افزایش وزن بدن یکی از چالش‌های اساسی در مدیریت سلامت و بهبود کیفیت زندگی افراد میباشد. عوامل مختلفی نظیر بیماری‌ها، عوارض جانبی درمان‌ها، استرس و تغییرات هورمونی می‌توانند به کاهش وزن بدن و افت کارایی فیزیکی و روحی منجر گردند. در این زمینه، استفاده از داروها و ترکیبات شیمیایی می‌تواند یک راهکار مؤثر برای بازیابی وزن بدن باشد.
یکی از داروهایی که به عنوان یک ابزار موثر در بازیابی وزن بدن مطرح شده و به تحقیقات بسیار مهمی انجام شده است، داروی اکساندرولون (oxandrolone) است. این دارو اصطلاحاً به عنوان یک استروئید آنابولیک شناخته شده و برای افزایش کمیت وزن بدن و افزایش توده عضلات در بیماران مختلف، از جمله افرادی که به دلیل بیماری‌های مزمن یا عمل جراحی با کاهش وزن بدن مواجه هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اشکال دارویی اکساندرولون
- قرص: 2.5 میلی گرم و 10 میلی گرم
موارد مصرف قرص اکساندرولون
داروی اکساندرولون برای کمک به افراد در جهت بازیابی وزنی که به دلیل برخی شرایط پزشکی از دست داده‌اند (مانند جراحی، عفونت مزمن، ضربه، استفاده طولانی مدت از داروهای کورتیکواستروئیدی مانند هیدروکورتیزون یا پردنیزون) استفاده می‌شود. همچنین برای تسکین درد استخوان ناشی از تحلیل استخوان (پوکی استخوان) مورد استفاده قرار می‌گیرد. اکساندرولون متعلق به دسته‌ای از داروها به نام استروئیدهای آنابولیک است که شبیه هورمون‌های ساخته شده توسط بدن هستند.
موارد مصرف اکساندرولون در بزرگسالان
- درد استخوان به دلیل پوکی استخوان
- افزایش وزن
- کاتابولیسم پروتئین افست
- سندرم هدر رفت HIV (یتیم)
- دیستروفی عضلانی (یتیم)
موارد مصرف اکساندرولون در کودکان
- درد استخوان
- کاتابولیسم پروتئین
- افزایش وزن
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی oxandrolone
استروئید آنابولیک؛ ساخت بافت بدن را افزایش داده و تولید اریتروپویتین را افزایش می‌دهد، همچنین حجم Hgb و RBC را افزایش خواهد داد.
مقدار مصرف داروی oxandrolone
داروی اکساندرولون را طبق دستور پزشک، معمولاً ۲ تا ۴ بار در روز از طریق خوراکی مصرف کنید. در صورت بروز ناراحتی معده ممکن است همراه با غذا یا شیر مصرف شود. برای کمک به یادآوری، آن را هر روز در زمان‌های معینی مصرف کنید. این دارو معمولاً فقط برای درمان کوتاه مدت استفاده می شود. استفاده نادرست یا سوء استفاده از یک استروئید آنابولیک می‌تواند عوارض جانبی جدی مانند بیماری قلبی (از جمله حمله قلبی)، سکته مغزی، بیماری کبدی، مشکلات روانی یا خلقی، رفتار غیرطبیعی در جستجوی مواد مخدر و رشد نامناسب استخوان (در نوجوانان) به همراه داشته باشد.
زمان مصرف قرص اکساندرولون
- بیماران داروی اکساندرولون را مطابق با دستور پزشک مصرف کرده و بدون هماهنگی با وی دوز خود را افزایش، کاهش یا قطع نکنید. هنگامی که یک استروئید آنابولیک مورد سوء استفاده قرار می‌گیرد، ممکن است سبب اعتیاد شود. علائم ترک (مانند افسردگی، تحریکپذیری، خستگی) در بیمارانی که به صورت ناگهانی مصرف دارو را قطع کردند، مشاهده شده است.
