فلوسینولون یکی از داروهای تجویزی بسیار قوی کورتیکواستروئیدی است که نیازمند نسخه پزشکی می‌باشد. فلوسینولون در درمان مشکلات پوستی مختلفی همچون خارش، قرمزی و تورم استفاده می‌شود که ممکن است ناشی از آلرژی یا سایر عوامل باشند. ضمناً پماد و کرم فلوئوسینولون ممکن است بعنوان یک داروی ترکیبی با سایر داروها مورد استفاده واقع شود. با توجه به موارد مصرفی زیاد این دارو، در این مقاله سعی بر این شده تا طیفی از اطلاعات مختلف دارویی پیرامون فلوئوسینولون ارائه گردد.
اشکال دارویی پماد/کرم فلوئوسینولون
فلوسینولون یک کورتیکواستروئید موضعی است که برای التهاب و خارش پوست مورد استفاده قرار می‌گیرد. اشکال فلوسینولون موضعی به صورت پماد، کرم، محلول، شامپو و روغن با قدرت های مختلف برای استفاده روی پوست بدن یا پوست سر عرضه می‌شود که بسته به نوع پوست بیمار و محل آسیب‌دیده، پزشک یکی از آنها را تجویز می‌کند. برای کودکان معمولاً دوز کمتری توصیه می‌شود. این دسته از داروها علاوه بر خاصیت نرم‌کنندگی و مرطوب‌کنندگی پوست، برای درمان بیماری‌های پوستی التهابی مثل اگزما و درماتیت نیز مفید هستند.
البته مصرف این دارو معمولاً زمانی تجویز می‌شود که علائم این بیماری‌ها عود کرده باشد. گاهی اوقات هم برای درمان عفونت‌های پوستی، فرم ترکیبی فلوسینولون با آنتی‌بیوتیک تجویز می‌گردد. این دارو فقط برای تسکین علائم استفاده شده و درمان قطعی بیماری محسوب نمی‌شود. البته گاهی اوقات ممکن است برای درمان پسوریازیس موضعی، مصرف کوتاه مدت آن تجویز شود.
شکل دارویی |
دوز |
| کرم موضعی | 0.025% |
| پماد موضعی | 0.025% |
| ژل | – |
| شامپو | – |
| روغن | – |
| محلول | – |
متوسط مصرف پماد فلوئوسینولون در اشکال مختلف دارویی
برای اثربخشی بهتر مقدار مصرف کاملا به تجویز پزشک شما بستگی دارد. اما بطور متوسط پماد، کرم، محلول و روغن فلوئوسینولون حدود دو تا چهار بار در روز مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای استفاده موضعی فلوئوسینولون، مقدار کمی از پماد، کرم، محلول یا روغن را برای پوشاندن ناحیه آسیب دیده در یک لایه نازک به پوست بمالید و ناحیه تحت درمان را نپیچید یا بانداژ نکنید.
وضعیت پوست شما باید در ۲ هفته اول رو به بهبودی رود اما اگر علائم شما در این مدت بهبود نیافت، دارو باید بازبینی شود. نحوه مصرف شامپو فلوسینولون معمولا یک بار در روز است. برای این منظور شامپو را به مدت ۵ دقیقه روی پوست خود بمالید و با آب فراوان بشویید. برای درمان پسوریازیس هم موها و پوست سر خود را خیس کنید و مقدار کمی از روغن را به پوست سر مالیده و به مدت حداقل ۴ ساعت آن را پوشانیده و سپس موهای خود را کاملا آبکشی کنید.
موارد مصرف فلوئوسینولون
فلوسینولون یک استروئید موضعی موثر بوده و برای درمان طیف گسترده‌ای از اختلالات التهابی، خارش و آلرژی‌های پوستی مناسب است. فلوسینولون به ویژه برای استفاده موضعی در موارد زیر کاربرد دارد:
- اگزما و درماتیت؛ اگزمای آتوپیک، اگزمای دیسکوئید، اوتیت خارجی، درماتیت تماسی، نورودرماتیت.
- پروریگو
- پسوریازیس (به استثنای پسوریازیس پلاکی گسترده)
- لیکن پلان، لوپوس اریتماتوز دیسکوئید
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر Fluocinolone
آثار فارماکولوژیک: فلوسینولون استوناید یک کورتیکواستروئید ضد التهابی مصنوعی است و بنابراین، اثر متقابل آن با بدن باعث انقباض عروق و سرکوب نفوذپذیری غشاء، فعالیت میتوزی، پاسخ ایمنی و آزادسازی واسطه‌های التهابی می‌شود. فلوئوسینولون پس از جذب، عمدتاً در کبد متابولیزه شده و از طریق کلیه‌ها دفع می‌گردد.
