اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی (ADHD) یکی از اختلالات رفتاری متداول در کودکان و بزرگسالان است که معمولاً با کمبود توجه، بی‌تابی و فعالیت‌های بیش از حد و بی‌نظم همراه است. این اختلال میتواند بر تحصیلات، ارتباطات اجتماعی و کیفیت زندگی عمومی افراد تأثیر گذار باشد. در این زمینه، داروهای زیادی توسط شرکت‌های داروسازی در حال تولید می‌باشد که یکی از داروهای پیشنهادی در این زمینه، آتوموکستین است. آتوموکستین به عنوان یک داروی اصلاح‌کننده متعلق به دسته آنتی‌دپرسان‌ها است که در بهبود توانایی تمرکز، کاهش بی‌تابی و مدیریت بیش‌فعالی در افراد مبتلا به ADHD نقش مهمی دارد.
اشکال دارویی آتوموکستین
- کپسول: 10 میلی گرم، 18 میلی گرم، 25 میلی گرم، 40 میلی گرم، 60 میلی گرم، 80 میلی گرم، 100 میلی گرم
موارد مصرف قرص آتوموکستین
اتوموکستین (Atomoxetine) برای درمان اختلال کم توجهی بیش فعالی (ADHD) به عنوان بخشی از یک برنامه درمانی کلی، از جمله درمان‌های روانی، اجتماعی و سایر درمان‌ها استفاده می‌شود. این دارو ممکن است به افزایش توانایی توجه، تمرکز، متمرکز ماندن و توقف بی‌قراری کمک کند. تصور می‌شود که با بازگرداندن تعادل برخی از مواد طبیعی (انتقال دهنده‌های عصبی) در مغز کار می‌کند.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی Atomoxetine
مکانیسم عمل داروی آتوموکستین مهار انتخابی بازجذب نوراپی نفرین پیش سیناپسی است. جذب دارو با فراهمی زیستی 63-94٪ با شروع 2-4 هفته می‌باشد. این دارو دارای حداکثر زمان پلاسما 1-2 ساعت و پروتئین متصل شده 98٪ است. آتوموکستین در کبد توسط CYP2D6 متابولیزه شده و متابولیت‌ها شامل 4-هیدروکسی توموکستین (برابر)، N-desmethylatomoxetine (کمتر قوی) می‌باشد. حذف دارو در نیمه عمر 5.2 ساعت و دفع از طریق ادرار (80%) و مدفوع (17%) صورت می‌گیرد.
مقدار مصرف داروی Atomoxetine
داروی آتوموکستین با یا بدون غذا طبق دستور پزشک، 1 تا 2 بار در روز مصرف می‌شود. اولین دوز را معمولاً اول صبح بعد از بیدار شدن از خواب مصرف کنید. اگر دوز دوم تجویز شد، آن را طبق دستور پزشک معمولاً در اواخر بعد از ظهر یا اوایل شب مصرف کنید. مصرف این دارو در اواخر روز ممکن است باعث ایجاد مشکل در خواب (بی‌خوابی) شود. اگر کپسول به طور تصادفی باز یا شکسته شد، از تماس با پودر خودداری کنید و هرگونه تماس با پودر را در اسرع وقت با آب شستشو دهید. اگر پودر به چشم شما رفت، فوراً با آب فراوان شستشو داده و با پزشک خود تماس بگیرید.
زمان مصرف قرص آتوموکستین
قبل از مصرف داروی آتوموکستین، اطلاعات دارویی موجود در بسته بندی دارو شامل مقدار و زمان مصرف را با دقت بررسی کنید. دوز بر اساس وضعیت پزشکی شما، پاسخ به درمان و سایر داروهایی است که ممکن است مصرف کنید. کپسول را به صورت کامل میل کرده و از باز کردن یا خرد کردن آن خودداری کنید. باز کردن کپسول منجر به آزادسازی فوری دارو شده که عوارض جانبی را افزایش می‌دهد.
