قرص فاموتیدین چیست؟ فواید و عوارض داروی Famotidine

زخم‌های معده و روده به عنوان یکی از مشکلات شایع و آزاردهنده در جامعه پزشکی جلب توجه فراوانی کرده است. این بیماری‌ها می‌توانند علل مختلفی از جمله استرس، عفونت‌های باکتریایی، مصرف بی‌رویه داروهای ضدالتهابی و عوامل ژنتیک داشته باشند. یکی از داروهای موثر در درمان زخم‌های معده و روده، قرص فاموتیدین است. قرص فاموتیدین یک داروی آنتاگونیست گیرنده‌های H2 مخصوصاً گیرنده‌های H2 در سلول‌های اسیدی معده است. این دارو با کاهش تولید اسیدهای معده به وسیله مهار گیرنده‌های H2، در فرآیند درمان زخم‌های معده و روده نقش مؤثری ایفا می‌کند؛ علاوه بر این، قرص فاموتیدین (Famotidine) قابل استفاده در کنترل و پیشگیری از علائم اسیدزخمی نظیر سوختگی و درد معده نیز می‌باشد.

اشکال دارویی فاموتیدین

1. محلول تزریقی (Rx): 10 میلی گرم در میلی لیتر، 4 میلی گرم در میلی لیتر
2. سوسپانسیون خوراکی (Rx): 40 میلی گرم/5 میلی لیتر (عمومی)
3. قرص: 10 میلی گرم (Pepcid AC، Zantac 360، عمومی)، 20 میلی گرم (Pepcid AC، Zantac 360، عمومی)، 40 میلی گرم (Pepcid AC، عمومی)
4. قرص جویدنی: 10 میلی گرم (Pepcid AC، عمومی)، 20 میلی گرم (Pepcid AC)

موارد مصرف قرص فاموتیدین

قرص فاموتیدین برای درمان زخم‌های معده و روده و جلوگیری از عود زخم‌های روده پس از بهبودی استفاده می‌شود. این دارو همچنین برای درمان برخی از مشکلات معده و گلو (مری) (مانند ازوفاژیت فرسایشی، بیماری رفلاکس معده به مری-GERD، سندرم زولینگر-الیسون) دارای کاربرد است. این دارو با کاهش میزان اسیدی که معده شما می‌سازد کار کرده و علائمی مانند سرفه شدید، درد معده، سوزش سر دل و مشکل در بلع را تسکین می‌دهد. فاموتیدین متعلق به دسته‌ای از داروهای شناخته شده به عنوان مسدود کننده‌های H2 است.

موارد مصرف داروی فاموتیدین در بزرگسالان

1. زخم اثنی عشر
2. زخم خوش خیم معده
3. بیماری بازگشت اسید به مری
4. شرایط بیش از حد ترشح
5. سوزش سردل

موارد مصرف داروی فاموتیدین در کودکان

1. زخم معده
2. بیماری بازگشت اسید به مری
3. سوزش سردل

آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی Famotidine

مکانیسم عمل قرص فاموتیدین گیرنده‌های H2 سلول‌های جداری معده را مسدود می‌کند و منجر به مهار ترشحات معده می‌شود. جذب این دارو با فراهمی زیستی 40-45٪ با شروع اثر <1 ساعت اشکال خوراکی و <30 دقیقه اشکال تزریقی می‌باشد. حذف در نیمه عمر 2.5-4 ساعت و دفع از طریق ادرار (25-30٪ به عنوان داروی بدون تغییر در هنگام تجویز خوراکی؛ 70٪ هنگام تجویز وریدی) صورت می‌گیرد.

مقدار مصرف محلول تزریقی Famotidine

قرص فاموتیدین (Famotidine) را به صورت خوراکی معمولاً یک یا دو بار در روز همراه با غذا یا بدون غذا طبق دستور پزشک مصرف کنید. اگر باید این دارو را یکبار در روز مصرف کنید، دوز مصرفی خود را هنگام خواب میل کنید. قبل از هر نوبت، بطری را به مدت 5 تا 10 ثانیه به خوبی تکان دهید. دوز را با استفاده از یک قاشق مخصوص اندازه گیری کنید.

