اضطراب یکی از مشکلات روانی گسترده در جوامع مختلف است که تأثیرات زیادی بر زندگی روزمره افراد دارد. این وضعیت بر اساس گوناگونی علل و نشانه‌ها، به چندین نوع از جمله اضطراب عمومی، اضطراب اجتماعی و اضطراب فراگیر تقسیم می‌شود. یکی از دسته‌های داروهای استفاده شده در درمان این وضعیت‌ها، داروهای آنزیولیتیک یا ضداضطراب است. در این مقاله، به معرفی یکی از داروهای ضداضطراب پرطرفدار به نام “اگزازپام” می‌پردازیم. این دارو از خانواده بنزودیازپین‌ها به شمار می‌آید و به عنوان یک گزینه مؤثر در کنترل اضطراب و استرس مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، در این مقاله به مکانیسم عمل، موارد احتیاط، موارد استفاده و نکات مهم در استفاده از اگزازپام (oxazepam) پرداخته خواهد شد.
اشکال دارویی اگزازپام
- کپسول 10 میلی گرم، 15 میلی گرم، 30 میلی گرم
- قرص
موارد مصرف قرص اگزازپام
اگزازپام برای درمان اضطراب و همچنین ترک حاد الکل استفاده می‌شود. این دارو متعلق به دسته‌ای از داروها به نام بنزودیازپین‌ها است که بر روی مغز و اعصاب (سیستم عصبی مرکزی) اثر کرده و اثر آرام بخش و ضد تشنج ایجاد می‌کند. این دارو با افزایش اثرات یک ماده طبیعی خاص در بدن (GABA) عمل می‌کند. این دارو همچنین ممکن است برای خواب (بیخوابی) استفاده شود.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی oxazepam
مکانیسم عمل داروی اگزازپام (oxazepam) گیرنده‌ها را در چندین مکان در CNS، از جمله سیستم لیمبیک و تشکیل شبکه متصل می‌کند. اثرات ممکن است از طریق سیستم گیرنده GABA واسطه شود. افزایش نفوذپذیری غشای عصبی به یون‌های کلرید، اثرات مهاری گابا را افزایش می‌دهد. تغییر در یون‌های کلرید باعث هایپرپلاریزه شدن (تحریکپذیری کمتر) و تثبیت غشای نورونی می‌شود. حذف در نیمه عمر 2.8-5.7 ساعت، حداکثر زمان پلاسما 3 ساعت و حداکثر غلظت پلاسمایی 450 نانوگرم در میلی لیتر میباشد. اتصال به پروتئین این دارو 86-99٪ و حذف از طریق ادرار صورت می‌گیرد.
مقدار مصرف داروی oxazepam
قبل از مصرف قرص یا کپسول اگزازپام، اطلاعات دارویی موجود در بسته بندی (شامل مقدار و زمان مصرف) را بررسی کنید. این دارو را طبق دستور پزشک از طریق خوراکی مصرف کنید. توجه داشته باشید که مصرف طولانی مدت و بدون نسخه این دارو تاثیری بر روند بهبودی شما نخواهد داشت. مصرف بی‌رویه و بدون نسخه پزشک، در برخی بیماران منجر به اعتیاد و سواستفاده شده است. در صورت داشتن اختلال مصرف مواد (مانند مصرف بیش از حد یا اعتیاد به مواد مخدر و الکل)، این خطر ممکن است بیشتر باشد. این دارو را دقیقاً همانطور که برای کاهش خطر اعتیاد تجویز شده است مصرف کنید. برخی از نکات مصرف داروی اگزازپام شامل موارد زیر میباشد؛
- داروی اگزازپام برای اضطراب خفیف تا متوسط، 10-15 میلی گرم هر 6 الی 8 ساعت به صورت خوراکی مصرف می‌شود. همچنین این دارو برای اضطراب شدید و بی‌قراری همراه با افسردگی، 15-30 میلی گرم هر 6 الی 8 ساعت تجویز می‌شود.