از این دارو به طور منظم استفاده کنید تا بیشترین سود را از آن ببرید. برای کمک به یادآوری، آن را هر روز در زمان‌های یکسانی مصرف کنید. اگر وضعیت شما بهبود نیافت یا بدتر شد، به پزشک خود اطلاع دهید. برخی از نکات مصرف داروی آتوموکستین شامل موارد زیر می‌باشد؛
- داروی آتوموکستین برای اختلال نقص توجه یا بیش فعالی (ADHD) نشان داده شده است. دوز پیشنهادی 40 میلی گرم روزانه به صورت خوراکی می‌باشد که پس از ≥3 روز به 80 میلی گرم به صورت خوراکی یک بار در روز یا تقسیم در 12 ساعت افزایش می‌یابد. همچنین، پس از 2-4 هفته دیگر، در صورت عدم دستیابی به پاسخ مطلوب ممکن است به ≤100 میلی گرم افزایش یابد.
- هیچ داده‌ای برای حمایت از افزایش اثربخشی در دوزهای بالاتر در دسترس نیست. بدون مشورت با پزشک دوز مصرفی خود را افزایش، کاهش یا قطع نکنید. افزایش دوز مصرفی بدون مشورت با پزشک، تاثیری بر روند بهبودی شما نداشته و تنها سبب عوارض جانبی خواهد شد.
- مهارکننده‌های قوی CYP2D6 یا بیمارانی که متابولیسم CYP2D6 ضعیفی دارند، باید دوز مصرفی خود را اصلاح کنند. همچنین، اگر علائم پس از 4 هفته بهبود نیافت و دوز اولیه به خوبی تحمل شد، ممکن است تنها به 1.2 میلی گرم بر کیلوگرم در روز افزایش یابد.
- تجویز این دارو همزمان با مهارکننده قوی CYP2D6، ابتدا 40 میلی گرم به صورت خوراکی یک بار در روز است که تنها در صورتی که علائم پس از 4 هفته بهبود نیافته و دوز اولیه به خوبی تحمل شود، ممکن است به 80 میلی گرم در روز افزایش یابد.
- دوز مصرفی داروی آتوموکستین برای اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی در کوکان بالای 6 سال با وزن کمتر از 70 کیلوگرم، 0.5 میلی گرم بر کیلوگرم روزانه به صورت خوراکی مصرف می‌شود که افزایش پس از ≥3 روز به دوز هدف ~ 1.2 میلی گرم بر کیلوگرم روزانه یا تقسیم در 12 ساعت استفاده خواهد شد.
موارد احتیاط
قبل از مصرف داروی آتوموکستین، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که میتواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله یک مشکل خاص آدرنال (فئوکروموسیتوم)، مشکلات مثانه یا پروستات، گلوکوم، مشکلات قلبی (مانند ضربان قلب نامنظم، نارسایی قلبی)، حمله قلبی، مشکلات ساختار قلب، سابقه خانوادگی مشکلات قلبی (مانند مرگ ناگهانی قلبی، ضربان قلب نامنظم)، فشار خون بالا، بیماری کبد و… با پزشک در رابطه با خطرات این دارو مشورت کنید. برخی از موارد احتیاط و هشدار استفاده از داروی آتوموکستین (Atomoxetine) شامل موارد زیر می‌باشد؛
- آسیب کبدی در 120 روز از شروع اتوموکستین گزارش شده است. بیماران ممکن است با افزایش آنزیم‌های کبدی (بیش از 20 برابر ULN) و یرقان با سطوح بیلی روبین به طور قابل توجهی (بیلی روبین بیش از 2 برابر ULN) و به دنبال آن پس از قطع اتوموکستین بهبود پیدا کنند.
- مرگ ناگهانی، سکته مغزی و انفارکتوس میوکارد در بیماران مبتلا به ناهنجاری‌های ساختاری قلبی یا سایر مشکلات جدی قلبی که از محرک‌ها در دوزهای معمول استفاده می‌کنند، گزارش شده است. بیماران باید یک تاریخچه دقیق و معاینه فیزیکی برای ارزیابی وجود بیماری قلبی عروقی داشته باشند. استفاده از اتوموکستین را در بزرگسالان با ناهنجاری‌های قلبی قابل توجه بالینی در نظر بگیرید.
- بیمارانی که علائمی مانند درد قفسه سینه، سنکوپ غیرقابل توضیح یا سایر علائم حاکی از بیماری قلبی در طی درمان با محرک ایجاد می‌کنند، باید تحت ارزیابی فوری قلبی قرار گیرند.
