بسیاری از والدین بازیگوشی‌ها و شیطنت‌های کودک خود را به پای بیش فعالی گذاشته و با مشاهده اولین نشانه‌های عدم توجه و تمرکز فورا فکر می‌کنند که فرزند آنها به بیش فعالی مبتلا است. از چه سنی می‌توان بیش فعالی را تشخیص داد؟ علائم بیش فعالی در کودکان زیر 2 سال چگونه است؟ آیا می‌توان بیش فعالی را درمان کرد؟ برای دریافت پاسخ سوالاتی از این دست، تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
بیش فعالی چیست ؟
بیش فعالی یکی از شایع‌ترین اختلالات تکاملی عصبی در دوران کودکی است. این اختلال در حدود 8 تا 10 درصد از کودکان را در بر می‌گیرد و به طور کلی می‌توان گفت که در پسران بیش از دختران دیده می‌شود. اولین نشانه‌های بیش فعالی در سال‌های اولیه تولد بروز می‌یابد، در سنین مدرسه به اوج می‌رسد و گاه تا بزرگسالی ادامه پیدا می‌کند. به طور کلی 3 نوع بیش فعالی وجود دارد:
- نوع ترکیبی بیش فعالی: این نوع از بیش فعالی متداول‌ترین نوع آن است که با علائمی همچون تحرک زیاد، عدم توجه و حواس پرتی همراه است.
- پرتحرکی: نوع دوم بیش فعالی نوعی است که در آن فقط پرتحرکی بیش از حد دیده شده و نشانه‌هایی مثل حواس پرتی و عدم تمرکز وجود ندارد. این نوع کمتر از دیگر انواع دیده می‌شود.
- عدم توجه و تمرکز: در این نوع از بیش فعالی، کودک تحرک بیش از حد ندارد اما از عدم توجه و تمرکز رنج می‌برد.
علائم بیش فعالی در کودکان زیر 2 سال
هیچ نوع راهنمای بالینی برای تشخیص بیش فعالی در سنین اولیه کودکی وجود ندارد. تشخیص بیش فعالی به این شکل نیست که تنها از طریق یک آزمون خاص توسط روانپزشک صورت پذیرد. مجموعه‌ای از علائم بیش فعالی به مدت حداقل 6 ماه باید مورد بررسی قرار بگیرد تا تشخیص کامل شود. تشخیص بیش فعالی قبل از 6 سالگی و رفتن به مدرسه کمی مشکل است. اما هنگامی که کودک به مدرسه می‌رود، می‌توان رفتارهای وی را در دو محیط خانه و مدرسه به طور جداگانه مورد بررسی قرار داد و در این صورت روانپزشک می‌تواند تشخیص دقیق‌تری را ارائه دهد. با این حال علائم بیش فعالی در کودکان زیر 2 سال شامل موارد زیر است:
بی قراری
یکی از علائم بیش فعالی در کودکان زیر 2 سال بی قراری در دست و پایشان است؛ به طوری‌که مرتب دست و پای خود را تکان می‌دهند و به قول معروف آرام و قرار ندارند.
تحرک زیاد
کودک مبتلا به بیش فعالی مدام می‌دود، دور خودش می‌چرخد، می‌خواهد از همه چیز بالا برود و روی آنها بپرد. این کودکان معمولا همیشه در حال حرکت هستند به طوری‌که انگار یک موتور در بدن آنها جای گرفته و با روشن شدن موتور باید مدام در حرکت باشند.
بدون وقفه صحبت کردن
کودک زیر 2 سال اغلب نمی‌تواند خیلی خوب صحبت کند و در 2 سالگی ممکن است دایره لغات وی تنها 200 کلمه باشد. البته این تعداد در همه کودکان یکسان نیست و اغلب پسرها دیرتر از دخترها به حرف می‌افتند اما یکی از نشانه‌های عمده بیش فعالی، بدون وقفه صحبت کردن است که بیشتر در کودکان بالای 3 سال می‌توان آن را تشخیص داد. کودکان نوپا نیز معمولا سر و صداهای زیادی از خود تولید می‌کنند.
