هپاتیت چیست؟
هپاتیت به التهاب کبد اطلاق می‌شود که می‌تواند به دلیل عوامل مختلفی ایجاد شود. این بیماری می‌تواند به صورت هپاتیت حاد (کوتاه‌مدت) یا هپاتیت مزمن (بلندمدت) ظاهر شود. هپاتیت از مهم‌ترین بیماری‌های کبدی است که در صورت عدم درمان مناسب می‌تواند به مشکلات جدی و حتی مرگ منجر شود. این بیماری نتیجه یک عفونت ویروسی است، اما علل احتمالی دیگری برای هپاتیت نیز وجود دارد. این علل شامل هپاتیت خودایمنی و هپاتیتی است که در نتیجه مصرف برخی داروها، سموم و الکل ایجاد می‌شود.
هپاتیت خود ایمنی چیست؟
هپاتیت خودایمنی یا هپاتیت اتوایمیون یک بیماری التهابی کبد است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های کبد حمله می‌کند و باعث التهاب و آسیب به بافت کبد می‌شود. این بیماری می‌تواند به سیروز کبدی و نارسایی کبد منجر شود اگر به موقع تشخیص و درمان نشود.
چند نوع هپاتیت داریم؟
پنج طبقه‌بندی اصلی ویروسی برای هپاتیت وجود دارد که هر کدام علل و روش‌های درمانی مختلفی می‌تواند داشته باشد. انواع هپاتیت‌ها عبارتند از:
- هپاتیت A
- هپاتیت B
- هپاتیت C
- هپاتیت D
- هپاتیت E
سازمان بهداشت جهانی (WHO) تخمین می‌زند که در حال حاضر ۳۵۴ میلیون نفر از مردم با هپاتیت B و C مزمن در سراسر جهان زندگی می‌کنند.
هپاتیت A
هپاتیت A یا HAV معمولا از طریق آب یا غذای آلوده منتقل می‌شود. این نوع هپاتیت یک بیماری حاد و کوتاه مدت است؛ بنابراین به طور معمول خود به خود بهبود می‌یابد و نادر است که به حالت مزمن تبدیل شود.
هپاتیت B
هپاتیت B یا HBV اغلب یک بیماری مزمن و مداوم است. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) تخمین می‌زند که حدود ۲۵۷ میلیون نفر در سراسر جهان با هپاتیت B مزمن زندگی می‌کنند.
هپاتیت C
HCV یا همان هپاتیت C یکی از شایع‌ترین عفونت‌های ویروسی است که از طریق خون منتقل می‌شود و معمولا به عنوان یک بیماری طولانی مدت شناخته می‌شود.
هپاتیت D
هپاتیت D یک شکل نادر از هپاتیت است که فقط همراه با هپاتیت B رخ می‌دهد. HDV مانند سویه‌های دیگر باعث التهاب کبد می‌شود، اما فرد بدون عفونت هپاتیت B نمی‌تواند به HDV مبتلا شود.
هپاتیت E
این نوع هپاتیت معمولا از طریق آب آلوده منتقل می‌شود و بیشتر در مناطق با شرایط بهداشتی ضعیف شایع است و معمولا از بلعیدن مواد مدفوعی که منبع آب را آلوده می‌کند، ایجاد می‌شود.
علل هپاتیت
علل مختلفی می‌تواند باعث شود با هر نوع از هپاتیت که بالاتر معرفی شدند مواجه شوید. در جدول زیر به تفکیک علل انواع هپاتیت را بررسی کرده‌ایم:
|
انواع هپاتیت |
راه های انتقال |
|
هپاتیت A |
از طریق آب یا غذای آلوده |
|
هپاتیت B |
از طریق خون یا مایعات بدن فرد آلوده (ترشحات واژن یا مایع منی) |
|
هپاتیت C |
مایعات بدن مانند خون، ترشحات واژن یا مایع منی |
|
هپاتیت D |
از طریق تماس با خون فردی که دچار HDV است (فقط در حضور هپاتیت B فعال می‌شود) |
|
هپاتیت E |
از طریق آب آلوده یا بودن در مناطق با شرایط بهداشتی ضعیف |
علل هپاتیت غیر عفونی
اگرچه هپاتیت معمولا نتیجه یک عفونت است، اما با این حال عوامل دیگری نیز می‌توانند باعث این بیماری شوند که به آن‌ها هپاتیت غیر عفونی می‌گویند.
