در سال های اخیر، پیشرفت های چشمگیری در زمینه علوم پزشکی و داروسازی شاهد بوده ایم که به بهبود کیفیت زندگی انسان ها و کاهش عوارض بیماری ها کمک شایانی کرده اند. یکی از زمینه های مهم و حیاتی در این حوزه، کنترل عوارض گرفتگی بینی ناشی از سرماخوردگی، مشکلات تنفسی و آنفولانزا می باشد. در این زمینه داروهای زیادی مطابق با نیاز بیماران و پزشکان توسط داروسازها تولید شده است که به کاهش عوارض سرماخودرگی و گرفتگی گوش، حلق و بینی کمک زیادی کرده است. در ادامه به بررسی کلی مقدار و زمان مصرف، عوارض و موارد احتیاط سودوافدرین Pseudoephedrine خواهیم پرداخت.
اشکال دارویی سودوافدرین
داروهای گیاهی و شیمیایی بسته به نیاز پزشکان و البته بیماران در اشکال مختلفی تولید می شود. هریک از این اشکال دوز مشخصی از دارو را داشته و در زمینه ها و بیماری های متفاوتی دارای کاربرد می باشد. داروی سودوافدرین در اشکال قرص معمولی، شربت، قرص با تکنولوژی IMPEDE و قرص با تکنولوژی TAREX در بازار موجود است. همچنین این دارو با نام های دیگر پسودوافدرین و پزودوافدرین در بازار شناخته می شود. هرکدام از این اشکال با توجه به نوع بیماری و نیاز بیماران توسط پزشک معالج تجویز می شود.
موارد مصرف شربت سودوافدرین
موارد مصرف و تجویز هر یک از داروها بسیار متفاوت است، سودوافدرین (Pseudoephedrine) برای تسکین موقت گرفتگی بینی و درد یا فشار سینوسی ناشی از عفونت (مانند سرماخوردگی، آنفولانزا) یا سایر بیماری‌های تنفسی (مانند تب یونجه، آلرژی، برونشیت) استفاده می شود. این دارو با باریک کردن رگ های خونی برای کاهش تورم و احتقان عمل می کند. اگر بدون تجویز پزشک و به صورت سرخود این دارو را مصرف می کنید، مهم است که دستورالعمل های بسته بندی سازنده را به دقت بخوانید تا بدانید چه زمانی باید با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.
موارد مصرف شربت سودوافدرین در بزرگسالان
- گرفتگی بینی
- درد یا فشار سینوسی ناشی از عفونت
- کنترل و کاهش سرماخوردگی
- بیماری‌های تنفسی (مانند تب یونجه، آلرژی، برونشیت)
همچنین در زمان مصرف بخش احتیاط و موارد منع مصرف بر روی بسته دارو را با دقت بررسی کنید. محصولات ضد سرفه و سرماخوردگی در کودکان کمتر از 6 سال بی خطر یا مؤثر نبوده اند. این محصول را در کودکان کمتر از 6 سال استفاده نکنید، مگر اینکه به طور خاص توسط پزشک تجویز شده باشد. قرص یا کپسول هایی با اثرات طولانی برای استفاده در کودکان کمتر از 12 سال توصیه نمی شود.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر شربت Pseudoephedrine
سودوافدرین با اثر آگونیستی بر گیرنده های آلفا آدرنرژیک موجود در مخاط تنفسی، باعث انقباض عروق می شود. این فرایند مستقیماً گیرنده های بتا آدرنرژیک را تحریک می کند و باعث آرامش برونش و همچنین افزایش ضربان قلب و انقباض می شود. جذب این دارو با شروع 30 دقیقه ای و حداکثر زمان پلاسما 1.97 ساعت و غلظت 422 نانوگرم در میلی لیتر همراه است. دفع این دارو از طریق ادرار با پاکسازی 7.3-7.6 میلی لیتر در دقیقه/کیلوگرم است.
مقدار مصرف شربت Pseudoephedrine
مقدار مصرف سودوافدرین Pseudoephedrine در افراد مختلف بسته به سن (بزرگسالان، کودکان و افراد مسن) بسیار متفاوت است. همچنین پزشک معالج در کنار در نظر داشتن سن، باید به نوع بیماری و داروهای مورد استفاده بیمار توجه داشته باشد تا بتواند مقدار و زمان مصرف درستی را برای او تجویز کند. این دارو برای گرفتگی بینی در قرص سرع الاثر 60 میلی گرم در هر دوز و در نوع آهسته رهش 120 میلی گرم صبح و شب مورد استفاده قرار گیرد. این مقدار مصرف برای مصارف عمومی است و افراد دارای سوابق پزشکی باید با پزشک مشورت کنند.