- دوز مصرفی برای ترک الکل در بزرگسالان، 15-30 میلی گرم به صورت خوراکی هر 6 الی 8 ساعت میباشد.
- مصرف این دارو در کودکان زیر 12 سال تایید نشده است. با این حال، مقدار مصرف اگزازپام برای اضطراب خفیف تا متوسط در افراد بالای 12 سال، 10-15 میلی گرم هر 6 الی 8 ساعت میباشد. این مقدار دوز مصرفی برای اضطراب شدید و بی‌قراری همراه با افسردگی، 15-30 میلی گرم هر 6 الی 8 ساعت خواهد بود.
- مقدار مصرفی اگزازپام برای اضطراب در سامندان، 10 میلی گرم روزانه هر 8 تا 12 ساعت میباشد که ممکن است به تدریج به دوز کل 30-45 میلی گرم در روز PRN افزایش یابد.
- در صورت فراموشی یک نوبت از دارو، به محض یادآوری آن را مصرف کنید. اگر نوبت فراموش شده نزدیک به نوبت بعدی است، آن را فراموش کرده و دارو را مطابق با دستور پزشک ادامه دهید. هرگز برای جبران دوز فراموش شده، یک نوبت را دو بار تکرار نکنید.
موارد احتیاط
قبل از مصرف داروی اگزازپام، اگر به آن یا سایر بنزودیازپین‌ها (مانند دیازپام، تمازپام) حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که میتواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله بیماری کبد، بیماری کلیوی، مشکلات ریوی و تنفسی (مانند COPD، آپنه خواب)، سوء مصرف مواد مخدر یا الکل، بیماری روانی یا افسردگی و… با پزشک مشورت کنید. مصرف این دارو در برخی بیماران منجر به خواب آلودگی و گیجی شده است. در صورت بروز این عارضه، از انجام کارهایی که نیاز به هوشیاری بالایی دارند، پرهیز کنید. در ادامه به برخی از موارد احتیاط و هشدار استفاده از داروی اگزازپام خواهیم پرداخت؛
- در بیماری‌های تنفسی (COPD)، آپنه خواب، افسردگی، افکار خودکشی و سابقه سوء مصرف مواد احتیاط کنید.
- استفاده مداوم از بنزودیازپین‌ها ممکن است منجر به وابستگی فیزیکی قابل توجه بالینی شود. طول مدت درمان طولانی‌تر و دوز روزانه بالاتر خطر وابستگی و علائم ترک را افزایش می‌دهد. کاهش سریع دوز یا قطع ناگهانی مصرف منجر به واکنش‌های ترک می‌شود که میتواند تهدید کننده زندگی باشد. برای کاهش خطر واکنش‌های ترک، توصیه می‌شود هنگام قطع دارو یا کاهش دوز، کاهش تدریجی آن در نظر گرفته شود.
- در بیماران مبتلا به نارسایی کبدی، افسردگی، بیماری‌های تنفسی و بیماران ناتوان و مسن در معرض خطر افتادن و آسیب‌های تروماتیک احتیاط کنید.
- به بیماران باید هشدار داده شود که اثرات الکل یا سایر داروهای افسردگی ممکن است به اثرات اگزازپام اضافه شود، که نیاز به تنظیم دوز یا حذف چنین بیمارانی دارد.
- فعالیت‌های خطرناک مرتبط با خواب، از جمله رانندگی در خواب، برقراری تماس تلفنی، پخت و پز و خوردن غذا با بنزودیازپین‌ها گزارش شده است.
- افت فشار خون گزارش شده است؛ در بیماران مبتلا به بیماری‌های قلبی عروقی یا عروق مغزی یا بیمارانی که کاهش گذرا فشار خون را تحمل نمی‌کنند احتیاط کنید.
- واکنش‌های متناقض از جمله رفتار پرخاشگرانه و بیش فعالی که با بنزودیازپین‌ها به ویژه در کودکان و نوجوانان یا بیماران روانی گزارش شده است.
