هپاتیت ب چیست و چه علائمی دارد؟ راهنمای جامع پیشگیری و درمان

هپاتیت ب چیست؟

هپاتیت ب یا HBV یکی از انواع هپاتیت است. این بیماری، یک عفونت ویروسی است که بر کبد شما تأثیر می‌گذارد. هپاتیت ب باعث التهاب در بافت‌های کبد شما می‌شود. این هپاتیت به عنوان یک عفونت حاد که معمولا کوتاه مدت است شروع می‌شود، اما در برخی افراد به یک عفونت مزمن تبدیل می‌شود که هرگز از بین نمی‌رود.

التهاب طولانی مدت هپاتیت B به مرور زمان به کبد شما آسیب جدی وارد می‌کند. این هپاتیت می‌تواند منجر به سیروز و نارسایی کبد شود. مانند سایر بیماری‌های مزمن کبدی، عفونت هپاتیت ب بدون علائم ایجاد شود. به همین دلیل بسیاری از مردم متوجه نمی‌شوند که آلوده شده‌اند.

چه چیزی هپاتیت B را از سایر ویروس‌های هپاتیت متمایز می‌کند؟

همانطور که می‌دانید چند نوع هپاتیت مختلف وجود دارد که هر کدام ویژگی‌های متمایزی دارند. برخی از ویژگی‌های متمایز هپاتیت B عبارتند از:

• هپاتیت B دارای یک واکسن بی‌خطر و موثر است که آن را قابل پیشگیری می‌کند. سازمان بهداشت جهانی (WHO) واکسیناسیون را برای همه کودکان در اسرع وقت پس از تولد توصیه می‌کند.
• هپاتیت ب به طور زیادی بر کودکان تأثیر می‌گذارد. تنها ۵ درصد از بزرگسالان آلوده به هپاتیت B مزمن مبتلا می‌شوند، اما ۳۰ درصد از کودکان زیر ۶ سال دچار این هپاتیت می‌شوند.
• از آنجایی که هپاتیت B از طریق مایعات بدن گسترش می‌یابد، والدین می‌توانند نوزادان خود را در بدو تولد آلوده کنند. تا ۹۰ درصد از نوزادان مبتلا به هپاتیت ب دچار عفونت مزمن می‌شوند.
• هپاتیت ب مزمن قابل کنترل است، اما قابل درمان نیست. داروهای ضد ویروسی می‌توانند به کنترل عفونت کمک کنند، اما شما باید تا پایان عمر مراقب کبد خود باشید.

علائم هپاتیت B چیست؟

هپاتیت B ممکن است همراه با علائمی نباشد و شما علائم خاصی در خود مشاهده نکنید اما با این حال دچار این ویروس شده باشید. برخی از علائم هپاتیت که ممکن است داشته باشد عبارت است از:

• تب
• از دست دادن اشتها
• تهوع و استفراغ
• درد شکم
• ضعف و خستگی
• درد مفاصل

همچنین ممکن است علائم بیماری کبد را داشته باشید، از جمله:

• زردی (زردی پوست و سفیدی چشم)
• ادرار تیره رنگ
• مدفوع روشن
• تورم همراه با مایع در شکم یا بازوها و پاها

در عفونت هپاتیت B مزمن، ممکن است علائم خفیف را به طور مداوم داشته باشید یا ممکن است حین بیماری این علائم بروز نکند. هنگامی که علائم دیرتر ظاهر شوند، به ویژه علائم بیماری کبد، ممکن است نشان دهنده شروع نارسایی کبد شما باشد. در موارد شدیدتر این بیماری، علائم آن نیز شدت بیشتری پیدا می‌کنند که در این شرایط باید به پزشک مراجعه کنید.

نحوه ابتلا به هپاتیت B

این بیماری از طریق ویروس HBV ایجاد می‌شود. این ویروس از طریق مایعات بدن پخش می‌شود. ابتلا به هپاتیت B زمانی اتفاق می‌افتد که مایعات از بدن یک فرد آلوده وارد بدن فرد غیر آلوده شود. این اتفاق ممکن است از طریق موارد زیر رخ دهد:

• زایمان
• رابطه جنسی
• تماس با زخم باز
• سوزن یا سرنگ مشترک
• مسواک یا تیغ مشترک

HBV می‌تواند حداقل هفت روز روی سطوح خارج از بدن شما زندگی کند. بنابراین، ابزارهای استفاده شده که استریل نشده‌اند همچنان می‌توانند حامل ویروس باشند. این شامل ابزار پزشکی و اقلام معمولی مانند مسواک یا تیغ است که ممکن است باعث خونریزی شده باشد. علاوه بر خون، HBV در سایر مایعات بدن از جمله بزاق نیز زندگی می‌کند؛ با این حال برخلاف برخی از ویروس‌ها، هپاتیت B به راحتی از طریق بزاق منتقل نمی‌شود. این بدان معناست که شما به احتمال زیاد از طریق اشتراک غذا، ظروف غذا خوردن، سرفه یا عطسه شخصی که روی شما می‌کند دچار این بیماری نمی‌شوید.

