تیروئید یک غده کوچک و پروانهای شکل است که در پایه گردن درست زیر سیب گلو قرار دارد. غده تیروئید بخشی از شبکه پیچیده غدد به نام سیستم غدد درونریز است. دستگاه غدد درونریز مسئول هماهنگی بسیاری از فعالیتهای بدن محسوب میشود. غده تیروئید هورمونهایی تولید میکند که سوخت و ساز بدن را تنظیم میکند. متاسفانه این غده درونریز گاهی دچار اختلالاتی میشود که فرد را دچار مشکل میکند. اگر تیروئید هورمون زیادی ایجاد کند، به اصطلاح پرکاری تیروئید دارید و اگر ترشح هورمون به اندازه کافی نباشد به اصطلاح به کمکاری تیروئید مبتلا هستید. به طورکلی چهار اختلال شایع تیروئید عبارت اند از: هاشیموتو، بیماری گریوز، گواتر و گره تیروئید. برای آشنایی با درمان تیروئید در حالتهای مختلف تا پایان این مقاله از مجله مثبت سبز با ما همراه باشید.
غده تیروئید و مشکلات آن
غده تیروئید که جزء بزرگ ترین غدد اندوکرین است، در قسمت عرضی حنجره، در جلوی گلو قرار دارد. وزن تیروئید حدود بیست و پنج گرم بوده و اندازه آن در مردان بزرگتر است. جالب است بدانید که اندازه تیروئید در زنان، در دوران قاعدگی و حاملگی افزایش پیدا میکند. افزایش میزان سوخت و ساز پایه، اثر اصلی هورمونهای تیروئید به شمار میرود. این هورمونها، سوخت و ساز قندها و چربیها را افزایش میدهند و باعث تحریک ساختن پروتئین نیز میشوند؛ بنابراین هورمونهای تیروئید برای رشد طبیعی ضروری هستند. اما به طورکلی چهار عملکرد اصلی تیروئید عبارت است از:
- جذب و انتقال ید
- ساخت و ترشح تیروگلوبین
- ترشح هورمون تیروئید به دستگاه گردش خون
- اتصال ید به تیروگلوبین به منظور ساخت هورمونهای تیروئیدی
اما در برخی از اوقات به دلایل مختلف مانند ژنتیک و یا ورود مواد شیمیایی در بدن باعث بروز اختلالاتی در غده تیروئید میشود. به طورکلی چهار اختلال شایع تیروئید عبارت اند از: هاشیموتو، بیماری گریوز، گواتر و گره تیروئید. در این حالتها غده تیروئید یا بیش از حد نرمال و یا کمتر از حد نرمال هورمون ترشح میکند. درمان تیروئید در هرکدام متفاوت است.
آیا تیروئید درمان می شود ؟
اگر به طور ژنتیکی یا به هر دلیلی دچار یکی از اختلالات غده تیروئید هستید، نگران درمان آن نباشید. البته که برای درمان تیروئید حتما ابتدا باید به پزشک مراجعه کنید تا نوع بیماریتان تشخیص داده شود. پس از تشخیص نوع اختلال با توجه به شرایط جسمی تان درمان آغاز خواهد شد. البته شما میتوانید با تغییر سبک زندگی خود و داشتن یک رژیم غذایی مناسب تحت نظر پزشک تغذیه تا حد زیادی به روند درمان کمک کنید.
پرکاری تیروئید
همان طور که از نام پرکاری تیروئید مشخص است، در این اختلال غده تیروئید بیش از حد هورمون ترشح میکند. هورمونهایی که از غده تیروئید ترشح میشوند عبارتاند از: تیروکسین و تری یدوتیرونین. پرکاری تیروئید معمولا با نشانههای خاصی همراه میشود. این نشانهها عبارتاند از: تپش تند قلب، کاهش وزن، تعریق، عدم تحمل گرما، لرزش و بیقراری. در خانمها پرکاری تیروئید میتواند با کاهش تعداد دفعات پریود و یا کاهش خونریزی قاعدگی و در آقایان با بزرگ شدن پستان همراه باشد. با یک آزمایش ساده خون به راحتی این مشکل تشخیص داده میشود. بعد از اطمینان از دلیل بروز مشکل درمان تیروئید آغاز میشود.
درمان پرکاری تیروئید
برای اینکه درمان تیروئید پرکار را آغاز کنید، پزشک باید دلیل بروز پرکاری تیروئید را بداند. برای مثال پرکاری تیروئید میتواند به دلیل مصرف زیاد هورمون، بیماری گریوز یا گواتر مولتی ندولر یا گواتر گرهای منفرد سمی و یا التهاب تیروئید باشد. درمان در هرکدام متفاوت است. معمولا داروهای ضد تیروئید خوراکی مانند متی ماژول و پروپیل تیواوراسیل با دوزهای متفاوت توسط پزشک تجویز میشود. در صورت تشخیص غیر کنترل بودن بیماری درمان با ید رادیواکتیو تجویز میشود. بهتر است بدانید که در برخی از موارد بیماری پرکاری تیروئید غیر قابل کنترل شده و راهی جز جراحی باقی نمیماند.
کمکاری تیروئید یکی از شایعترین اختلالات غدد درونریز محسوب میشود. همان طور که از نام آن پیداست، در این بیماری غده تیروئید دچار اختلال شده و به اندازه کافی هورمون ترشح نمیکند. نشانههای کمکاری تیروئید عبارتاند از: یبوست، ضربان قلب آهسته، خشکی پوست و مو، مشکلات چرخه قاعدگی، ریزش مو، افزایش یا کاهش بیدلیل وزن، استرس بیش از اندازه، اختلالات اشتها، پرخاشگری و عصبانیت در اکثر مواقع، حساسیت زیاد در مقابل سرما و بزرگ شدن غده تیروئید. افرادی که از کمکاری تیروئید رنج میبرند، برای درمان تیروئید کم کار باید از رژیم غذایی سالم و خاصی پیروی کنند. برای مثال از این غذاها باید اجتناب کنند: غذاهای تصفیه شده، چربیهای اشباع شده، قند، آرد سفید، بادام، کلم، بادام زمینی، اسفناج، سبزیها، خردل و لوبیا.