- در استفاده از محرک‌ها برای درمان بیماران ADHD مبتلا به اختلال دوقطبی همبود، به دلیل نگرانی در مورد احتمال ایجاد دوره مختلط یا شیدایی، باید دقت ویژه‌ای داشت. همچنین، ممکن است نتوان تشخیص داد که یک دوره مانیک یا مختلط که در طول درمان ظاهر می‌شود به دلیل واکنش نامطلوب به دارو یا اختلال دوقطبی زمینه‌ای بیمار است. قبل از شروع درمان، بیماران باید به اندازه کافی از نظر عوامل خطر اختلال دوقطبی مانند سابقه شخصی یا خانوادگی شیدایی و افسردگی، غربالگری شوند.
- موارد نادر پریاپیسم گزارش شده است که گاهی اوقات نیاز به مداخله جراحی دارد. این مورد معمولاً در طول شروع درمان گزارش نمی‌شود، اما اغلب پس از افزایش دوز رخ می‌دهد. برای نعوظ‌های غیرطبیعی یا مکرر و دردناک باید به دنبال مراقبت‌های پزشکی فوری بود.
- گزارش‌های نادر از واکنش‌های آلرژیک از جمله واکنش‌های آنافیلاکتیک، ادم آنژیونورتیک، کهیر و بثورات پوستی با این دارو وجود دارد.
- داروی آتوموکستین در بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی، سابقه فشار خون بالا، نارسایی کبدی، اختلال اضطراب موجود، سابقه احتباس ادرار یا تیک‌های مرتبط با اختلال تورت با احتیاط مصرف شود.
- این دارو ممکن است در بیماران بدون سابقه قبلی بیماری روان‌پریشی یا شیدایی، در دوزهای معمول، علائم روان‌پریشی یا شیدایی (مانند توهم، تفکر هذیانی یا شیدایی) ایجاد کند. در صورت بروز چنین علائمی، درمان را قطع کنید.
موارد منع مصرف داروی آتوموکستین
- حساسیت مفرط
- گلوکوم با زاویه باریک
- تجویز همزمان یا در طی 14 روز از درمان با مهارکننده مونوآمین اکسیداز (MAOI)؛ خطر واکنش بالقوه کشنده، از جمله هایپرترمی، میوکلونوس، تغییر وضعیت ذهنی، و علائم مشابه سندرم بدخیم نورولپتیک (NMS)
- فئوکروموسیتوم: واکنش‌های جدی، از جمله افزایش فشار خون و تاکی آریتمی، در بیماران مبتلا به فئوکروموسیتوم فعلی یا قبلی گزارش شده است.
- اختلالات قلبی عروقی شدید که در آن شرایط بدتر می‌شود، زیرا BP 15-20 میلی متر جیوه افزایش می‌یابد یا HR 20 ضربه در دقیقه افزایش می‌یابد.
عوارض قرص آتوموکستین (Atomoxetine)
ناراحتی معده، تهوع، استفراغ، یبوست، خستگی، از دست دادن اشتها یا کاهش وزن، خشکی دهان، سرگیجه، خواب آلودگی، مشکل خواب، کاهش توانایی یا میل جنسی برخی از عوارض داروی آتوموکستین می‌باشد. اگر هر یک از این اثرات ماندگار یا بدتر شد، فوراً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. برای کاهش احتمال سرگیجه، به آرامی از حالت نشسته یا دراز کشیده بلند شوید. برخی از عوارض جانبی جدی این دارو شامل ادرار تیره، درد معده یا شکم، زردی چشم یا پوست، مشکل در ادرار کردن، ضربان قلب غیرمعمول سریع یا نامنظم، غش، بی‌حسی یا گزگز، بیماری کبدی (احتمالاً کشنده) و… می‌باشد. در ادامه به برخی از عوارض جانبی داروی آتوموکستین (Atomoxetine) خواهیم پرداخت؛
- حالت تهوع (26%)
- خشکی دهان (20%)
- کاهش اشتها (16%)
- بی‌خوابی (15%)
- خستگی (10%)
- یبوست (8%)
- سرگیجه (8%)
- خواب آلودگی (8%)
- درد شکم (7%)
- تحریک پذیری (5%)
- سوء هاضمه (4%)
- استفراغ (4%)
- تاخیر در انزال یا اختلال انزال (4%)