- دوز مصرفی در جهت درد استخوان به دلیل پوکی استخوان 5-20 میلی گرم روزانه به صورت خوراکی تقسیمی در 6-12 ساعت به مدت 2-4 هفته میباشد. همچنین ممکن است به طور متناوب PRN را تکرار کند.
- داروی اکساندرولون برای افزایش وزن پس از کاهش وزن به دنبال جراحی‌های گسترده، عفونت‌های مزمن یا ترومای شدید یا کاهش وزن به دلیل علت ناشناخته استفاده می‌شود. دوز پیشنهادی 5-20 میلی گرم در روز به مدت 4-2 هفته در 6-12 ساعت به صورت خوراکی میباشد.
- این دارو به دلیل مصرف طولانی مدت کورتیکواستروئیدها همراه با بیماری کاتابولیک (خارج از برچسب) در بیماران مصرف می‌شود. دوز مصرفی 5-20 میلی گرم در روز به مدت 4-2 هفته در 6-12 ساعت تقسیمی به صورت خوراکی میباشد.
- این دارو برای درمان کمکی بیماران مبتلا به ایدز و سندرم هدر رفتن HIV دارای کاربرد است. همچنین برای درمان بیماران مبتلا به دیستروفی عضلانی دوشن و دیستروفی عضلانی بکر مناسب است.
مقدار مصرف اکساندرولون در کودکان
- داروی اکساندرولون برای درد استخوان در کودکان 0.1 میلی گرم بر کیلوگرم روزانه به صورت خوراکی مصرف می‌شود که به طور متناوب همانطور که نشان داده شده است تکرار کنید.
- این دارو در جهت کاتابولیسم پروتئین در کودکان 0.1 میلی گرم بر کیلوگرم روزانه به صورت خوراکی استفاده می‌شود که به طور متناوب همانطور که نشان داده شده است تکرار کنید. دوز مصرفی برای افزایش وزن با این دارو نیز به مقدار 0.1 میلی گرم بر کیلوگرم خواهد بود.
موارد احتیاط
قبل از مصرف داروی اکساندرولون، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. بیماران دارای سوابق پزشکی از جمله عدم تعادل مواد معدنی خاص (سطح کلسیم خون بالا)، بیماری قلبی (مانند نارسایی قلبی، درد قفسه سینه، حمله قلبی)، مشکلات کبدی، مشکلات کلیوی، سرطان (مانند سرطان سینه، سرطان پروستات)، کلسترول بالا، فشار خون بالا، بزرگ شدن پروستات، مشکلات تنفسی (مانند آپنه خواب، بیماری مزمن انسدادی ریه-COPD)، دیابت و… با پزشک در رابطه با خطرات دارو مشورت کنید.
اکساندرولون (oxandrolone) در برخی بیماران منجر به افزایش قند خون شده است. قند خون خود را به طور منظم طبق دستور بررسی کنید و نتایج را با پزشک خود در میان بگذارید. اگر علائم قند خون پایین مانند تعریق ناگهانی، لرزش، ضربان قلب سریع، گرسنگی، تاری دید، سرگیجه، یا سوزن سوزن شدن دست‌ها و پاها را دارید، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید، ممکن است پزشک شما نیاز به تنظیم داروی دیابت، برنامه ورزشی یا رژیم غذایی شما داشته باشد. همچنین گاهی پزشک سطح کلسیم خون شما را برای جلوگیری از مشکلات کنترل می‌کند. افراد مسن ممکن است در معرض خطر بیشتری برای مشکلات پروستات، کبد و تورم دست‌ها و پاها در حین استفاده از این دارو باشند.
موارد هشدار استفاده از داروی اکساندرولون
- استروئیدهای آنابولیک آندروژنیک در برخی موارد تحلیل استخوان استئولیتیک را تحریک می‌کنند. توجه داشته باشید که این دارو در سرطان پستان در زنان مبتلا به هیپرکلسمی منع مصرف دارد.
