انواع ماینوکسیدیل و راهنمای جامعی برای انتخاب آن

ماینوکسیدیل چیست و چگونه ریزش مو را قطع می‌کند؟

ماینوکسیدیل یک داروی وازودیلاتور موضعی (گشادکننده عروق) است که برای قطع ریزش مو و کمک به رشد مجدد آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. انواع ماینوکسیدیل با افزایش خون‌رسانی به پوست سر، زمینه رشد بیشتر موها را فراهم می‌کنند. برای این که بدانید این محصول چگونه بر رشد مو اثرگذار است، باید ابتدا چرخه رشد مو را بشناسید. در جدول زیر، می‌توانید با جزئیات چرخه رشد مو آشنا شوید:

انواع ماینوکسیدیل کمک می‌کنند تا مو بیشتر در فاز رشد باقی بماند. این کار سبب می‌شود تا تار مو ضخیم‌تر شده و طول عمر آن بیشتر شود. در حقیقت، داروی ماینوکسیدیل، طول چرخه رشد مو را افزایش می‌دهد. اگر بخواهیم اثر این دارو بر ریزش مو را مورد بررسی قرار دهیم، می‌توان گفت که ماینوکسیدیل در سه سطح اثرگذار است:

1- افزایش جریان خون و تغذیه فولیکول

ماینوکسیدیل با گشاد کردن عروق مویرگی اطراف فولیکول، اکسیژن، مواد مغذی و فاکتورهای رشد بیشتری را به ریشه مو می‌رساند. در نتیجه، فولیکول‌های نیمه‌فعال دوباره فعال می‌شوند و فاز آناژن سریع‌تر شروع می‌شود.

2- طولانی‌تر شدن فاز رشد

این دارو مسیرهای سیگنال‌دهی مانند β-catenin و VEGF (فاکتور رشد اندوتلیال عروقی) را تحریک می‌کند که به رشد فولیکول کمک می‌کند. در نتیجه، مو مدت بیشتری در فاز رشد باقی می‌ماند و ضخیم‌تر می‌شود.

3-تسریع جایگزینی موهای قدیمی با موهای جدید

در هفته‌های اول مصرف، بسیاری از کاربران ریزش موی بیشتری تجربه می‌کنند (اصطلاحا به حالت Shedding Phase یا فاز ریزش می‌گویند). این نشانه‌ی بدی نیست؛ بلکه یعنی فولیکول‌های قدیمی وارد فاز تلوژن شده و سریع‌تر جای خود را به تارهای جدید در فاز آناژن می‌دهند.

در جدول زیر می‌توانید مسیر اثرگذاری انواع ماینوکسیدیل بر مو را مشاهده کنید:

معرفی انواع ماینوکسیدیل؛ دوزها و اشکال دارویی آن

انواع ماینوکسیدیل در 3 دوز تولید می‌شود که شما با توجه به نوع ریزش مو و جنسیت خود، باید یکی از این 3 دوز را انتخاب کنید. در ادامه به معرفی هر یک از انواع ماینوکسیدیل و کاربرد آن‌ها پرداخته‌ایم:

ماینوکسیدیل 2 درصد چیست؟

یکی از رایج‌ترین انواع ماینوکسیدیل، ماینوکسیدیل 2% است و دارای ویژگی‌های زیر است:

• غلظت کم، مخصوص زنان و افراد با پوست حساس
• موجود در قالب محلول یا فوم
• جذب کمتر و احتمال تحریک پوست پایین‌تر

از جمله کاربردهای ماینوکسیدیل 2% عبارتند از:

• درمان ریزش مو در زنانه
• کاهش نازکی مو و تحریک رشد موهای کرکی
• اغلب اولین گزینه برای زنان قبل از امتحان غلظت‌های بالاتر

مزایای ماینوکسیدیل 2% به شرح زیر است:

• تحریک کمتر پوست، مناسب پوست‌های حساس
• ریسک عوارض جانبی سیستمیک تقریبا پایین

معایب ماینوکسیدیل 2% عبارتند از:

• اثرگذاری کمتر نسبت به دوزهای بالاتر
• نیاز به مصرف مداوم و طولانی برای مشاهده نتیجه

ماینوکسیدیل 5 درصد چیست؟

ماینوکسیدیل 5% دارای این ویژگی‌هاست:

• غلظت متوسط، رایج‌ترین نوع برای مردان و برخی زنان
• موجود به صورت محلول و فوم
• جذب بهتر، اثرگذاری بیشتر نسبت به 2%

کاربردهای ماینوکسیدیل 5 درصد عبارتند از:

• درمان ریزش موی آندروژنیک در مردان
• تحریک رشد موهای جدید و ضخیم‌تر شدن موهای موجود
• مجاز برای مصرف برخی زنان با نظر پزشک

مزایای ماینوکسیدیل 5 درصد به شرح زیر است:

• اثربخشی بالا برای ریزش مو در نواحی جلوی سر و تاج سر
• موجود بودن در فوم و محلول، انتخاب آسان بر اساس راحتی مصرف

معایب ماینوکسیدیل 5% عبارتند از:

• احتمال تحریک پوست، خارش و خشکی بالاتر نسبت به 2%
• ریزش موقت اولیه طولانی‌تر برای برخی افراد

ماینوکسیدیل 10 درصد چیست؟

از دیگر انواع ماینوکسیدیل، غلظت 10 درصد آن است. ویژگی‌های ماینوکسیدیل 10% به شرح زیر هستند:

• غلظت بالا، معمولا فقط در قالب محلول
• استفاده برای موارد مقاوم به درمان با غلظت 5%
• اغلب محدود به نسخه پزشک

کاربردهای ماینوکسیدیل 10% به شرح زیر است:

• درمان ریزش موی شدید یا مقاوم در مردان
• افزایش ضخامت مو و تحریک فولیکول‌های کمتر فعال
• استفاده آزمایشی و کوتاه مدت تحت نظر پزشک

مزایای ماینوکسیدیل 10% عبارتند از:

• اثرگذاری بیشتر در موارد مقاوم
• مکان تبدیل رشد موهای کرکی و نازک به موهای ضخیم

معایب ماینوکسیدیل 10 درصد به شرح زیر هستند:

• خطر عوارض بیشتر: خارش، التهاب، قرمزی و در موارد نادر واکنش سیستمیک
• ممنوعیت استفاده بدون نظر پزشک

ماینوکسیدیل به شکل محلول

ماینوکسیدیل در هر غلظتی که باشد، به شکل محلول بسیار رایج است. از ویژگی‌های مثبت این فرم از ماینوکسیدیل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اندازه‌گیری دقیق دوز: با قطره‌چکان می‌توان دقیقا 1 میلی‌لیتر استفاده کرد.
• مناسب نواحی کوچک یا محدود: مانند جلوی سر، ناحیه خط رویش یا نقاطی که کم‌مو هستند.
• در دسترس و رایج: اکثر برندها به شکل محلول عرضه می‌شوند.

معایب این فرم از ماینوکسیدیل عبارتند از:

• تحریک پوست و خارش: به دلیل ترکیباتی مثل اتانول و پروپیلن گلیکول ممکن است پوست خشک یا قرمز شود و شوره ایجاد شود.
• مالش و چکه کردن: مصرف روی موهای بلند کمی دشوار است و ممکن است به پوست یا صورت بچکد.
• کمتر کاربرپسند: نسبت به فوم، زمان مصرف طولانی‌تر و نیاز به دقت بیشتری دارد.

ماینوکسیدیل به شکل فوم

فرم دارویی دیگر میانوکسیدیل، به شکل فوم است. از مزایای این فرم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• جذب سریع‌تر و راحت‌تر: بدون چکه کردن و پخش آسان روی پوست.
• تحریک کمتر پوست: فاقد پروپیلن گلیکول، مناسب برای پوست‌های حساس یا تحریک‌پذیر.
• مصرف آسان روزانه: مخصوصا روی موهای بلند یا قسمت‌های وسیع سر.