عوارض هپاتیت B چیست؟

بیشتر عوارض ناشی از عفونت مزمن این بیماری است، اما برخی از افراد ممکن است با عفونت حاد دچار عوارض نیز شوند. عوارض هپاتیت B مزمن می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• هپاتیت D
• سیروز کبد
• نارسایی مزمن کبد
• سرطان کبد

هپاتیت D

هپاتیت D یا ویروس دلتا، یکی دیگر از عفونت‌های هپاتیت ویروسی است که فقط افراد مبتلا به هپاتیت B را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اگر هپاتیت B مزمن دارید، ممکن است هر دو ویروس را بگیرید. به این شرایط به اصطلاح سوپر عفونت گفته می‌شود. دچار شدن به هر دو ویروس فشار روی کبد را دو برابر می‌کند و می‌تواند منجر به نارسایی حاد کبد شود.

سیروز کبد

التهاب مزمن کبد در برخی افراد منجر به سیروز می‌شود. زمان زیادی طول می‌کشد با این مشکل مواجه شوید و به عوامل زیادی مانند سلامت کلی کبد و سایر شرایطی که ممکن است بر آن تأثیر بگذارد، بستگی دارد. سیروز زمانی اتفاق می‌افتد که بافت‌های آسیب دیده کبد به تدریج با بافت اسکار جایگزین شوند. بافت اسکار عملکرد کبد شما را متوقف می‌کند که منجر به نارسایی مزمن کبد می‌شود.

نارسایی مزمن کبد

نارسایی مزمن کبد فرآیندی تدریجی است که در آن کبد شما به مرور زمان توانایی عملکرد خود را از دست می‌دهد. معمولا این اتفاق بعد از سیروز کبدی رخ می‌دهد. حتی اگر روند این نارسایی کند باشد، نارسایی مزمن کبد تهدید کننده زندگی است. شما بدون کبد کارآمد، نمی‌توانید زندگی کنید. نارسایی کبد همچنین می‌تواند با پیشرفت عوارض جانبی، تهدید کننده باشد. تنها راه درمان در این زمان، پیوند کبد است.

سرطان کبد

به دلایلی که کاملا مشخص نیست، افراد مبتلا به هپاتیت مزمن بیشتر در معرض ابتلا به سرطان اولیه کبد هستند. در واقع، پزشکان هپاتیت B مزمن را عامل اصلی سرطان کبد می‌دانند. سرطان کبد خود یکی از علل اصلی مرگ و میر در افراد مبتلا به هپاتیت B مزمن است.

نحوه تشخیص هپاتیت B

زمانی که علائم هپاتیت را مشاهده می‌کنید برای تشخیص آن باید به پزشک مراجعه کنید. همچنین از آنجایی که این بیماری گاهی بدون علامت است در صورتی که در خطر این نوع از هپاتیت بودید بهتر است به پزشک مراجعه کنید. پزشک از شما در مورد علائم  می‌پرسد و شما را معاینه فیزیکی می‌کند. آن‌ها ممکن است در مورد سابقه سلامتی شما، هر گونه سابقه بیماری کبدی در خانواده شما یا سایر عواملی که ممکن است شما را مستعد ابتلا به هپاتیت ویروسی کند، بپرسند.

از آنجایی که ممکن است علائم مشخصی نداشته باشید، تنها راه برای اینکه مطمئن شوید به هپاتیت B مبتلا هستید، آزمایش خون است. آزمایش‌های خون خاص می‌تواند به پزشک همه آنچه را که باید در مورد وضعیت شما بداند، بگوید، مانند:

• وجود عفونت حاد یا مزمن
• آلوده شدن کبد به این ویروس در گذشته
• ایمنی شما در برابر ویروس
• مشکلاتی که ویروس در عملکرد کبد ایجاد کرده است

پس از تشخیص، ممکن است پزشک بخواهد آزمایش‌های بیشتری را برای بررسی وضعیت کبد شما تجویز کند. آن‌ها ممکن است بخواهند به تصاویر رادیوگرافی از بافت‌های کبد شما نگاه کنند. در برخی موارد، ممکن است بخواهند نمونه کوچکی را برای بررسی در آزمایشگاه (بیوپسی کبد) بگیرند.

درمان هپاتیت ب

درمان هپاتیت ب بسته به نوع آن (حاد یا مزمن) متفاوت است. پزشک ابتدا وضعیت شما را به صورت کامل بررسی می‌کند سپس با توجه به شرایط فردی شما درمان مناسب را پیشنهاد می‌دهد.

هپاتیت ب حاد

هپاتیت ب حاد در بیشتر موارد بدون نیاز به درمان خاصی بهبود می‌یابد. استراحت، مصرف مایعات کافی و پرهیز از مصرف الکل و داروهای آسیب‌رسان به کبد توصیه می‌شود. در برخی موارد نادر، ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان باشد.