- هپاتیت کلستاتیک و زردی ممکن است با 17 آلفا آلکیله آندروژن در دوز نسبتا کم رخ دهد. اگر هپاتیت کلستاتیک همراه با یرقان ظاهر شد یا اگر آزمایشات عملکرد کبد غیرطبیعی شد، این دارو باید قطع و علت تعیین شود. زردی ناشی از دارو در صورت قطع دارو برگشت‌پذیر است.
- در بیماران مبتلا به سرطان سینه، درمان با استروئید آنابولیک با تحریک استئولیز باعث هیپرکلسمی می‌شود. در صورت بروز هیپرکلسمی، مصرف این دارو باید قطع شود.
- ادم با یا بدون نارسایی احتقانی قلب ممکن است یک عارضه جدی در بیماران مبتلا به بیماری قلبی، کلیوی یا کبدی از قبل موجود باشد. مصرف همزمان استروئید قشر آدرنال یا ACTH ادم را افزایش می‌دهد.
- در کودکان، درمان با آندروژن ممکن است بلوغ استخوان را بدون ایجاد افزایش جبرانی در رشد خطی تسریع کند. این اثر نامطلوب منجر به کاهش قد بزرگسالان می‌شود. هر چه کودک کوچک‌تر باشد، خطر افتادن قد نهایی بالغ بیشتر می‌شود.
- بیماران سالمند تحت درمان با استروئیدهای آنابولیک آندروژنیک ممکن است در معرض افزایش خطر ابتلا به هیپرتروفی پروستات و کارسینوم پروستات باشند.
- دوز همزمان با وارفارین منجر به افزایش غیرمنتظره نسبت عادی شده بین المللی (INR) یا زمان پروترومبین (PT) می‌شود. هنگامی که برای بیماران تحت درمان با وارفارین تجویز می‌شود، دوز وارفارین به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد تا سطح INR مطلوب حفظ شود و خطر خونریزی بالقوه جدی کاهش یابد.
- زنان باید از نظر علائم ویریلیزاسیون (عمیق شدن صدا، هیرسوتیسم، آکنه، کلیتورومگالی) تحت نظر باشند. قطع دارودرمانی در زمان مشاهده شواهد ویریلیسم خفیف برای جلوگیری از ویریلیزاسیون غیرقابل برگشت ضروری است.
- برخی تغییرات ویریل‌کننده در زنان حتی پس از قطع فوری درمان غیرقابل برگشت هستند و با استفاده همزمان از استروژن‌ها از آن‌ها جلوگیری نمی‌شود. بی‌نظمی قاعدگی نیز در برخی بیماران رخ می‌دهد.
موارد منع مصرف داروی اکساندرولون
- CAشناخته شده یا مشکوک پروستات یا سینه در مردان
- زنان: سرطان سینه با هیپرکلسمی
- بارداری
- نفروز یا مرحله نفروتیک نفریت
- هیپرکلسمی
هشدار پلیوز هپاتیس
- هپاتیت پلیوزیس با استروئید آنابولیک آندروژنیک گزارش شده است در این شرایط، کبد و گاهی بافت طحال با کیست‌های پر از خون جایگزین می‌شود. این کیست‌ها گاهی اوقات با حداقل اختلال عملکرد کبدی ظاهر می‌شوند اما با نارسایی کبدی همراه هستند.
- اغلب تا زمانی که نارسایی کبدی تهدید کننده حیات یا خونریزی داخل شکمی ایجاد نشود، تشخیص داده نمی‌شود. قطع مصرف استروئید آنابولیک معمولاً منجر به ناپدید شدن کامل ضایعات می‌شود.
تومورهای سلولی کبد
-
- تومورهای سلول کبدی گزارش شده است. به طور معمول، این تومورها خوش خیم و وابسته به آندروژن هستند، اما تومورهای بدخیم کشنده گزارش شده است.
- قطع مصرف استروئیدهای آنابولیک اغلب منجر به پسرفت یا توقف پیشرفت تومور می‌شود. مهم است که بدانیم تومورهای کبدی مرتبط با آندروژن‌ها یا استروئیدهای آنابولیک بسیار عروقی‌تر از سایر تومورهای کبدی هستند و ممکن است تا زمانی که خونریزی داخل شکمی تهدید کننده زندگی ایجاد نشود، ساکت باشند.