الکل و سایر سموم
مصرف بیش از حد الکل می‌تواند باعث آسیب کبد و التهاب شود. این بیماری ممکن است به عنوان هپاتیت الکلی نیز شناخته شود. الکل به طور مستقیم به سلول‌های کبد شما آسیب می‌رساند. با گذشت زمان، می‌تواند آسیب دائمی ایجاد کند و منجر به ضخیم شدن یا زخم شدن بافت کبد (سیروز) و نارسایی کبد شود.
استفاده نادرست از دارو
همه افراد دارو را برای درمان بیماری مختلف مصرف می‌کنند؛ اما در صورتی که نحوه مصرف غلط باشد دارو برعکس عمل کرده و باعث هپاتیت می‌شود. قرار گرفتن در معرض سموم نیز می‌تواند یکی از علت‌هایی باشد که افراد دچار هپاتیت می‌شوند.
پاسخ سیستم ایمنی بدن
در برخی موارد، سیستم ایمنی به اشتباه کبد را مضر می‌داند و به آن حمله می‌کند. این باعث التهاب مداوم می‌شود که می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد که اغلب عملکرد کبد را مختل می‌کند. هپاتیت خودایمنی در زنان سه برابر بیشتر از مردان است.
علائم شایع هپاتیت
اگر با یک نوع مزمن هپاتیت، مانند هپاتیت B و C زندگی می‌کنید، ممکن است تا زمانی که بیماری بر عملکرد کبد آسیب نرساند، علائمی از خود نشان ندهد. در مقابل، افراد مبتلا به هپاتیت حاد ممکن است مدت کوتاهی پس از ابتلا به ویروس هپاتیت با علائمی مواجه شوند.
- خستگی
- علائم شبیه آنفولانزا
- ادرار تیره
- تغییر رنگ مدفوع
- درد شکم
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن غیر عادی
- زردی پوست و چشم‌ها
درمان هپاتیت
گزینه‌های درمانی بسته به نوع هپاتیت شما که حاد یا مزمن باشد، متفاوت است. درمان هپاتیت بسته به نوع و شدت بیماری متفاوت است. برای هپاتیت ویروسی حاد مانند هپاتیت A و E که اغلب به خودی خود بهبود می‌یابند، درمان عمدتا حمایتی است و شامل استراحت، تغذیه مناسب و مصرف مایعات کافی می‌باشد. در موارد هپاتیت ویروسی مزمن مانند هپاتیت B و C، درمان معمولا شامل استفاده از داروهای ضد ویروسی است که می‌توانند ویروس را کنترل کرده و از آسیب بیشتر به کبد جلوگیری کنند.
نکاتی برای پیشگیری از هپاتیت
پیشگیری از هپاتیت اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا این بیماری می‌تواند منجر به مشکلات جدی و طولانی‌مدت در سلامتی شود. در ادامه، به بررسی دقیق‌تر روش‌های پیشگیری از انواع هپاتیت می‌پردازیم.
واکسیناسیون
واکسن هپاتیت A برای کودکان بالای یک سال، مسافران به مناطق با شیوع بالا و افرادی که در معرض خطر بالا هستند (مانند کارکنان بهداشت) توصیه می‌شود. این واکسن در دو دوز با فاصله شش ماه تزریق می‌شود و ایمنی طولانی‌مدت ایجاد می‌کند. واکسن هپاتیت B به طور معمول در برنامه واکسیناسیون کودکان قرار دارد و در سه دوز تزریق می‌شود. این واکسن به بزرگسالانی که در معرض خطر بالای ابتلا هستند نیز توصیه می‌شود، مانند کارکنان بهداشت و افرادی که از داروهای تزریقی استفاده می‌کنند. واکسن هپاتیت B همچنین می‌تواند از هپاتیت D جلوگیری کند. در حال حاضر هیچ واکسنی برای هپاتیت C یا E وجود ندارد.