مکانیسم اثر: کورتیکواستروئیدها با تثبیت غشاهای لیزوزومی لکوسیت، التهاب را کاهش داده و از آزاد شدن هیدرولازهای اسیدی مخرب از لکوسیت‌ها جلوگیری می کنند. مهار تجمع ماکروفاژها در مناطق ملتهب؛ کاهش چسبندگی لکوسیت‌ها به اندوتلیوم مویرگی؛ کاهش نفوذپذیری دیواره مویرگی و تشکیل اِدِم؛ کاهش اجزای مکمل؛ تضاد با فعالیت هیستامین و آزادسازی کینین از بسترها، کاهش تکثیر فیبروبلاست، رسوب کلاژن، و متعاقب تشکیل بافت اسکار
مقدار مصرف Fluocinonle
پماد و کرم فلوسینولون معمولاً 2 تا 4 بار در روز استفاده می‌شود. از فلووسینولون به صورت موضعی دقیقا طبق دستور استفاده کنید. از مصرف آن بیشتر یا کمتر از آنچه پزشک تجویز کرده است استفاده نکنید. آن را در سایر نواحی بدن خود قرار ندهید یا از آن برای درمان سایر بیماری‌های پوستی استفاده نکنید. وضعیت پوست شما باید در 2 هفته اول درمان بهبود یابد. اگر علائم شما در این مدت بهبود نیافت، با پزشک خود تماس بگیرید. برای استفاده موضعی فلوسینولون، مقدار کمی از پماد یا کرم را به اندازه یک لایه نازک یکنواخت روی قسمت مورد نظر پوستتان بمالید و به آرامی آن را مالش دهید. اگر ناحیه آسیب دیده روی پوست سرتان باشد، ابتدا موهای سرخود را در ناحیه مورد نظر از هم جدا کرده و سپس مقدار کمی از دارو را روی ناحیه آسیب دیده قرار داده و به آرامی آن را بمالید.
موارد احتیاط
این دارو فقط برای پوست یا پوست سر استفاده می شود. اجازه ندهید فلوسینولون موضعی وارد چشم یا دهان شما شود. این دارو نباید وارده معده شما شود. در صورتیکه اشتباهاً مقداری از آنرا قورت دادید، سریعاً به قسمت مسمومیت‌های بیمارستان مراجعه نمائید. از مصرف فلوئوسینولون بر روی صورت، نواحی تناسلی و رکتوم و در چین و چروک های پوستی و زیر بغل خودداری کنید. پوست این قسمتهای بدن نازک بوده و در نتیجه میزان جذب مواد موثره این دارو در بدن شما افزایش یافته و دچار عوارض خواهید شد.
توجه داشته باشید که پس از استعمال کرم، ناحیه درمان را بانداژ نکنید. زیرا در اینحالت نیز میزان جذب پماد و کرم افزایش خواهد یافت. اگر از فلووسینولون در ناحیه پوشک کودک استفاده می‌کنید، پس از استعمال دارو، از پوشک تنگ یا شلوار پلاستیکی استفاده نکنید.
موارد منع مصرف فلوئوسینولون
فلوئوسینولون از دسته داروهای کورتیکواستروئیدی بسیار قوی است و لذا در مصرف آن باید نهایت دقت انجام پذیرد. توصیه بر این است که این دارو در موارد زیر مورد استفاده قرار نگیرد:
- برای درمان کودکان با ای دارو، نباید از انواع متوسط یا قوی ان استفاده کرد زیرا احتمال ایجاد اختلال درفرایند رشد آنها افزایش می‌یابد.
- بمنظور کاهش عوارض موضعی و سیستمیک فلوئوسینولون با قدرت بسیار بالا، بهتر است که دارو برای کمتر از 2 هفته استفاده شود.
- در عوارض و بیماری‌های پوستی مزمن، از این دارو با قدرت کم استفاده شود.
- گزارش شده که در صورت استفاده طولانی مدت، احتمال بروز سارکوم کاپوزی (نوعی سرطان در غشای مخاطی رگ‌ها و خون) وجود دارد
- از فلوئوسینولون با قدرت متوسط تا خیلی زیاد روی صورت، چین‌های روی پوست و کشاله ران خودداری کنید زیرا می‌تواند جذب استروئید را افزایش دهد.
