امروزه، موضوعات مرتبط با سلامت و تاثیر مواد مغذی بر عملکرد بدن انسان به عنوان یک حوزه مهم در تحقیقات پزشکی و بهداشت به رشد چشمگیری دست یافته است. یکی از این مواد مهم که نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت بدن انسان ایفا می‌کند، ویتامین K است. ویتامین K یک گروه از ترکیبات چربی حل‌پذیر است که در انواع مختلف غذاها یافت می‌شود و در فعالیت‌های بیولوژیکی بسیاری در بدن شرکت دارد. در ادامه ما به بررسی موارد مصرف، مکانیسم عمل، موارد احتیاط و منع مصرف داروی ویتامین K و نکات مربوط به مصرف این ویتامین خواهیم پرداخت.
اشکال دارویی ویتامین K
- قرص 100 میکروگرم و 5 میلی گرم
- امولسیون تزریقی 2 میلی گرم در میلی لیتر و 10 میلی گرم در میلی لیتر
موارد مصرف داروی ویتامین K
ویتامین K برای درمان و پیشگیری از سطوح پایین برخی از مواد (عوامل لخته شدن خون) که بدن شما به طور طبیعی تولید می‌کند، استفاده می‌شود. این مواد به غلیظ شدن خون و توقف خونریزی به طور معمول (مانند بریدگی یا جراحت تصادفی) کمک می‌کنند. سطوح پایین فاکتورهای انعقاد خون خطر خونریزی غیرعادی را افزایش خواهد داد که ممکن است ناشی از برخی داروها (مانند وارفارین) یا شرایط پزشکی (مانند زردی انسدادی) باشد. ویتامین K با افزایش تولید فاکتورهای لخته شدن خون در بدن، به درمان و پیشگیری از خونریزی غیرمعمول کمک می‌کند.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی vitamin K
مکانیسم عمل ویتامین کا، سنتز کبدی فاکتورهای انعقادی II، VII، IX، X را تقویت می‌کند (مکانیسم دقیق ناشناخته است). فارماکوکینتیک با شروع 6-10 ساعت به صورت خوراکی و 1-2 ساعت به صورت تزریق داخل وریدی می‌باشد. اوج اثر دارو نیز در 24-48 ساعت در نوع خوراکی و 12-14 ساعت تزریق داخل وریدی می‌باشد. دفع نیز از طریق ادرار و مدفوع صورت می‌گیرد.
مقدار مصرف داروی vitamin K
اگر این ویتامین را بدون نسخه و برای خوددرمانی مصرف می‌کنید، قبل از مصرف این دارو، تمام دستورالعمل‌های روی بسته‌بندی آن را مطالعه کنید. اگر از قرص‌هایی استفاده می‌کنید که به سرعت حل می‌شوند، آن را زیر زبان خود قرار دهید تا حل شود، سپس دارو را با یا بدون آب قورت دهید. برخی از برندهای ویتامین کا نیز ممکن است به طور کامل بلعیده شوند. دارو را مطابق دستور پزشک در ساعات مساوی مصرف کنید، همچنین بدون هماهنگی با وی دوز خود را افزایش، کاهش و قطع نکنید.
زمان مصرف داروی ویتامین کا
در بیشتر موارد ویتامین K با تجویز نسخه توسط پزشک در بیماران استفاده می‌شود. دوز بر اساس سن، وضعیت پزشکی و پاسخ به درمان است، دوز مصرفی خود را بدون هماهنگی با پزشک کاهش نداده و از مصرف همزمان با داروهای دیگر (بدون مشورت با پزشک) خودداری کنید. مصرف بیشتر از دوز تجویزی سرعت بهبودی شما را افزایش نداده و تنها خطر عوارض جانبی را افزایش خواهد داد. اگر از یک داروی رقیق‌کننده خون (وارفارین) استفاده می‌کنید، ویتامین K می‌تواند اثرات وارفارین را تا 2 هفته کاهش دهد. حتماً ویتامین K و وارفارین خود را دقیقاً طبق دستور پزشک یا داروساز مصرف کنید. اگر کبودی یا خونریزی آسان داشتید، یا اگر فکر می‌کنید ممکن است مشکل پزشکی جدی داشته باشید، فوراً از پزشک کمک بگیرید.
طریقه مصرف ویتامین K
- دوز مصرفی ویتامین کا به عنوان مکمل غذایی در مردان 120 میکروگرم روزانه به صورت خوراکی، در زنان 90 میکروگرم در روز به صورت خوراکی می‌باشد.
- هیپوپروترومبینمی ناشی از داروها یا عوامل محدود کننده جذب یا سنتز، 10-2.5 میلی گرم به صورت خوراکی که ممکن است PRN را تا 25 میلی گرم یا به ندرت تا 50 میلی گرم افزایش دهد. همچنین در برخی موارد 12 الی 48 ساعت تکرار شود.