- برای استفاده به عنوان مسکن، ضد روان‌پریشی یا ضد افسردگی استفاده نمی‌شود.
وابستگی جسمی و روانی داروی اگزازپام
- علائم ترک، شبیه به علائم ذکر شده در باربیتورات‌ها و الکل از جمله لرزش، تشنج، استفراغ، گرفتگی عضلات و شکم و تعریق که به دنبال قطع ناگهانی اگزازپام گزارش شده است.
- قطع مصرف در بیمارانی که دوزهای بیش از حد در مدت طولانی دریافت کرده‌اند شدیدتر گزارش شده است. علائم ترک خفیف‌تر از جمله دیسفوری و بیخوابی که به دنبال قطع ناگهانی بنزودیازپین‌ها به طور مداوم در سطوح درمانی به مدت چند ماه گزارش شده است.
- از قطع ناگهانی دارو پس از درمان طولانی مدت خودداری کنید. کاهش دوز باید تحت نظارت دقیق در هنگام دریافت اگزازپام یا سایر داروهای روان‌گردان برنامه ریزی شود، زیرا این بیماران مستعد عادت و وابستگی هستند.
موارد منع مصرف قرص اگزازپام
- حساسیت مفرط
موارد هشدار جدی داروی اگزازپام
- مصرف همزمان بنزودیازپین‌ها و مواد افیونی ممکن است منجر به افسردگی عمیق تنفسی، کما و مرگ شود. زمانی که هیچ گزینه جایگزینی وجود ندارد، همزمان مدیریت کنید. دوزها و مدت زمان را به حداقل مورد نیاز محدود کنید. علائم و نشانه‌های افسردگی تنفسی و آرام بخش را بررسی کنید.
- استفاده مداوم از بنزودیازپین‌ها ممکن است منجر به وابستگی فیزیکی قابل توجه بالینی شود. طول مدت درمان طولانی‌تر و دوز روزانه بالاتر خطر وابستگی و علائم ترک را افزایش می‌دهد. کاهش سریع دوز یا قطع ناگهانی مصرف پس از ادامه مصرف ممکن است منجر به واکنش‌های ترک شود که در برخی موارد تهدید کننده زندگی میباشد. برای کاهش خطر واکنش‌های ترک، توصیه می‌شود هنگام قطع دارو یا کاهش دوز، مصرف دارو را به تدریج کاهش دهید.
خطر اعتیاد به داروی اگزازپام
- در سپتامبر 2020، FDA خطرات جدی اعتیاد و سوء استفاده از بنزودیازپین را که میتواند منجر به مصرف بیش از حد و مرگ شود را مورد بررسی قرار داد.
- وابستگی جسمانی زمانی رخ می‌دهد که اگزازپام (oxazepam) به طور پیوسته برای چند روز تا چند هفته مصرف شود. قطع ناگهانی یا کاهش سریع دوز میتواند منجر به واکنش‌های ترک، از جمله تشنج شود که در برخی بیماران تهدید کننده زندگی میباشد.
- خطر هر بیمار را قبل از تجویز ارزیابی کنید و به طور منظم برای ایجاد این رفتارها یا شرایط نظارت کنید.
