدون در بزرگسالان
- روانگسیختگی
- شیدایی دوقطبی
- اختلال دوقطبی
- سندرم تورت (خارج از برچسب)
- اختلال استرس پس از سانحه (خارج از برچسب)
موارد مصرف ریسپریدون در سالمندان
- اسکیزوفرنی
- شیدایی دوقطبی
- روانپریشی، بی‌قراری مرتبط با زوال عقل آلزایمر (خارج از برچسب)
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی risperidone
مکانیسم عمل ریسپریدون یل ترکیبی بالایی برای گیرنده‌های سروتونین نوع 2 (5-HT2) دارد. به گیرنده‌های دوپامین D2 با میل ترکیبی 20 برابر کمتر از گیرنده‌های 5-HT2 متصل میشود. همچنین گیرنده‌های آلفا1- آدرنرژیک، آلفا2- آدرنرژیک و هیستامینرژیک را متضاد کرده و میل ترکیبی متوسطی برای گیرنده‌های سروتونین نوع 1 (5-HT1C، 5-HT1D، 5-HT1A) دارد. لازم بذکر است، این فرایند هیچ تمایلی به گیرنده‌های موسکارینی، بتا1- آدرنرژیک و بتا2- آدرنرژیک ندارد. این دارو به طور گسترده توسط کبد متابولیزه شده و پس از جذب به سرعت توزیع میشود. دفع این محصول از طریق ادرار (70%) و مدفوع (14%) صورت می‌گیرد.
مقدار مصرف داروی risperidone
داروی ریسپرویدون risperidone را با غذا یا بدون غذا طبق دستور پزشک، معمولاً یک یا دو بار در روز از طریق خوراکی مصرف کنید. تا زمانی که برای مصرف آماده نشده‌اید، قرص را از بسته‌بندی خارج نکنید. دوز بر اساس سن، وضعیت پزشکی، پاسخ به درمان باید توسط پزشک تجویز شود. برای کاهش خطر عوارض جانبی، پزشک ممکن است به شما دستور دهد که این دارو را با دوز کم شروع کنید و به تدریج دوز خود را افزایش دهید. دارو را مطابق دستور پزشک مصرف کنید تا بیشترین سود را از آن ببرید. برای کمک به یادآوری جهت مصرف می‌توانید دارو را هر روز در زمانی یکسان (مانند عصر) مصرف کنید.
طریقه مصرف قرص ریسپریدون برای روانگسیختگی
- بیماران این قرص را تنها با دستور پزشک مصرف کنید تا دچار عوارض خطرناک نشوید.
- برای درمان روانگسیختگی ابتدا 2 میلی گرم در روز مصرف کنید، سپس میتوان 1-2 میلی گرم در روز در فواصل ≥24 ساعت مصرف را افزایش داد.
- دوز توصیه شده برای درمان این بیماری، 2-8 میلی گرم در روز یا هر 12 ساعت بسته به نسخه پزشک میباشد.
طریقه مصرف قرص ریسپرویدون برای اختلال و شیدایی دو قطبی
- در جهت درمان شیدایی دوقطبی باید در ابتدا 2-3 میلی گرم روزانه و سپس در صورت لزوم تا 6 میلی گرم در روز مصرف کنید.
- برای اختلال دوقطبی تک درمانی یا همراه با لیتیوم یا والپروات 25 میلی گرم 2 بار در هفته توصیه میشود.
مقدار مصرف قرص ریسپریدون برای سندرم تورت و اختلال استرس پس از سانحه
- این دارو برای درمان سندرم تورت 5-1 میلی گرم در روز که ممکن است با افزایش 0.5 میلی گرم در هر 12 ساعت در فواصل بیش از 3 روز افزایش یا کاهش یابد.
- مقدار مصرف کلی برای این بیماری نباید بیشتر از 6 میلی گرم در روز باشد.
- برای اختلال استرس پس از سانحه 5 الی 8 میلی گرم در روز تجویز میشود.