مصرف دوز فراموش شده سودوافدرین
اگر در زمان مصرف این دارو یک نوبت یا دوز آن را فراموش کردید به محض یادآوری آن را مصرف کنید. اگر نزدیک به زمان مصرف نوبت بعدی است، دوز فراموش شده را نادیده بگیرید و دوزهای بعدی را مطابق با دستور پزشک مصرف کنید. توجه داشته باشید که هرگز برای دوز فراموش شده، نوبت بعدی را دو مرتبه مصرف نکنید. مقدار دوز مصرفی شما در هر دوز توسط پزشک تعیین شده و مصرف بیش از اندازه می تواند خطرناک باشد.
زمان مصرف سودوافدرین
زمان مصرف شربت و قرص سودوافدرین (Pseudoephedrine) کمی با یکدیگر فرق دارد، به همین جهت توصیه می شود که برای گرفتگی بینی در سریع الاثر 60 میلی گرم هر 4 الی 6 ساعت و در طولانی اثر 120 میلی گرم هر 12 ساعت یا 240 میلی گرم هر 24 ساعت مورد استفاده قرار گیرد. لازم بذکر است، این دارو برای پریاپیسم (کاربرد غیر رسمی و تایید نشده) 60 الی 120 میلی گرم در هر دوز، در مردان نیز استفاده می شود.
دوز مصرفی سودوافدرین در کودکان
- در کودکان کمتر از دوسال ایمنی و اثربخشی ثابت نشده است.
- در کودکان 2 تا 6 سال 5 الی 30 میلی گرم هر 4 الی 6 ساعت
- در کودکان 6 تا 12 سال 30 میلی گرم هر 4 الی 6 ساعت
- در نوجوانان بالای 12 سال 60 میلی گرم هر 6 ساعت به صورت معمولی
موارد احتیاط
قبل از مصرف داروی سودوافدرین اگر هر یک از مشکلات دیابت، بیماری خاص چشم (آب سیاه)، مشکلات قلبی (مانند حمله قلبی، درد قفسه سینه، نارسایی قلب)، ضربان قلب سریع/نامنظم، فشار خون بالا، بیماری کلیوی، پرکاری تیروئید (پرکاری تیروئید)، مشکل در ادرار کردن (مانند بزرگ شدن پروستات) را دارید با پزشک خود مشورت کنید. این دارو سبب سرگیجه در بسیاری از مصرف کنندگان می شود، بعد از مصرف آن از خوردن الکل یا مواد گیج کننده (مانند حشیش) اکیدا خودداری کنید. برنامه خود را مطابق با این خواب آلودگی و سرگیجه تنظیم کنید و تا حدامکان از رانندگی پرهیز کنید.
افراد مسن در معرض خطر بیشتری برای عوارض جانبی یا تداخل دارویی این محصول هستند. اگر سودوافدرین (Pseudoephedrine) را سرخود و بدون دستور پزشک مصرف می کنید، در صورتی که بعد از 7 روز بهبودی حاصل نشد و عوارض جانبی در بدن شما نمایان شد حتما به پزشک اطلاع دهید. برخی از اشکال دارویی ممکن است حاوی بنزوات سدیم یا اسید بنزوئیک باشند. مقادیر زیاد آن با سمیت بالقوه کشنده (سندرم نفس کشیدن) در نوزادان همراه است.
موارد منع مصرف شربت سودوافدرین
بیشتر داروهای موجود در بازار با منع مصرف برای برخی از گروه ها و سنین مختلف رو به رو می باشند. مصرف شربت یا قرص سودوافدرین برای افرادی که دارای حساسیت های مفرط، فشار خون شدید و CAD (بیماری سرخرگ کرونر) شدید هستند به هیچ عنوان توصیه نمی شود. لازم بذکر است، افرادی که سوابق پزشکی جدی یا داروی خاصی مصرف می کنند با پزشک خود مشورت کنند. این دسته افراد از مصرف بی رویه و سرخود هرگونه دارویی پرهیز کنند تا عوارض یا مشکلات جدی برای آن ها ایجاد نشود.