- کاهش میل جنسی (3%)
- اختلال خواب (3%)
- لرز (3%)
- تپش قلب (3%)
عوارض جانبی آتوموکستین در کودکان
- سردرد (19%)
- درد شکم (17-18%)
- کاهش اشتها (16%)
- استفراغ (11%)
- خواب آلودگی (11%)
- حالت تهوع (7-13%)
- خستگی (6-8%)
- تحریک پذیری (6%)
- سرگیجه (5%)
- کاهش وزن (3%)
- بی‌اشتهایی (3%)
- یبوست (1-2%)
- نوسانات خلقی (1-2%)
تداخل دارویی آتوموکستین
- تداخلات ردهX (پرهیز): فراورده‌های رادیو دارویی آیوبنگوان، مهارکننده‌های مونو آمین اکسیداز
- کاهش اثرات داروها توسط آتوموکستین: فراورده‌های رادیو دارویی آیوبنگوان
- افزایش اثرات داروها توسط آتوموکستین: آگونیست‌های بتا۲، هالوپریدول، ترکیبات طولانی کننده‌ی فاصله QT ( بالاترین خطر)، داروهای سمپاتومیمتیک
- افزایش اثرات آتوموکستین توسط داروها: آجمالین، کوبیسیستات، مهارکننده‌های متوسط و قوی CYP2D6، لومفانترین، مهارکننده‌های مونو آمین اکسیداز، اوزانیمود، پگ اینترفرون آلفا-b۲
مصرف قرص آتوموکستین (Atomoxetine) در دوران بارداری و شیردهی
مطالعات منتشر شده موجود در مورد استفاده در زنان باردار برای ایجاد خطر مرتبط با دارو برای نقایص مادرزادی عمده، سقط جنین یا پیامدهای نامطلوب مادر یا جنین کافی نیست. خرگوش‌های باردار تحت درمان تا 100 میلی‌گرم بر کیلوگرم در روز در طول اندام‌زایی منجر به کاهش جنین‌های زنده و افزایش تحلیل‌های اولیه و همچنین افزایش جزئی در بروز منشأ آتیپیک شریان کاروتید و عدم وجود شریان ساب کلاوین شدند. در موش‌هایی که قبل از جفت‌گیری و در طول اندام‌زایی دوز مصرف شده بودند، کاهش وزن جنین (فقط ماده) و افزایش بروز استخوان‌سازی ناقص قوس مهره‌ای در جنین‌ها با دوز تقریباً 5 برابر MRHD بر اساس mg/m2 مشاهده شد.
تاثیر داروی آتوموکستین در شیردهی
هیچ اطلاعاتی در مورد وجود اتوموکستین (Atomoxetine) یا متابولیت آن در شیر انسان، اثرات آن بر روی کودکان شیرخوار یا اثرات آن بر تولید شیر وجود ندارد. این دارو در مطالعات حیوانی در شیر حیوان ماده یافت شده است، هنگامی که یک دارو در شیر حیوانات وجود دارد، احتمال دارد که در شیر انسان نیز وجود داشته باشد.
شرایط نگهداری داروی Atomoxetine
داروی آتوموکستین باید در دمای اتاق و به دور از نور آفتاب نگهداری شود. توجه داشته باشید که اشکال مختلف دارویی از جمله قرص، کپسول، شربت، شیاف، کرم و… باید دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری شوند.
کلام آخر داروی آتوموکستین
این مقاله با عنوان داروی آتوموکستین، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز فراهم شده است. در نهایت، آتوموکستین به عنوان یک داروی اصلاح‌کننده موثر در مدیریت اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی (ADHD) ثابت شده است. مکانیسم عمل این دارو در تنظیم سطوح مواد شیمیایی مغزی، از جمله نوراپینفرین و سروتونین، منجر به بهبود توانایی تمرکز و کاهش بی‌تابی در افراد مبتلا به ADHD می‌شود. مطالعات و تحقیقات اخیر نیز نشان می‌دهند که آتوموکستین با تأثیرات مثبت خود بر علائم ADHD، میتواند به عنوان یک گزینه موثر و متعادل در درمان این اختلال در نظر گرفته شود.
منبع سایت: Medscape