- معکوس شدن اثرات وارفارین، 1-2 دوز را حذف کنید یا وارفارین را نگه دارید. همچنین INR را کنترل کنید و دوز وارفارین را بر اساس آن تنظیم کنید.
- برای INR 10-4.5 بدون خونریزی، دستورالعمل‌های ACCP 2012 در برابر استفاده روتین پیشنهاد می‌کنند که ویتامین K1 (فیتونادیون) 1-2.5 میلی گرم به صورت خوراکی یک بار در نظر گرفته شود.
- برای INR بالای 10، دستورالعمل‌های ACCP 2012 ویتامین K1 به صورت خوراکی را توصیه می‌کند (دوز مشخص نشده است). لازم بذکر است، کاهش INR طی 24 تا 48 ساعت مشاهده شد، INR را کنترل کنید و در صورت نیاز ویتامین K اضافی بدهید.
- خونریزی عمده در هر INR افزایش یافته، دستورالعمل های ACCP 2012 کنسانتره کمپلکس پروترومبین، انسانی (PCC، Kcentra) به همراه ویتامین K1 5-10 میلی گرم تزریق داخل وریدی (رقیق در 50 میلی لیتر مایع تزریق وریدی و انفوزیون بیش از 20 دقیقه) توصیه می‌شود.
- توجه کنید که دوزهای بالای ویتامین K (یعنی 10 میلی گرم یا بیشتر) ممکن است باعث مقاومت به وارفارین برای یک هفته یا بیشتر شود. استفاده از هپارین، LMWH یا مهارکننده‌های مستقیم ترومبین را در نظر بگیرید تا پیشگیری کافی از ترومبوز را در شرایط بالینی که نیاز به درمان ضد انعقادی مزمن دارند (به عنوان مثال، فیبریلاسیون دهلیزی) فراهم کنید.
موارد احتیاط
قبل از مصرف ویتامین K، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله اختلالات قلبی، سابقه لختگی خون، مشکل کبدی یا کلیوی، بیماری کیسه صفرا (مانند زردی انسدادی، فیستول صفراوی) و… با پزشک مشورت کنید. همچنین ویتامین K به شیر مادر منتقل می‌شود، اما بعید است که به نوزاد شیرخوار آسیب برساند.
- تجویز سریع به صورت تزریق داخل وریدی ممکن است باعث آنافیلاکسی بالقوه کشنده شود.
- در صورت خونریزی یا در سه ماهه سوم بارداری از مسیر تزریق ماهیچه‌ای خودداری کنید.
- برای کاهش سریع INR در محدوده ایمن در بیمارانی که آنتاگونیست‌های ویتامین K دریافت می‌کنند، فتونادیون را تجویز کنید.
- سایر اشکال ویتامین K (مثلاً منادیون) در این تنظیمات مؤثر نیستند. فقط ویتامین K1 (یعنی فیتونادیون) باید استفاده شود.
- اگر دوزهای اولیه انعقاد را معکوس نکند، دوزهای بالاتر احتمالاً هیچ تأثیری نخواهد داشت و در هیپوپرروترومبینمی ارثی بی اثر است.
- طول مدت درمان طولانی‌تر (تا ماه‌ها) و دوزهای بسیار بالاتر مورد نیاز در بیمارانی که در معرض جونده‌کش ضد انعقاد طولانی اثر قرار دارند.
- همولیز، هیپربیلی روبینمی و یرقان در نوزادانی که با دوزهای بالاتر از توصیه شده درمان شده‌اند، گزارش شده است.
- تجویز تزریقی در برخی موارد باعث واکنش‌های پوستی می‌شود. واکنش‌ها شامل واکنش‌های اگزماتوز، لکه‌های اسکلرودرمی، کهیر و واکنش‌های حساسیت بیش از حد تاخیری بوده است. زمان شروع از 1 روز تا یک سال پس از تجویز تزریقی متغیر بود. درمان را برای واکنش‌های پوستی قطع و مدیریت پزشکی را آغاز کنید.
- عوارض جانبی جدی از جمله واکنش‌های کشنده و «سندرم نفس نفس زدن» در نوزادان نارس و نوزادان در بخش مراقبت‌های ویژه که داروهای حاوی بنزیل الکل را به‌عنوان نگهدارنده دریافت کرده‌اند، گزارش شده است. نوزادان نارس و کم وزن ممکن است احتمال بیشتری برای ایجاد این واکنش‌ها داشته باشند زیرا کمتر قادر به متابولیسم بنزیل الکل می‌باشند.
موارد منع مصرف داروی ویتامین کا
- حساسیت مفرط
هشدارهای مهم ویتامین K
- واکنش‌های شدید، از جمله مرگ و میر، در طول و بلافاصله پس از تجویز داخل وریدی رخ داده است، حتی زمانی که اقدامات احتیاطی با رقیق‌سازی مناسب و اجتناب از انفوزیون سریع انجام شده باشد.