عوارض قرص اگزازپام (oxazepam)
خواب آلودگی، سرگیجه، تاری دید، سردرد، ضعف عضلانی، کاهش میل جنسی، اختلال حافظه، کهیر یا زردی و… برخی از عوارض داروی اگزازپام میباشد. اگر هر یک از این اثرات ماندگار یا بدتر شد، فوراً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. برخی از عوارض جانبی جدی این دارو شامل تغییرات روحی و خلقی، مشکل در صحبت کردن، کلافگی، مشکل در راه رفتن، کاهش یا افزایش علاقه به رابطه جنسی، لرزش، مشکل ادرار کردن، اختلالات خواب، غش کردن، خستگی غیرعادی، علائم بیماری کبدی، علائم عفونت و… میباشد.در ادامه به برخی از عوارض جانبی داروی اگزازپام خواهیم پرداخت؛
- آرام بخش
- آتاکسی
- اختلال حافظه
- سرگیجه و خواب آلودگی
- ضعف عضلانی
- ادم سنکوپ
- لکوپنی، دیسکرازی خون
- کاهش میل جنسی
- کهیر
- بی‌اختیاری
- بی‌نظمی قاعدگی
- زردی
- تاری دید یا دوبینی
تداخل دارویی اگزازپام
- تداخلات رده X (پرهیز): آزلاستین (نازال)، بروم پریدول، الانزاپین، اورفنادرین، اوکسوممازین، پارالدهید، سدیم اکسیبات، تالیدومید
- افزایش اثرات داروها توسط اگزازپام: بلونانسرین، برکسانولون، بوپرنورفین، کلوزاپین، تضعیف‌کننده‌های CNS، فلونیترازپام، فوس فنی‌توئین، متادون، متوتری‌مپرازین، متی‌روسین، پارالدهید، فنی‌توئین، پیریبدیل، پرامی‌پکسول، پیریمتامین، روپینیرول، روتیگوتین، مهارکننده‌های انتخابی باز جذب سروتونین، سدیم اکسیبات، سوورکسانت، تالیدومید، زولپیدم
- افزایش اثرات اگزازپام توسط داروها: نابیلون، الانزاپین، اوکسوممازین، پرامپانل، روفینامید، تدوگلوتاید، تتراهیدروکانابینول، تتراهیدروکانابینول وکانابیدیول، تری‌مپرازین، آلیزاپرید، بریمونیدین (موضعی)، بروموپرید، بروم پریدول، کانابیدیول، ماری‌جوانا (شاهدانه)، کلرمتیازول، کلرفنسین کاربامات، دایمتیندن (موضعی)، دوکسیلامین، درونابینول، دروپریدول، اسکتامین، هیدروکسی‌زین، گیاه کاوا، لمبورکسانت، لیزورید، لوفکسیدین، منیزیم سولفات، ملاتونین، متوتری‌مپرازین
مصرف قرص اگزازپام (oxazepam) در دوران بارداری و شیردهی
مصرف اگزازپام (oxazepam) در دوران بارداری توصیه نمی‌شود، زیرا میتواند خطر نقص مادرزادی را افزایش دهد. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف اگزازپام در سه ماهه اول بارداری ممکن است خطر نقص لب و کام (شکاف کام) را افزایش دهد. همچنین، مصرف اگزازپام در هر زمانی از بارداری خطر نقص قلبی را افزایش می‌دهد. اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، قبل از مصرف اگزازپام با پزشک خود مشورت کنید.
شرایط نگهداری داروی oxazepam
داروی اگزازپام باید در دمای اتاق و به دور از نور نگهداری شود. توجه داشته باشید که تمام داروهای شیمیایی و گیاهی در اشکال دارویی قرص، شربت، کپسول، شیاف، ژل، کرم و… باید دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری شوند.
کلام آخر داروی اگزازپام
این مقاله با عنوان داروی اگزازپام از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز فراهم شده است. اضطراب یک واقعیت جدی در زندگی امروزی است و تأثیرات آن بر جسم و ذهن فرد قابل‌ملاحظه است. داروهای ضداضطراب مانند اگزازپام به عنوان یکی از ابزارهای مؤثر در کنترل این وضعیت‌ها معرفی شده‌اند. این دارو از خانواده بنزودیازپین‌ها بوده و به دلیل مکانیسم عمل خاص خود، از طریق افزایش اثر گاما-آمینوبوتیریک اسید (GABA)، به تسکین اضطراب و استرس کمک می‌کند. اما، همانند هر داروی دیگری، استفاده از اگزازپام نیازمند دقت و توجه به جزئیات است. اثرات جانبی ممکن از جمله خواب آلودگی، خستگی، و اعتیاد، باید به دقت مورد بررسی قرار گیرند.
منبع سایت: Medscape