معایب این فرم ماینوکسیدیل به شرح زیر است:

• دوز تقریبی: اندازه‌گیری دقیق سخت‌تر است و ممکن است کاربر بیش‌ازحد یا کم مصرف کند.
• نامناسب برای نواحی کوچک یا محدود: ممکن است پخش دقیق روی نقاط کم‌مو سخت باشد.
• قیمت بالاتر: بعضی برندها فوم را کمی گران‌تر عرضه می‌کنند.

تفاوت انواع ماینوکسیدیل در چیست؟

تفاوت انواع ماینوکسیدیل در غلظت آن‌هاست. هرچه غلظت دارو بیشتر باشد، اثرگذاری و عوارض آن نیز بیشتر است. برای مثال ماینوکسیدیل 2% یعنی در هر 100 میلی‌لیتر از ماینوکسیدیل، 2 میلی‌لیتر از ماده موثره‌ی اصلی وجود دارد. به ترتیب این مقدار برای 5% 5 میلی‌لیتر و برای 10% 10 میلی‌لیتر است.

نوع 2 درصد سبک‌تر بوده و عوارض کمتری دارد. در نتیجه برای پوست‌های حساس مناسب‌تر است. در صورتی که نوع 10 درصد بیشتری غلظت را دارد و در مواردی که بیمار به هیچ یک از روش‌های کاهش ریزش مو پاسخ نداده است، تجویز می‌شود.

راهنمای انتخاب انواع ماینوکسیدیل

این که شما از کدامیک از انواع ماینوکسیدیل استفاده کنید، به تجویز پزشک وابسته است. با این حال، یک راهنمای کلی برای شما قرار داده‌ایم که با استناد به آن می‌توانید از انتخاب درست خود مطمئن باشید:

توجه کنید که مصرف خودسرانه انواع ماینوکسیدیل به دلیل عدم اطلاع از دوز دقیق و نحوه صحیح مصرف، عوارض زیادی برای شما دارد. این دارو می‌تواند حتی ریزش موی سر و ریش را بیشتر کند. از همین رو، تنها با تشخیص پزشک و با استفاده از روش صحیح مصرف، از این دارو استفاده کنید.

 نحوه مصرف انواع ماینوکسیدیل

نحوه استفاده از انواع ماینوکسیدیل بسیار مهم است. در صورت استفاده نادرست از این دارو، ممکن است در صورت استفاده نادرست نتیجه عکس داشته باشد. ماینوکسیدیل محلول و فوم، تقریبا نحوه استفاده یکسانی دارند؛ اما دوز مصرف آن‌ها متفاوت است. در ادامه نحوه مصرف هر دو فرم ماینوکسیدیل را برای شما شرح داده‌ایم.

نحوه مصرف محلول ماینوکسیدیل

برای استفاده از محلول ماینوکسیدیل به شرح زیر عمل کنید:

• ابتدا موهای خود را تمیز و کاملا خشک کنید. به طوری‌ که حتی کمی نم‌دار هم نباشد.
• سپس به اندازه یک میلی‌لیتر با قطره‌چکان مدرج بردارید. اگر قطره‌چکان مدرج ندارید، 20 قطره از محلول برای شما کافی است.
• محلول را روی قسمت‌های خالی و کم‌پشت مو اعمال کرده و با نوک انگشتان ماساژ دهید تا جذب شود.
• به هیچ وجه از سشوار برای خشک کردن مو پس از اعمال ماینوکسیدیل استفاده نکنید و بگذارید با جریان هوا خشک شود.
• دوز مصرفی را اصلا زیاد نکنید و در هر نوبت، تنها مقدار توصیه شده پزشک را استفاده کنید.
• تا 4 ساعت پس از اعمال، موها را نشویید.