- در صورت نیاز به معالجه کودکان با این دارو، از انواع متوسط و قوی فلوئوسینولون نباید استفاده کرد.
- در صورت ایجاد تحریک پوستی، کورتیکواستروئیدهای موضعی باید قطع و درمان مناسب آغاز شود.
استفاده طولانی مدت از فلوئوسینولون Fluocinolone ممکن است باعث آتروفی پوست و بافت‌های زیر پوستی شود
- اگر چنانچه عفونت‌های پوستی در محل مورد استفاده وجود داشته باشد، باید ابتدا از یک عامل ضد قارچی یا ضد باکتری مناسب استفاده کرد و پس از کنترل عفونت، نسبت به استفاده از این دارو استفاده کرد
- از پماد و کرم فلوئوسینولون در ناحیه چشم و دهان و گوش نباید استفاده نمود.
- توصیه می‌شود که از این دارو برای هیچ اختلالی غیر از آنچه برای آن تجویز شده است نباید استفاده کرد
- در صورت استفاده طولانی از فلوئوسینولون، استفاده در سطوح وسیع، پوشیدن لباسهای تنگ در محل استعمال دارو یا پانسمان کردن ناحیه مذکور، جذب سیستمیک دارو افزایش می‌یابد. در اینحالت، محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال (HPA)، تظاهرات سندرم کوشینگ، هایپرگلیسمی و گلوکوزوری در برخی بیماران دچار سرکوب بازگشت‌پذیر می‌شود. در اینحالت، باید تلاش کرد تا دارو را قطع یا دفعات مصرف را کاهش و یا یک استروئید کم‌قدرت را جایگزین نمود.
عوارض جانبی فلوئوسینولون (Fluocinolone)
هر دارویی ممکن است ضمن دارا بودن آثار درمانی مثبت، عوارض جانبی منفی نیز در پی داشته باشد. مصرف فلوئوسینولون هم ممکن است توام با عوارض خاصی باشد که ذیلاً بخشی از این عوارض لیست شده‌اند:
- سوزش، خارش، تحریک، قرمزی یا خشکی پوست
- آکنه
- تغییر رنگ پوست
- کبودی یا براق شدن پوست
- برجستگی های ریز قرمز رنگ یا بثورات در اطراف دهان
- برجستگی های کوچک سفید یا قرمز روی پوست
اگر در اثر مصرف فلوئوسینولون Fluocinolone هر یک از علائم زیر را تجربه کردید، ابتدا مصرف دارو را قطع و سپس در اسرع وقت با پزشک خود موضوع را در میان بگذارید:
- بثورات پوستی شدید
- ورم زیر پوست
- مشکل در تنفس یا بلع
- خس خس سینه
- قرمزی، تورم یا سایر علائم عفونت پوست و درد در محلی که فلووسینولون را مصرف کرده اید
- در خصوص کودکانی که از فلوسینولون موضعی استفاده می‌کنند ممکن است مواجه با کند شدن رشد و تاخیر در افزایش وزن شویم.
علاوه بر موارد فوق، عوارض جدی دیگری بشرح زیر نیز ممکن است پدیدار شوند که در صورت بروز، سریعاً باید با پزشک مشورت کرد:
- سندرم کوشینگ (علائمی چون گردی صورت معروف به صورت ماه، افزایش وزن به خصوص در ناحیه میانی، کوژ در پشت بین شانه‌ها، علائم کشش صورتی یا بنفش روی شکم، ران ها، بازوها و سینه)
- نارسایی آدرنال (شامل علائمی از قبیل خستگی، ضعف عضلانی، کاهش وزن، سرگیجه، غش کردن)
تداخل دارویی پماد/کرم فلوئوسینولون
چند نکته مهم در مورد تداخلات دارویی فلوئوسینولون Fluocinolone:
- مصرف همزمان آن با داروی آلدسلوکین ممنوع است و جزء تداخلات درجه X قرار می‌گیرد.
- فلوئوسینولون موضعی می‌تواند اثرات داروهای دفراسیروکس و ریتودرین را افزایش دهد.
- فلوئوسینولون موضعی می‌تواند اثرات داروهای آلدسلوکین، کورتیکورلین و هیالورونیداز را کاهش دهد.
- تداخل قابل توجهی بین فلوئوسینولون و غذاها گزارش نشده است.
- بنابراین در تجویز همزمان این دارو با سایر داروها باید جانب احتیاط را رعایت کرد.