از قاشق خانگی استفاده نکنید زیرا ممکن است دوز صحیح را دریافت نکنید. در صورت نیاز، آنتی اسیدها ممکن است همراه با این دارو مصرف شوند. از این دارو به طور منظم استفاده کنید تا بیشترین سود را از آن ببرید. برای کمک به یادآوری، آن را هر روز در زمان‌های یکسانی مصرف کنید.

زمان مصرف قرص فاموتیدین

قبل از مصرف قرص فاموتیدین، اطلاعات دارویی موجود در بسته بندی دارو شامل مقدار و زمان مصرف را مطالعه کنید. دارو را مطابق با دستور پزشک مصرف کرده و  بدون هماهنگی با وی، دوز مصرفی خود را افزایش ندهید. افزایش دوز مصرفی بدون هماهنگی با پزشک، تنها منجر به عوارض جانبی می‌شود. مصرف این دارو را برای مدت زمان تجویز شده ادامه دهید، حتی اگر احساس بهتری دارید. اگر وضعیت شما بهبود نیافت یا بدتر شد، به پزشک خود اطلاع دهید. در ادامه به برخی از نکات مصرف داروی فاموتیدین در بزرگسالان خواهیم پرداخت؛

1. قرص فاموتیدین در جهت درمان حاد زخم اثنی عشر، 20 میلی گرم به صورت خوراکی و تزریق داخل وریدی در 12 ساعت یا 40 میلی گرم به صورت خوراکی در هنگام خواب در مدت 8 هفته استفاده می‌شود. همچنین دوز نگهداری 20 میلی گرم هنگام خواب و برای کاهش خطر عود 20 میلی گرم (خوراکی) در روز به مدت 1 سال یا مطابق با علائم بالینی تجویز خواهد شد.
2. برای کنترل و درمان زخم خوش خیم معده، 40 میلی گرم روزانه به صورت خوراکی در هنگام خواب در مدت 8 هفته استفاده کنید.
3. دوز مصرفی برای بیماری بازگشت اسید به مری غیر فرسایشی، 20 میلی گرم در هر 12 ساعت و برای فرسایش تشخیص داده شده با آندوسکوپی 20-40 میلی گرم هر 12 ساعت به صورت خوراکی تا 12 هفته می‌باشد.
4. مقدار مصرف قرص فاموتیدین در جهت شرایط بیش از حد ترشح، 20 میلی گرم به صورت خوراکی یا تزریق داخل وریدی در 6 ساعت می‌باشد که ممکن است تا 160 میلی گرم در 6 ساعت افزایش یابد.
5. برای کنترل سوزش سردل، 10-20 میلی گرم در 12 ساعت استفاده می‌شود که ممکن است 15 تا 60 دقیقه قبل از خوردن غذاهایی که می‌توانند باعث سوزش سر دل شوند، طول بکشد.

مقدار مصرف داروی فاموتیدین در کودکان

1. فاموتیدین (Famotidine) برای درمان زخم معده در کودکان یا نوجوانان در سنین 1 تا 17 سال، 0.25 میلی گرم بر کیلوگرم به صورت تزریق داخل وریدی یا 0.5 میلی گرم بر کیلوگرم به صورت خوراکی هنگام خواب استفاده می‌شود. توجه داشته باشید که دوز مصرفی ممکن است به 1 میلی گرم بر کیلوگرم یک بار در روز هنگام خواب یا 0.5 میلی گرم بر کیلوگرم دو بار در روز تا 8 هفته افزایش یابد.
2. این دارو برای بیماری بازگشت اسید به مری در نوزادان کمتر از 3 ماه، 0.5 میلی گرم بر کیلوگرم روزانه به صورت خوراکی مصرف می‌شود که در برخی موارد تا 8 هفته تا 1 میلی گرم بر کیلوگرم روزانه افزایش می‌یابد. این مقدار دوز برای کودکان 3 ماه تا 12 ماه، 0.5 میلی گرم بر کیلوگرم هر 12 ساعت به صورت خوراکی و برای کودکان 1 تا 17 سال با یا بدون ازوفاژیت و زخم، 0.5 میلی گرم بر کیلوگرم دو بار در روز می‌باشد.
3. در جهت درمان سوزش سردل در افراد بالای 12 سال، 10-20 میلی گرم در هر 12 ساعت که ممکن است 15 تا 60 دقیقه قبل از خوردن غذاهایی که می‌توانند باعث سوزش سر دل شوند، طول بکشد.