هپاتیت ب مزمن

درمان هپاتیت ب مزمن شامل استفاده از داروهای ضدویروسی برای کاهش تکثیر ویروس و کاهش آسیب به کبد است. هدف از درمان جلوگیری از پیشرفت بیماری به سمت سیروز کبدی، نارسایی کبد و سرطان کبد است.

درمان هپاتیت B با عمل جراحی

اگر هپاتیت مزمن منجر به عوارضی مانند سیروز و نارسایی کبد یا سرطان کبد شود، ممکن است نیاز به جراحی برای برداشتن بخشی از کبد یا تمام کبد داشته باشید. کبد شما می‌تواند خود را پس از برداشتن جزئی بازسازی کند، تا زمانی که بافت آن سالم شود. با این حال، اگر مقدار زیادی از کبد بیمار از کار افتاده باشد، برای جایگزینی آن به پیوند کبد نیاز دارید. اکثر کبدهای اهدایی از افرادی که به تازگی فوت کرده‌اند می‌آیند به همین دلیل باید منتظر یک اهدا کننده بمانید. با توجه به تعداد بیماران این انتظار ممکن است طولانی باشد.

پیشگیری از هپاتیت ب

پیشگیری از هپاتیت ب از اهمیت بالایی برخوردار است. برخی از روش‌های پیشگیری از این ویروس عبارت است از:

دریافت واکسن هپاتیت ب

این واکسن که یکی از مؤثرترین راه‌های پیشگیری است ; به‌ طور گسترده‌ای در دسترس است و می‌تواند افراد را از ابتلا به ویروس محافظت کند. واکسیناسیون باید در سه دوز به فاصله‌های زمانی مشخص انجام شود. اگر هنوز واکسن هپاتیت B را انجام نداده اید، دوز فوری از واکسن هپاتیت ب، ترجیحا در عرض ۲۴ ساعت پس از قرار گرفتن در معرض آن، مصرف کنید. برای واکسینه شدن کامل در برابر ویروس، طی شش ماه آینده به دو دوز دیگر نیاز خواهید داشت.

گلوبولین ایمنی هپاتیت

گلوبولین ایمنی هپاتیت ماده‌ای است که از خون انسان حاوی آنتی بادی‌های تولید شده طبیعی برای ویروس هپاتیت B درست می‌شود. این به عنوان یک راه برای کمک به جلوگیری از عفونت در افرادی که اخیرا در معرض ویروس قرار گرفته‌اند تجویز می‌شود.

داشتن رابطه جنسی ایمن

یکی دیگر از راه‌های اصلی انتقال هپاتیت ب، تماس جنسی محافظت‌ نشده است. برای کاهش خطر انتقال در هر بار تماس جنسی، به‌ویژه با شریک‌های جنسی متعدد یا افرادی که وضعیت سلامتی آن‌ها نامشخص است، از کاندوم استفاده کنید. خرید کاندوم و استفاده از آن تا حد خیلی زیادی ممکن است ابتلا به بیماری‌های جنسی را کاهش دهد.

رعایت بهداشت

از آنجایی که هپاتیت ب از طریق تماس با خون و مایعات بدن فرد آلوده منتقل می‌شود، در محیط‌های پزشکی و آزمایشگاهی، استفاده از دستکش، ماسک و سایر وسایل حفاظتی در هنگام کار با خون و مایعات بدن ضروری است. در محیط‌های پزشکی و آزمایشگاهی، استفاده از دستکش، ماسک و سایر وسایل حفاظتی در هنگام کار با خون و مایعات بدن نیز ضروری است.

در هنگام تزریق، خالکوبی یا سوراخ کردن بدن (پیرسینگ)، از تجهیزات استریل و بهداشتی استفاده کنید. این مسئله به ویژه در آرایشگاه‌ها، کلینیک‌های پزشکی و مراکز خالکوبی اهمیت دارد؛ همچنین حین تزریق دارو اطمینان حاصل کنید که سوزن‌ها و سرنگ‌های مورد استفاده شما یکبار مصرف بوده و از بسته‌بندی استریل خارج می‌شوند.

زندگی با هپاتیت B

زمانی که متوجه شدید دچار ویروس هپاتیت B شده‌اید در کنار درمان‌هایی که انجام می‌دهید باید یک سری کار‌ها را انجام دهید و یک سری کار‌ها را انجام ندهید تا از دیگران در برابر این ویروس محافظت کنید. در جدول زیر باید‌ها و نباید‌ها آورده شده است:

سخن پایانی

در این مطلب از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز به بررسی کامل بیماری هپاتیت ب پرداخته شد. هپاتیت ب یک بیماری جدی است که می‌تواند عوارض شدیدی مانند سیروز و سرطان کبد ایجاد کند. با این حال، از طریق واکسیناسیون، آموزش و پیگیری درمانی مناسب می‌توان از ابتلا به این بیماری پیشگیری کرده و در صورت ابتلا، بیماری را کنترل کرد. تشخیص به موقع و مدیریت صحیح هپاتیت ب می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی فرد و جلوگیری از عوارض جدی کمک کند.