درمان کم کاری تیروئید
تیروئید به دلیل التهاب آن به علت اشكال در سيستم ايمني كه بيماري هاشيموتو ناميده ميشود، کم کار میشود. البته در بارداری نیز این اتفاق شایع است. در درمان تیروئید کم کار احتمالا پزشک ابتدا در مورد رژیم غذایی روزانهتان سوال میپرسد. گاهی اوقات تنها تغییر رژیم غذایی میتواند تا حد زیادی به روند درمان کمک کند. در برخی موارد حتی با مصرف برخی مواد طبیعی مانند روغن نارگیل، سرکه سیب، روغن ماهی و انواع ویتامین باعث افزایش عملکرد غده تیروئید میشود. اما درمان استاندارد این مشکل قرصهاي حاوي هورمون تيروئيد هستند. اين قرصها هورمون مورد نیاز بدن را تامين ميكنند. در اكثر موارد از لووتيروكسين استفاده ميشود. جهت درمان بیماری کمکاری تیروئید، گاهی اوقات بیماران باید تا آخر عمر دارو مصرف کنند.
گواتر
بیماری گواتر به معنای هرگونه بزرگ شدن غیرطبیعی غده تیروئید است. جالب است بدانید که بیماری گواتر در نوجوانان شیوع بیشتری دارد. البته باید بگوییم که در برخی بررسیها نشان داده شده که گواتر در زنان هشت برابر بیشتر از مردان احتمال وقوع دارد. به طورکلی گواتر به دلیل کمبود ید ایجاد میشود. گواتر به سه نوع گواتر ساده، کمکار و پرکار تقسیم میشود. شایع ترین نوع گواتر، گواتر ساده است که در این نوع فقط اندازه غده تیروئید بزرگ میشود، ولی میزان هورمونهای تیروئید طبیعی است. بنابراین علامت چندانی به جز بزرگی غده ندارد. علل بروز این مشکل میتواند ریشه در ژنتیک فرد داشته باشد. خوب است بدانید افرادی که در مناطق کوهستانی زندگی میکنند بیشتر به ید نیاز دارند. درمان تیروئید در فردی که دچار گواتر شده، در مراحل اولیه بروز بیماری بسیار راحت است.
درمان بیماری گواتر
اگر از جمله افرادی هستید که سابقه ژنتیکی بیماری گواتر دارید، بهتر است قبل از بروز مشکل به طور پیوسته آزمایش دهید؛ چرا که اگر در مراحل ابتدایی بیماری تشخیص داده شود درمان تیروئید بسیار راحتتر خواهد شد. برای تشخیص بیماری گواتر باید سونوگرافی یا اسکن تیروئید انجام دهید. سپس با نظر پزشک درمان دارویی که عموما قرص لووتیروکسین است، آغاز خواهد شد. درمان رادیواکتیو نیز بسیار رایج است. قبل از عمل جراحی نوعی درمان کمتر تهاجمیتر به نام آر اف تیروئید نیز انجام میشود. در مراحل پیشرفته تر بیمار حتما باید تحت عمل جراحی قرار بگیرد.
چگونه از بروز اختلالات تیروئید جلوگیری کنیم ؟
شاید برایتان سوال باشد که آیا قبل از اینکه دچار مشکل تیروئید شویم و به فکر درمان تیروئید باشیم، میتوانیم جلوی بروز این مشکل را بگیریم؟ در ابتدا باید بگوییم که اگر این بیماری یک مشکل ژنتیکی باشد و نسل در نسل در افراد مختلف خانواده بروز کرده است، پیشگیری از آن کار سادهای نیست. اما همواره بشر با داشتن سبک زندگی سالم و یک رژیم غذایی کاملا متعادل میتواند تا حد زیادی جلوی بروز بیماریها را بگیرد. مصرف پروتئینها به خصوص ماهی را در هفته فراموش نکنید. مصرف کردن روغنهای چرب سالم مثل روغن زیتون خالص، روغن کانولا ارگانیک، روغن آفتابگردان، روغن گلرنگ (گل خشت)، روغن نارگیل، مغزها، کره مغزها و آووکادو در جلوگیری از بروز اختلالات این غده درون ریز بسیار توصیه میشود.
سخن پایانی
تیروئید یکی از غدد درون ریز بزرگ بدن محسوب میشود. این غده سوخت و ساز بدن را تنظیم میکند. در برخی از موارد به دلایل مختلفی مانند ژنتیک و یا مصرف مواد غذایی اشتباه، این غده با اختلالاتی روبرو میشود. اختلالات غده تیروئید در برخی از موارد میتواند فرد را با مشکلات جدی روبرو کند. اختلالات تیروئید مختلف هستند. این غده یا کم کار میشود و یا پرکار. قبل از آغاز درمان تیروئید باید تشخیص به خوبی صورت گیرد. اگر در مراحل اولیه بیماری باشید، درمان با دارو آغاز خواهد شد. اما اگر بیماری خیلی پیشرفت کرده باشد، عمل جراحی امری اجتناب ناپذیر خواهد شد. اگر به صورت ژنتیکی از مشکلات تیروئید رنج میبرید خوب است تا سالانه آزمایشهای روتین تیروئید بدهید. تغذیه صحیح کمک بزرگی به جلوگیری از بروز این اختلالات میکند.