- واکنش‌های شدید نیز پس از تجویز تزریق ماهیچه‌ای گزارش شده است. به طور معمول، این واکنش‌های شدید شامل حساسیت مفرط یا آنافیلاکسی و شامل شوک و ایست قلبی یا تنفسی است.
- واکنش‌های تزریق داخل وریدی و ماهیچه‌ای گزارش شده است که ممکن است با اولین دوز (بدون مواجهه قبلی با فیتونادیون) رخ دهد.
- محدودکردن استفاده از مسیرهای تزریق ماهیچه‌ای و داخل وریدی به شرایطی که مدیریت SC امکان پذیر نیست و خطر جدی درگیر آن موجه تلقی می‌شود.
عوارض جانبی داروی ویتامین K
بر طبق برخی گزارشات، مصرف ویتامین کا عوارض جانبی نداشته است. اگر پزشک این دارو را برای شما تجویز کرده است، به یاد داشته باشید که پزشک شما قضاوت کرده که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. با این حال، در صورت بروز واکنش‌های آلرژیک از جمله بثورات پوستی، خارش و تورم (به ویژه در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی و… مصرف دارو را قطع و به پزشک مراجعه کنید.
- تنگی نفس
- سیانوز
- جوش‌های اریتماتوز پوست
- خارش
- ضایعات شبیه اسکلرودرمی
- گرگرفتگی
- هیپربیلی روبینمی (در نوزادان نارس)
- فشار خون بالا
- واکنش محل تزریق
- تغییرات طعم و مزه
تداخل دارویی ویتامین K
تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد داروهای شما را تغییر یا خطر عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. بیماران قبل از مراجعه به پزشک، لیستی از داروهای شیمیایی و گیاهی مورد استفاده خود تهیه کرده و به پزشک نشان دهید. هیچ دارویی را بدون تایید پزشک خود شروع، قطع یا تغییر ندهید. برخی از داروهای رقیق‌کننده‌های خون” (مانند آسنوکومارول، وارفارین)، مصرف همزمان با اورلیستات (داروی کنترل وزن) و… سبب تداخلات دارویی شده است. همچنین بین مصرف این دارو و اورلیستات حداقل 2 ساعت صبر کنید زیرا مصرف همزمان آن‌ها در برخی موارد اثر ویتامین K را کاهش می‌دهد.
مصرف داروی ویتامین کا (vitamin K) در دوران بارداری و شیردهی
فرمولاسیون این دارو حاوی بنزیل الکل است که با سندروم نفس نفس زدن در نوزادان مرتبط است. ماده نگهدارنده بنزیل الکل در صورت تجویز داخل وریدی در نوزادان می‌تواند باعث عوارض جانبی جدی و مرگ شود. در صورت نیاز به درمان در دوران بارداری، استفاده از فرمولاسیون بدون بنزیل الکل را در نظر بگیرید. همچنین مطالعات منتشر شده در مورد استفاده از فیتونادیون در دوران بارداری، ارتباط واضحی با فیتونادیون و پیامدهای رشد نامطلوب گزارش نکرده است. خطرات مادر و جنین مرتبط با کمبود ویتامین K در دوران بارداری وجود دارد.
زنان باردار مبتلا به هیپوپروترومبینمی کمبود ویتامین K ممکن است در معرض افزایش خطر ابتلا به دیاتزهای خونریزی در دوران بارداری و حوادث خونریزی دهنده در هنگام زایمان باشند. کمبود ویتامین K تحت بالینی مادر در دوران بارداری در موارد نادری از خونریزی داخل جمجمه جنین نقش دارد.
تاثیر داروی ویتامین کا در شیردهی
فرمول دارو حاوی بنزیل الکل است، در صورت وجود، فرمولاسیون بدون نگهدارنده توصیه می‌شود. فیتونادیون در شیر مادر وجود دارد، با این حال هیچ داده‌ای در مورد اثرات درمان بر روی کودک یا تولید شیر وجود ندارد. فواید رشدی و سلامتی تغذیه با شیر مادر باید همراه با نیاز بالینی به درمان و هرگونه عوارض جانبی احتمالی بر روی کودک شیرده از دارو یا بیماری زمینه‌ای مادر در نظر گرفته شود.
شرایط نگهداری داروی vitamin K
داروی ویتامین کا باید دردمای اتاق و به دور از نور و رطوبت نگهداری شود. همچنین تمام داروهای شیمیایی و گیاهی باید دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری شوند.
کلام آخر داروی ویتامین K
در این مقاله با عنوان داروی vitamin K از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز، به اهمیت و نقش ویتامین K در جلوگیری از بیماری‌ها و حفظ سلامت انسان پرداخته شد. اطلاعات ارائه شده نشان می‌دهد که مصرف مناسب این دارو می‌تواند در کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی، تقویت سیستم استخوان و پیشگیری از مشکلات خونریزی تأثیرگذار باشد. همچنین باتوجه به عوارض جانبی محدود، این ویتامین در کودکان و سالمندان نیز به صورت گسترده استفاده می‌شود.
منبع سایت: Medscape