موارد احتیاط

قبل از مصرف قرص فاموتیدین، اگر به آن یا سایر مسدودکننده‌های H2 (سایمتیدین، رانیتیدین، نیزاتیدین) حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله مشکلات سیستم ایمنی، مشکلات کلیوی، مشکلات کبدی، بیماری‌های ریوی (مانند آسم، بیماری انسداد مزمن ریه-COPD)، مشکلات معده (مانند تومورها) و… با پزشک در رابطه با خطرات این دارو مشورت کنید. در ادامه به برخی از موارد احتیاط قرص فاموتیدین خواهیم پرداخت؛

1. در نارسایی کلیوی احتیاط کنید، تنظیم دوز در نارسایی کلیوی متوسط ​​تا شدید توصیه می‌شود (CrCl <50 میلی لیتر در دقیقه).
2. طولانی شدن فاصله QT به ندرت در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی گزارش شده است که ممکن است دوز یا فاصله دوز آن‌ها به درستی تنظیم نشده باشد.
3. عوارض جانبی سیستم عصبی مرکزی (CNS)، از جمله گیجی، هذیان، توهم، بی‌حسی، بی‌قراری، تشنج و بی‌حالی که با نارسایی کلیوی متوسط ​​تا شدید گزارش شده است. از آنجایی که سطح خونی فاموتیدین در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی بیشتر از بیماران با عملکرد طبیعی کلیوی است، تنظیم دوز در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی توصیه می‌شود.
4. تسکین علائم وجود بدخیمی معده را از بین نمی‌برد. ارزیابی بدخیمی معده را در بیماران بزرگسالی که پس از تکمیل درمان، پاسخ کمتر از حد مطلوب یا عود علائم اولیه دارند، در نظر بگیرید.
5. وضعیت سردرگمی با مصرف این دارو گزارش شده است؛ این خطر در سن بالای 50 سال یا نارسایی کلیوی و کبدی افزایش می‌یابد.
6. درمان طولانی مدت (بیش از 2 سال) ممکن است منجر به سوء جذب ویتامین B12 شود که می‌تواند باعث کمبود ویتامین B12 شود. این کمبود بیشتر در زنان و افراد جوان‌تر از 30 سال رخ می‌دهد.
7. اگر بیمار از داروی نسخه‌ای استفاده می‌کند، بیمار باید از پزشک یا داروساز سوال کند که آیا می‌توان همزمان با آن داروهای کاهنده اسید مصرف کرد یا خیر، همچنین بیماران مبتلا به بیماری کلیوی باید قبل از مصرف با پزشک مشورت کنند.

موارد منع مصرف داروی فاموتیدین

1. حساسیت به فاموتیدین یا سایر آنتاگونیست‌های گیرنده H2
2. بارداری یا شیردهی (بانسخه)

عوارض قرص فاموتیدین (Famotidine)

درد یا سوزش در محل تزریق، اسهال، یبوست، سردرد و سرگیجه، انتروکولیت نکروزان، تپش قلب، تب و خستگی برخی از عوارض قرص فاموتیدین (Famotidine) می‌باشد. اگر هر یک از این اثرات ماندگار یا بدتر شد، فوراً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. برخی از عوارض جانبی جدی این دارو شامل خونریزی و کبودی آسان، علائم عفونت (مانند گلودرد که از بین نمی‌رود، تب، لرز)، تغییرات روانی یا خلقتی (مانند بی‌قراری، گیجی، افسردگی، توهم) و… می‌باشد. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. در ادامه به برخی از عوارض جانبی قرص فاموتیدین خواهیم پرداخت؛