- حساسیت های مفرط
- فشار خون شدید
- CAD شدید
- افراد دارای سوابق پزشکی خاص ( یا افرادی که داروی خاصی مصرف می کنند)
عوارض جانبی شربت سودوافدرین (Pseudoephedrine)
در برخی از بیماران بعد از مصرف شاهد عوارض جانبی مانند حالت تهوع، استفراغ، مشکل خواب، سرگیجه، سردرد یا عصبی شدن می باشیم. اگر دچار سرگیجه، عصبی بودن یا مشکل خواب هستید، مصرف این دارو را متوقف کنید و فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. اگر پزشک به شما دستور داده است که از این دارو استفاده کنید، به یاد داشته باشید که پزشک شما تشخیص داده که فواید آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. برخی از مهم ترین عوارض سودوافدرین شامل موارد زیر می باشد:
- لرزش
- بی قراری و بیخوابی
- حالت تهوع
- استفراغ
- عصبی بودن
- فشار خون
- فیبریلاسیون دهلیزی
- انفارکتوس میوکارد
- ضربان های زودرس بطنی
- کولیت ایسکمیک
تداخل دارویی سودوافدرین
قبل از مراجعه به پزشک لیستی از داروهای شیمیایی و گیاهی که در طول روز استفاده می کنید را به همراه داشته باشید. تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد داروهای شما را تغییر دهد یا خطر عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. هیچ دارویی را بدون تأیید پزشک خود شروع، قطع یا تغییر ندهید. برخی از محصولاتی که ممکن است با شربت Pseudoephedrine تداخل داشته باشند شامل محرک ها (مانند کافئین، دکستروآمفتامین، مت آمفتامین، محصولات گیاهی مانند افدرا یا ماهوانگ)، تربوتالین، مصرف مهارکننده های MAO و… می باشند.
مصرف سودوافدرین (Pseudoephedrine) در دوران بارداری و شیردهی
شربت یا قرص سودوافدرین را در سه ماهه اول بارداری مصرف نکنید. زیرا ممکن است با خطر احتمالی گاستروشیز (نوعی نقص مادرزادی)، آترزی روده کوچک (نقص مادرزادی) و میکروزومی همی صورت (نقص مادرزادی در صورت) به دلیل اثرات منقبض کننده عروق سودوافدرین همراه باشد. مطالعات حیوانی خطرات جزئی را نشان می دهد و مطالعات انسانی انجام شده هیچ خطری را نشان نمی دهد. پیشنهاد می شود در زمانی که داروی جایگزین خاصی از این محصول در دسترس نیست با تجویز پزشک مصرف شود. پزشک شما با توجه به خواص و خطرات استفاده از این دارو، نسخه را برای شما تجویز می کند.
مصرف سودوافدرین در دوران شیردهی
در زمان شیردهی این دارو بعد از استفاده توسط مادر از طریق شیر او دفع می شود. گزارشات محدودی از تحریک پذیری نوزادان شیردخوار بعد از مصرف این شیر دریافت شده است. همچنین در برخی از مادران شاهد کاهش شیر هستیم که جای نگرانی دارد.
شرایط نگهداری سودوافدرین
تمامی داروها ( شامل قرص، شربت، پماد و…) باید دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری شوند. شرایط نگهداری سودوافدرین (Pseudoephedrine) در برندهای مختلف بسیار متفاوت است، بسته محصول را برای دستورالعمل های نحوه نگهداری نام تجاری خود بررسی کنید. این محصول را زمانی که تاریخ مصرف آن تمام شده یا دیگر مورد نیاز نیست، به درستی دور بریزید. همچنین از ریختن آن به داخل توالت یا فاضلاب پرهیز کنید.
کلام آخر در مورد شربت سودوافدرین
در این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز به بررسی موارد مختلف و مهم داروی سودوافدرین (Pseudoephedrine) در افراد با سنین مختلف پرداختیم. مقدار و زمان مصرف این شربت باید متناسب با نوع بیماری و سن بیمار مشخص شود. بیماران عزیز با توجه به عملکرد کلی این دارو از مصرف بی رویه و بدون نسخه پرهیز کنید تا از خطرات و عوارض جانبی دور باشید. زنان باردار یا مادران شیرده نیز قبل از مصرف هردارویی اعم از داروهای ضدالتهابی یا انواع ویتامین و… حتما با پزشک خود مشورت کنند. در صورتی که این محصول را مطابق با دستورالعمل روی جلد و موارد احتیاط آن مصرف کنید، خطری سلامتی شما را تهدید نمی کند.
منبع سایت: Medscape