زمان مصرف قرص ریسپریدون
مقدار و زمان مصرف داروی ریسپریدون براساس بیماری‌های مختلف تعیین میشود و امکان قرارگیری تمامی دوزهای مصرفی در این مقاله نیست. به همین جهت، قبل از مصرف این محصول اطلاعات دارویی موجود بر روی بسته‌بندی آن را مطالعه کنید. دوز مصرفی به همراه موارد احتیاط بطور دقیق برای شما بیان شده است. بدون مشورت و نسخه پزشک این دارو را مصرف نکنید، زیرا سبب عوارض جانبی و گاهی تداخل دارویی میشود. اگر بعد از مصرف هرگونه عوارض جانبی جدی در شما ایجاد شد، مصرف را قطع و به پزشک خود اطلاع دهید.
مقدار مصرف قرص ریسپریدون در کودکان
- ایمنی و اثربخشی این محصول برای درمان روانگسیختگی در کودکان زیر 13 سال ثابت نشده است. کودکان و افراد زیر 13 سال تنها با نسخه پزشک این دارو را مصرف کنند.
- در جهت درمان روانگسیختگی در افراد بالای 13 سال، مصرف 5 میلی گرم روزانه تجویز میشود که ممکن است تا 3 میلی گرم در روز افزایش یابد.
- برای درمان شیدایی دوقطبی در کودکان بیشتر از 10 سال 5 میلی گرم روزانه که تا 2.5 میلی گرم در روز قابل افزایش است. در صورت بروز خوابآلودگی مداوم، دوز روزانه را هر 12 ساعت تنظیم کنید.
- برای درمان تحریک‌پذیری مرتبط با اختلال اوتیسم در کودکان 5 تا 16 سال (یا بیشتر از 12 کیلوگرم) 25 میلی گرم روزانه که تا 0.5 میلی گرم در روز قابل افزایش است.
طریقه مصرف قرص ریسپریدون در سالمندان
قرص ریسپریدون برای روانپریشی مرتبط با زوال عقل، به دلیل افزایش خطر مرگ ناشی از بیماری قلبی و عروقی یا عفونی تایید نشده است. خطر افت فشار خون ارتواستاتیک در افراد مسن بیشتر است. به همین دلیل نظارت بر عملکرد کلیه و فشار خون ارتواستاتیک در سالمندان امری ضروری است.
- برای درمان اسکیزوفرنی، شیدایی دوقطبی از دوز اولیه کمتر استفاده کنید و به تدریج تنظیم کنید.
- در جهت روانپریشی، بی‌قراری مرتبط با زوال عقل یا آلزایمر 25 الی 1 میلی گرم روزانه که نباید بیشتر از 1.5-2 میلی گرم در روز باشد.
موارد احتیاط
قبل از مصرف قرص ریسپریدون (risperidone) اگر به آن یا داروهای مشابه حساسیت دارید به پزشک اطلاع دهید. این محصول ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. بیمارانی که دارای سوابق پزشکی از جمله بیماری کبد، بیماری کلیوی، تشنج، مشکل در بلع، تعداد پایین گلبول‌های سفید خون ، بیماری پارکینسون، زوال عقل، مشکلات چشمی خاص (آب مروارید، گلوکوم)، سابقه شخصی یا خانوادگی دیابت، بیماری قلبی، سطح کلسترول یا تری گلیسیرید بالا، مشکلات تنفسی در هنگام خواب و… هستند با احتیاط و دستور پزشک این دارو را مصرف کنند.
- افزایش بروز بیماری عروق مغزی و آریتمی‌های تهدیدکننده زندگی با دوزهای درمانی داروهای ضدروانپریشی گزارش شده است.
- این دارو ممکن است باعث اثرات آنتی‌کولینرژیک از جمله تاری دید، احتباس ادرار، بی‌قراری، گیجی و خشکی دهان شود.
- در بیماران با سابقه تشنج، بیماری پارکینسون، زوال عقل لوی بادی، بیماری قلبی و عروقی، هیپوولمی، کم‌آبی و… با احتیاط مصرف شود.
- لکوپنی یا نوتروپنی و آگرانولوسیتوز در بیماران گزارش شده است. عوامل خطر احتمالی برای لکوپنی یا نوتروپنی شامل تعداد کم گلبول‌های سفید خون (WBC) و سابقه لکوپنی یا نوتروپنی ناشی از دارو است.