عدم توانایی در تمرکز و گوش دادن
یکی دیگر از علائم بیش فعالی در کودکان زیر 2 سال عدم توانایی در تمرکز و گوش دادن است به طوری‌که والدین معمولا نمی‌توانند به خوبی حواس کودک را به موضوعی که مورد نظر آنها است، جلب نمایند. این بچه‌ها عموما مدت زمانی که به یک تصویر خیره می‌شوند، بسیار اندک است.
اختلال در خواب
کودکان بیش فعال زیر 2 سال اغلب به راحتی به خواب نمی‌روند. آنها نسبت به محرک‌های بیرونی بسیار حساس بوده و تحت تاثیر صدا، نور و دیگر تغییرات محیطی به سرعت احساس ناراحتی کرده و آن را با گریه و عصبانیت بروز می‌دهند. این کودکان به سختی به خواب رفته و طی زمان خواب نیز چندین بار بیدار می‌شوند.
تشخیص بیش فعالی از چه سنی امکان پذیر است ؟
تا قبل از 3 سالگی تشخیص بیش فعالی بسیار مشکل است با این وجود برخی از پزشکان می‌توانند بیش فعالی را در کودکان نوپا نیز تشخیص دهند. پزشک در این سنین عواملی همچون سابقه ژنتیکی، استفاده مادر از الکل، مواد مخدر و سیگار در دوران بارداری، تولد زودرس نوزاد با وزن کم، تاخیر در رشد حرکتی و گفتاری کودک و قرار گرفتن مادر در معرض سموم محیطی در دوره بارداری را در نظر گرفته و تشخیص خود را ارائه می‌دهد.
اما در سنین بعد از مدرسه تشخیص بیش فعالی بسیار ساده‌تر است زیرا علاوه بر مشاهده و بررسی رفتارهای کودک در خانه می‌توان چگونگی عملکرد وی در مدرسه را نیز مورد مطالعه قرار داده و تشخیص دقیق‌تری را ارائه داد. کودک بیش فعال معمولا تکالیف خود را بدون دقت و تمرکز انجام داده، در مدرسه رعایت نوبت و صف را نمی‌کند، وسایل شخصی خود را مدام گم می‌کند و در بازی با دیگر کودکان نیز کمی مشکل دارد مثلا آنها را هل می‌دهد و بازی را برهم می‌زند.
درمان بیش فعالی
پس از بررسی علائم بیش فعالی در کودکان زیر 2 سال این پرسش پیش می‌آید که چگونه می‌توان این کودکان را درمان کرد؟ درمان بیش فعالی هم از طریق رفتار درمانی و هم از طریق درمان دارویی صورت می‌گیرد. اگر شما حس می‌کنید که فرزندتان بیش فعال است باید با مراجعه به روانپزشک راهکارهای ویژه‌ای را برای چگونگی برخورد با کودک خود یاد بگیرید و حتی ممکن است نیاز باشد تا برخی از مواد غذایی را از رژیم غذایی وی حذف نمایید. درمان دارویی بیش فعالی با قرص ریتالین انجام می‌شود که البته اغلب برای کودکان بالای 6 سال به کار می‌رود.
نوروفیدبک یکی از روش‌های جدید برای درمان بیش فعالی است که اختلال کم‌توجهی را در کودکان بیش فعال کاهش می‌دهد. تحقیقات نشان می‌دهند که تاثیر این تکنیک کمتر از مصرف دارو است و با توجه به هزینه‌های بالایی که دارد نمی‌توان آن را به عنوان تک درمان برای بیش فعالی معرفی نمود.
گفتار پایانی
بیش فعالی اختلالی است که نشانه‌های آن را از همان سنین اولیه کودک می‌توان در وی مشاهده نمود اما تشخیص این اختلال تا قبل از مدرسه رفتن کمی سخت است زیرا عوامل مختلف دیگری هم وجود دارند که موجب عدم توجه و تمرکز یا پرتحرکی کودک می‌شوند. علائم بیش فعالی در کودکان زیر 2 سال در این مقاله مورد بررسی قرار گرفت. اگر نشانه‌های عنوان شده در این مقاله در فرزند شما به طور بارز وجود دارد، این موضوع را با پزشک وی در میان گذاشته تا او شما را به یک روانپزشک کودک معرفی نماید.