برای جلوگیری از تداخلات دارویی قبل از مصرف هر دارو جدید، بهتر است با پزشک مشورت کرده و لیست داروهای مورد استفاده خود را ارائه دهید تا او بتواند احتمال تداخلات را ارزیابی کند. این کار می‌تواند از بروز مشکلات جلوگیری نموده و درمان را مؤثرتر سازد.
مصرف فلوئوسینولون (Fluocinolone) در دوران بارداری و شیردهی
بطور کلی کورتیکواستروئیدهای سیستمیک چنانچه بیش از حد مجاز مصرف شوند، باعث بروز عوارض می‌شوند اما اطلاعات کافی در مورد مصرف فلوئوسینولون در دوران بارداری و اینکه چه آثاری بر جنین می‌گذارد در دست نیست. در دسته‌بندی‌های صورت گرفته، فلوسینولون یک داروی حاملگی دسته C است به این معنی که؛
- تحقیقات روی حیوانات حاکی از اثرات نامطلوب دارو بر جنین در مادران باردار است.
- مطالعات کافی بر روی انسان انجام نشده تا از ارتباط بین دارو و جنین ملطع شویم.
با این تفاسیر، بمنظور پرهیز از عوارض احتمالی دارو بهتر است که در رابطه با زنان باردار، از دوزهای ضعیف فلوئوسینولون استفاده شود. در خصوص تاثیر مصرف دارو در دوران شیردهی نیز هیچگونه اطلاعات قابل اتکائی وجود ندارد. بنابراین در مورد زنان شیرده نیز جانب احتیاط را گرفته و بهتر است که دوزهای ضعیف دارو را مصرف نمائیم. اما نکته قابل توجه در مورد زنان شیرده این است که پماد و کرم موضعی فلوئوسینولون به هیچ عنوان در نوک پستان و اطراف آن و حتی در بافت کلی پستان مصرف نشود مگر با تجویز پزشک.
شرایط نگهداری Fluocinolone
مناسبترین دما برای نگهداری کرم/ پماد فلوسینولون، دمای اتاق بین 68 تا 77 درجه فارنهایت (20 تا 25 درجه سانتی گراد) است. این دارو نباید در معرض نور مستقیم آفتاب قرار گیرد. همچنین از یخ‌زدگی دارو جلوگیری نمائید. کرم و پماد باید بدور از دسترس کودکان و در ظروفی دربسته محافظت شوند.
ترکیبات کرم و پماد فلوسینولون
کرم و پماد فلوسینولون استونید حاوی فلوسینولون استونید 0.25 میلی‌گرم بر گرم در یک پایه آبی قابل شستشو با آب از هیدروکسی تولوئن بوتیله، ستیل الکل، اسید سیتریک بدون آب، ادتات دی سدیم، متیل پارابن و پروپیل پارابن (نگهدارنده‌ها)، روغن معدنی، پلی‌اوکسیل 20 ستوستوریل اِتر، پروپیلین گلیکول، آب تصفیه شده، امولسیون سیمتیکون، استئاریل الکل و موم سفید می‌باشد.
کلام آخر در مورد پماد فلوسینولون
همان طور که در این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز گفتیم، فلوئوسینولون Fluocinolone و بطور کلی تمام داروهای استروئیدی و کورتیکواستروئیدی جزء داروهای پرمصرف و بسیار موثری هستند که در درمان و بهبود عارضه‌های پوستی شایع زیادی کاربرد دارند. این قبیل داروها به دلیل قدرت بالایی که دارند، ضمن اثرگذاری مطلوب، دارای عوارض بعضاً بسیار جدی نیز می‌باشند. جدی بودن عوارض جانبی این دسته از داروها باعث شده تا آنها را بدون نسخه پزشکی ارائه ننمایند.
در مصرف این داروها باید دقت بسیار زیادی صورت گیرد تا بدون توصیه پزشک و خارج از مقدار و مدت زمانی که تجویز شده است، هیچگونه مصرف خودسرانه‌ای صورت نپذیرد. چراکه در این صورت مواجه با اثرات ناخوشایندی خواهیم شد. همچنین باید توجه داشت که این دارو در مورد کودکان و زنان باردار و شیرده، باید در حد دوزهای ضعیف و بمدت کوتاه (حداکثر دو هفته) استفاده شوند مگر اینکه پزشک دوزهای بالاتر و مدت زمان بیشتری را تجویز کرده باشد.
منبع سایت: Medscape