- اگر بیمار دارای سابقه کاهش قابل توجه بالینی تعداد WBC (گلبول سفید) یا لکوپنی یا نوتروپنی ناشی از دارو است، شمارش کامل خون (CBC) را در چند ماه اول درمان کنترل کنید.
- داروی ریسپریدون ممکن است باعث خوابآلودگی، افت فشار خون، بی‌ثباتی حرکت و حسی شود.
- اختلال حرکت و آسپیراسیون مری با استفاده از داروهای ضدروانپریشی گزارش شده است.
- ممکن است علائم خارج هرمی از جمله واکنش‌های دیستونیک حاد، آکاتیزیا، شبه پارکینسونیسم و دیسکینزی دیررس ایجاد کند.
- سندرم عنبیه فلاپی حین عمل در بیمارانی که درمان با ریسپریدون دریافت می‌کنند، گزارش شده است.
- در کودکان کمتر از 15 کیلوگرم با احتیاط مصرف شود.
- تشنج مشاهده شده در طی مطالعات قبل از بازاریابی ریسپریدون در بیماران بزرگسال مبتلا به اسکیزوفرنی مشاهده شده است.
- اختلال در تنظیم دمای بدن به عوامل ضدروانپریشی نسبت داده شده است.
موارد منع مصرف قرص ریسپریدون
قبل از مصرف هر دارویی موارد احتیاط و منع مصرف موجود بر روی اطلاعات دارویی آن را مطالعه کنید. در مورد مصرف ایمن ریسپریدون (risperidone) با پزشک خود مشورت کنید، زیرا این دارو ممکن است باعث سرگیجه یا خوابآلودگی شود. بعد از مصرف قرص از انجام کارهایی که نیازمند هوشیاری بالا است خودداری کنید. برنامه روزمره خود را مطابق با این عوارض جانبی تنظیم کنید تا خطری سلامتی شما را تهدید نکند. افراد مسن ممکن است نسبت به عوارض جانبی این دارو، به ویژه خواب آلودگی، سرگیجه، سبکی سر و طولانی شدن QT (سندرم QT) حساس‌تر باشند. افراد مسن، کودکان و زنان باردار را بطور مرتب کنترل کنید.
- حساسیت مفرط مستند
- بیماران مسن مبتلا به روانپریشی مرتبط با زوال عقل
- همانطور که در کارآزمایی‌های کنترل‌شده کوتاه مدت نشان داده شده است، بیماران مسن مبتلا به روانپریشی مرتبط با زوال عقل که با داروهای ضدروانپریشی درمان میشوند، در معرض خطر مرگ هستند.
- افراد با سوابق پزشکی نظیر قلبی و عروقی (مانند نارسایی قلبی، مرگ ناگهانی) یا عفونی (مثلاً ذات‌الریه) با دستور پزشک این دارو را مصرف کنند.
عوارض جانبی داروی ریسپریدون (risperidone)
خوابآلودگی، سرگیجه، سبکی سر، خشکی آب دهان، حالت تهوع، افزایش وزن یا خستگی برخی از عوارض قرص ریسپریدون می‌باشند. اگر هر یک از این اثرات ماندگار یا بدتر شد، فورا به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. عوارض جدی این محصول شامل اشکال در بلع، اسپاسم عضلانی، لرزش ، تغییرات ذهنی و خلقی (مانند اضطراب، بی‌قراری)، قطع تنفس در طول خواب و… میباشد. در صورت بروز هرکدام از این موارد، مصرف دارو را قطع و به پزشک مراجعه کنید.
- خوابآلودگی یا بیخوابی
- تحریک و اضطراب
- خستگی و سردرد
- رینیت
- آکاتیسیا
- افزایش اشتها
- استفراغ
- شب ادراری یا یبوست
- سوء‌هاضمه و حالت تهوع
- سرگیجه و حالت تهاجمی
- تپش قلب و درد قفسه‌سینه
تداخل دارویی ریسپریدون
تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد داروهای شما را تغییر یا خطر عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. بیماران قبل از مراجعه به پزشک لیستی از داروهای مصرفی خود (بانسخه، بدون‌نسخه و گیاهی) تهیه کرده و به پزشک نشان دهید. قرص ریسپرویدون risperidone به دلیل ایجاد خوابآلودگی و گیجی دارای تداخل دارویی زیادی است. داروهای خواب یا اضطراب (مانند آلپرازولام، لورازپام، زولپیدم)، شل‌کننده‌های عضلانی (مانند کاریزوپرودول، سیکلوبنزاپرین)، یا آنتی‌هیستامین‌ها (مانند ستیریزین)، محصولات سرفه و ضدسرماخوردگی و… سبب تداخل دارویی با این محصول میشوند.