کاهش قرار گرفتن در معرض بیماری
ویروس‌های هپاتیت می‌توانند از طریق تماس با مایعات بدن، آب و غذاهای حاوی عوامل عفونی از فردی به فرد دیگر منتقل شوند. به حداقل رساندن خطر تماس با این مواد می‌تواند به جلوگیری از ابتلا به ویروس‌های هپاتیت کمک کند. رعایت بهداشت یکی از راه‌های جلوگیری از ابتلا به هپاتیت A و E است. اگر به کشوری سفر می‌کنید که در آن شیوع هپاتیت زیاد است، باید از موارد زیر اجتناب کنید:
- استفاده از آب محلی
- استفاده از یخ
- خوردن صدف خام یا نیم پز
- مصرف میوه و سبزیجات خام
ویروس‌های هپاتیت B، C و D می‌توانند از طریق تماس با مایعات بدن حاوی این عوامل عفونی منتقل شوند. شما می‌توانید خطر ابتلا به این نوع از هپاتیت‌ها را در برابر شخصی که به آن مبتلا است با انجام کارای زیر کاهش دهید:
- عدم استفاده از سوزن مشترک
- استفاده نکردن از تیغ مشترک
- عدم استفاده از مسواک دیگران
- دست نزدن به خون ریخته شده
هپاتیت B و C می‌تواند از طریق رابطه جنسی و تماس جنسی منتقل شود. در این شرایط خرید کاندوم می‌تواند از انتقال این بیماری مراقبت کند.
عوارض هپاتیت چیست و چه خطرهایی می‌تواند داشته باشد؟
هپاتیت مزمن B یا C می‌تواند منجر به مشکلات سلامتی شدیدتر شود. از آنجایی که این ویروس، کبد را تحت تاثیر قرار می‌دهد، افراد مبتلا به هپاتیت مزمن B یا C در معرض خطر زیر قرار دارند:
- بیماری مزمن کبدی
- سیروز
- سرطان کبد
هنگامی که کبد شما عملکرد طبیعی خود را متوقف کند، نارسایی کبد ممکن است رخ دهد. عوارض نارسایی کبد عبارتند از:
- اختلالات خونریزی
- تجمع مایع در شکم که به عنوان آسیت شناخته می‌شود
- فشار خون پورتال
- نارسایی کلیه
- آنسفالوپاتی کبدی (می تواند شامل خستگی، از دست دادن حافظه و کاهش توانایی‌های ذهنی شود)
- کارسینوم هپاتوسلولار (نوعی سرطان کبد)
- مرگ
افراد مبتلا به هپاتیت مزمن B و C باید از مصرف الکل اجتناب کنند زیرا می‌تواند بیماری و نارسایی کبد را تسریع کند. برخی مکمل‌ها و داروها نیز می‌توانند بر عملکرد کبد تأثیر بگذارند. اگر هپاتیت B یا C مزمن دارید، قبل از مصرف هر گونه داروی جدید با پزشک خود مشورت کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
هپاتیت به دلیل آن که بیماری جدی است و می‌تواند شما را با مشکلات بدتری مواجه کند زمانی که علائم آن را مشاهده کردید باید سریعا به پزشک مراجعه کنید تا از وجود بیماری مطمئن شوید و درمان مناسب را انجام دهید. به غیر از علائم بیماری اگر در معرض عوامل خطر این بیماری قرار گرفتید، به عنوان مثال از تیغ مشترک با شخصی که هپاتیت دارد استفاده کردید و یا با آبی تماس پیدا کردید که شخص دچار هپاتیت با آن تماس داشته باید به پزشک مراجعه کنید و وضعیت سلامتی خود را بررسی کنید.
سخن پایانی
در این مطلب از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز به بررسی بیماری هپاتیت و زوایای مختلف آن پرداخته شد. هپاتیت یک بیماری جدی است که می‌تواند از طرق مختلفی ایجاد شود. با افزایش آگاهی و استفاده از روش‌های پیشگیری مناسب می‌توان از ابتلا به این بیماری جلوگیری کرد. واکسیناسیون، رعایت بهداشت، اجتناب از مصرف الکل و مواد مخدر و مدیریت صحیح داروها از جمله راه‌های موثر در پیشگیری از هپاتیت هستند. توجه به این نکات می‌تواند به کاهش شیوع این بیماری و بهبود سلامت جامعه کمک کند.