1. درد یا سوزش در محل تزریق
2. یبوست
3. اسهال
4. انتروکولیت نکروزان
5. تب
6. ضعف و خستگی
7. سرگیجه و سردرد

تداخل دارویی فاموتیدین

1. تداخلات رده X (پرهیز): سفوروکسیم، داساتینیب، دلاویردین، دی‌کلروفنامید، پازوپانیب، ریزدرونات
2. کاهش اثرات داروها توسط فاموتیدین: آکالابروتینیب، آتازاناویر، بوسوتینیب، سفدیتورن، سفپودوکسیم، سفوروکسیم، سیستئامین (سیستمیک)، داکومیتینیب، داساتینیب، دلاویردین، فوسامپرناویر، ارلوتینیب، جفیتینیب، ایندیناویر، فراورده‌های آهن، ایتراکونازول، کتوکونازول (سیستمیک)، لدیپاسویر، مزالامین، مولتی‌ ویتامین/ مینرال (شامل ویتامین‌های آ، دی، ای، کا، فولات و آهن)، نلفیناویر، نراتینیب، نیلوتینیب، پازوپانیب، پکسیدارتینیب، پوساکونازول، ریلپیویرین، سکرتین، سلپرکاتینیب، ولپاتاسویر
3. افزایش اثرات داروها توسط فاموتیدین: دکس متیل‌فنیدات، ایتراکونازول، متیل‌فنیدات، ریزدرونات، ساکوییناویر، وارنیکلین
4. افزایش اثرات فاموتیدین توسط داروها: دی‌کلروفنامید، اردافتینیب، تافنوکین

مصرف داروی فاموتیدین (Famotidine) در دوران بارداری و شیردهی

داده‌های موجود در زنان باردار برای اثبات خطر نقص‌های مادرزادی عمده، سقط جنین یا پیامدهای نامطلوب مادری یا جنینی مرتبط با دارو کافی نیست. مطالعات تولید مثل حیوانی هیچ اثر نامطلوب رشدی را در دوزهای تقریباً 243 برابر نشان نداده است، دوز توصیه شده 80 میلی گرم در روز برای درمان ازوفاژیت فرسایشی برای انسان است. هیچ اطلاعاتی در مورد اثرات فاموتیدین بر تولید شیر وجود ندارد. فواید رشدی و سلامتی تغذیه با شیر مادر باید همراه با نیاز بالینی مادر به فاموتیدین و هرگونه عوارض جانبی احتمالی بر روی کودک شیرده یا بیماری زمینه‌ای مادر در نظر گرفته شود.

شرایط نگهداری داروی Famotidine

داروی فاموتیدین (Famotidine) باید در دمای اتاق و به دور از نور و رطوبت نگهداری شود. توجه داشته باشید که تمام داروهای شیمیایی و گیاهی اعم از شربت، قرص، کپسول، ژل، شیاف، کرم و… باید دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری شوند.

کلام آخر داروی فاموتیدین

در مقاله حاضر، به بررسی نقش بسیار مؤثر داروی فاموتیدین در درمان زخم‌های معده و روده، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداختیم. فاموتیدین به عنوان یک آنتاگونیست گیرنده‌های H2، با مهار تولید اسیدهای معده، در تسریع فرآیند بهبودی زخم‌ها و کاهش علائم رفلاکس نقش بسیار مؤثری ایفا می‌کند. تحقیقات و مطالعات اخیر نیز نشان می‌دهد که فاموتیدین به‌عنوان یک ابزار مؤثر در کنترل درد، سوختگی و علائم مرتبط با زخم‌های معده و روده می‌تواند مفید باشد؛ همچنین، این دارو برخی از عوارض جانبی مرتبط با افزایش اسید معده را کاهش می‌دهد و بدون تداخل جدی با سایر داروها قابل استفاده است.

منبع سایت: Medscape