مصرف قرص ریسپریدون (risperidone) در دوران بارداری و شیردهی
نوزادانی که در سه ماهه سوم بارداری در معرض داروهای ضدروانپریشی قرار گرفته‌اند، بیشتر در معرض خطر علائم خارج هرمی و یا ترک بعد از زایمان هستند. داده‌های موجود از مطالعات اپیدمیولوژیک منتشر شده در مورد زنان باردار خطر ابتلا به نقص‌های مادرزادی عمده، سقط جنین یا پیامدهای نامطلوب مادر و جنین را نشان نمی‌دهد. البته خطراتی برای مادر در ارتباط با اسکیزوفرنی یا اختلال دوقطبی درمان نشده و قرارگرفتن در معرض داروهای ضدروانپریشی وجود دارد. ریسپریدون در افراد بالغ تا 6 هفته پس از یک دوز در پلاسمای آن‌ها شناسایی شده است.
ناباروری قرص ریسپریدون
بر اساس اثر فارماکولوژیک ریسپریدون، درمان ممکن است منجر به افزایش سطح پرولاکتین سرم شود که منجر به کاهش برگشت‌پذیر در باروری زنان دارای پتانسیل باروری میشود.
عوارض جانبی ریسپریدون در جنین و نوزاد
- علائم اکستراپیرامیدال یا ترک دارو از جمله بی‌قراری، هیپرتونی، لرزش، خوابآلودگی، دیسترس تنفسی و اختلال تغذیه و… گزارش شده است.
- نوزادانی که در سه ماهه سوم بارداری در معرض داروهای ضدروانپریشی از جمله ریسپریدون قرار دارند را به صورت منظم بررسی کنید.
تاثیرات قرص ریسپریدون در شیردهی
گزارش‌هایی از آرام‌بخشی، ناتوانی در رشد، بی‌حالی و علائم خارج هرمی (لرزش و حرکات غیرطبیعی ماهیچه‌ها) در شیرخوار و نوزادی که در معرص داروی ریسپریدون بوده، گزارش شده است. مادران شیرده باید تمام داروهای مصرفی خود را تنها با نسخه و دستور پزشک مصرف کنند تا کمترین خطر را در نوزاد شاهد باشیم. فواید رشدی و سلامتی تغذیه با شیر مادر را همراه با نیاز بالینی مادر به دارو و هر گونه اثرات نامطلوب احتمالی بر روی شیرخوار ناشی از دارو یا بیماری زمینه ای مادر در نظر بگیرید.
شرایط نگهداری داروی risperidone
داروی ریسپریدون باید در دمای اتاق و به دور از نور و رطوبت نگهداری شود. تمامی محصولات شیمیایی و گیاهی را دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری کنید. این محصول را زمانی که تاریخ مصرف آن تمام شده یا دیگر مورد نیاز نیست، به درستی دور بریزید. از ریختن داروهای مختلف به خیابان، چاه دستشویی و فاضلاب خودداری کنید.
کلام آخر در مورد داروی ریسپریدون
همان طور که در این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز گفتیم، قبل از مصرف قرص ریسپریدون، اطلاعات دارویی موجود بر روی بسته‌بندی محصول را با دقت مطالعه کنید. از مصرف سرخود و بی‌رویه این قرص بدون نسخه و دستور پزشک خودداری کنید. زیرا این دارو دارای عوارض جانبی شایع مانند خستگی، خشکی دهان، سرگیجه، خوابآلودگی و یبوست است. همچنین برخی از عوارض جانبی نادر آن شامل دیسکینزی تاردیو، سندرم بدخیم نورولپتیک و دیابت میباشد. این نتیجه گیری بر مزایا و خطرات قرص risperidone بسیار تاکید دارد، به همین دلیل قبل از مصرف باید با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.
منبع سایت: Medscape