عوارض جانبی قرص اکساندرولون (oxandrolone)
ناتوانی جنسی، بی‌نظمی قاعدگی، مهار عملکرد بیضه، پریاپیسم، طاسی با الگوی مردانه، تحریکپذیری مثانه، حالت تهوع، استفراغ، سردرد، تغییر رنگ پوست، پوست چرب، ریزش مو و آکنه و… برخی از عوارض داروی اکساندرولون (oxandrolone) میباشد. اگر هر یک از این اثرات ماندگار یا بدتر شد، فوراً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. برخی از عوارض جانبی جدی این دارو شامل تغییرات روانی و خلقتی (مانند اضطراب، افسردگی، افزایش عصبانیت)، مشکل در خواب یا خروپف، مشکل در ادرار کردن، تورم یا حساسیت سینه، نعوظ خیلی مکرر یا طولانی و… میباشد. برخی از عوارض جانبی اکساندرولون شامل موارد زیر میباشد؛
- ژنیکوماستی
- مهار عملکرد بیضه
- ناتوانی جنسی
- پریاپیسم
- تحریکپذیری مثانه
- هیرسوتیسم
- طاسی با الگوی مردانه
- بی‌نظمی قاعدگی
- ویریلیسم
- نئوپلاسم کبد، پلیوزیس هپاتیس
- بسته شدن زودرس اپی فیزیال، کودکان
- ادم
- افزایش خطر آترواسکلروز
- تغییرات در میل جنسی
تداخل دارویی اکساندرولون
-
- تداخلات رده X (پرهیز): تداخل قابل توجهی ذکر نشده است.
- افزایش اثرات داروها توسط اکساندرولون: داروهای با اثرات کاهنده قند خون، آجمالین، مهارکننده‌های C1، سیکلوسپورین (سیستمیک)، آنتاگونیست‌های ویتامین ها
- افزایش اثرات اکساندرولون توسط داروها: کورتیکواستروئیدها (سیستمیک)
مصرف قرص اکساندرولون (oxandrolone) در دوران بارداری و شیردهی
برخی مطالعات موجود نشان داده است که داروی اکساندرولون باعث سمیت جنینی، ناباروری و مردانه شدن فرزندان حیوان ماده در دوزهای 9 برابر دوز انسان می‌شود. بنابراین بر طبق مطالعات مصرف این دارو در دوران بارداری ممنوع است. همچنین میزان ورود یا دفع این دارو به داخل شیر انسان مشخص نیست. به دلیل احتمال بروز عوارض جانبی جدی در نوزادان شیرده از این دارو، باید با در نظر گرفتن اهمیت دارو برای مادر، تصمیم به قطع شیردهی یا قطع دارو گرفته شود.
شرایط نگهداری داروی oxandrolone
داروی اکساندرولون (oxandrolone) باید در دمای اتاق و به دور از نور و رطوبت نگهداری شود. توجه داشته باشید که تمام داروهای شیمیایی و گیاهی در اشکال دارویی قرص، شربت، کپسول، شیاف، ژل، لوسیون، کرم و… باید دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری شوند.
کلام آخر داروی اکساندرولون
در مقاله حاضر، به بررسی داروی اکساندرولون به عنوان یک راهکار مؤثر در بازیابی وزن بدن، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداختیم. نتایج تحقیقات نشان داده‌اند که استفاده از این دارو در افراد مبتلا به کاهش وزن، بهبود چشمگیری در افزایش وزن بدن و توده عضلات دارد. مکانیسم اثر این دارو به عنوان یک استروئید آنابولیک، با افزایش سنتز پروتئین و تحریک رشد عضلات در بدن تفسیر می‌شود. با این حال، برای کنترل وزن یا کاهش وزن باید با پزشک یا مربی حرفه‌ای مشورت کنید تا دچار عوارض جانبی نشوید.
منبع سایت: Medscape