نحوه مصرف فوم ماینوکسیدیل

برای استفاده از فوم ماینوکسیدیل، مراحل زیر را پیگیری نمایید:

• ابتدا موهای خود را تمیز و کاملا خشک کنید. به طوری‌ که حتی کمی نم‌دار هم نباشد.
• سپس به اندازه نصف درب قوطی از فوم ماینوکسیدیل بردارید.
• فوم را روی قسمت‌های خالی و کم‌پشت مو اعمال کرده و با نوک انگشتان ماساژ دهید تا جذب شود.
• به هیچ وجه از سشوار برای خشک کردن مو پس از اعمال ماینوکسیدیل استفاده نکنید و بگذارید با جریان هوا خشک شود.
• دوز مصرفی را اصلا زیاد نکنید و در هر نوبت، تنها مقدار توصیه شده پزشک را استفاده کنید.
• تا 4 ساعت پس از اعمال، موها را نشویید.

بهترین زمان مصرف انواع ماینوکسیدیل

ماینوکسیدیل داروی بسیار حساسی است که حتی زمان مصرف آن نیز مهم است. در جدول زیر، با توجه به چند شرایط رایج برای افراد، بهترین زمان مصرف را مشخص کرده‌ایم:

چه زمانی از ماینوکسیدیل استفاده نکنیم؟

به دلیل افزایش اثرگذاری، بهتر است در برخی زمان‌های خاص از هیچ یک از انواع ماینوکسیدیل استفاده نکنید که عبارتند از:

• زمانی که مدت زیادی در معرض نور خورشید قرار دارید.
• در هوای بسیار گرم که تعریق زیاد می‌شود.
• قبل یا بعد از فعالیت ورزشی سنگین که احتمال تعریق یا شستشوی مو بیشتر است.
• بعد از دوش آب داغ یا سونای بخار که جذب پوست سر بالاتر بوده و ممکن است عوارض را تشدید کند.

قطع مصرف ماینوکسیدیل

یکی از نکات مهم در رابطه با انواع ماینوکسیدیل، این است که اثر این دارو موقتی است. این یعنی قطع مصرف انواع ماینوکسیدیل به صورت ناگهانی، می‌تواند ریزش موهای شما را شدیدتر از قبل بازگرداند. برای جلوگیری از این اتفاق، باید مصرف ماینوکسیدیل به صورت تدریجی قطع شود؛ چرا که این دارو وابستگی مصرف دارد.

معمولا پزشک کاهش دوز انواع ماینوکسیدیل را پیشنهاد می‌کند اما به طور کلی، می‌توانید از الگوی زیر برای کاهش دوز و قطع مصرف پیروی کنید:

• کاهش دفعات مصرف از 2 بار در روز  به 1 بار در روز (به مدت 2 تا 4 هفته)
• سپس مصرف یک‌روزدرمیان (به مدت 2 تا 3 هفته)
• سپس 2 تا 3 بار در هفته (به مدت 2 هفته)
• در نهایت قطع کامل مصرف

پیشنهاد می‌کنیم برای عادت سریع بدن به کاهش دوز اانواع ماینوکسیدیل، از روش‌های کمکی زیر استفاده کنید:

• استفاده همزمان از شامپوی ضدریزش مو ملایم توصیه می‌شود.
• مصرف قرص ضدریزش مو در دوره کاهش کمک کننده است.
• ماساژ پوست سر روزانه برای تحریک طبیعی گردش خون، مفید است.
• در صورت بروز ریزش مجدد، بازگشت به مصرف 1 بار در روز تا تثبیت وضعیت توصیه می‌شود.

عوارض انواع ماینوکسیدیل

به طور کلی، هر یک از انواع ماینوکسیدیل، عوارض خاص خود را دارد. با این حال، بعضی عوارض به شکل عمومی در تمامی آن‌ها دیده شده است که بسیار نادر هستند. از جمله عوارض عمومی انواع ماینوکسیدیل، می‌توان موارد زیر را نام برد:

• تپش قلب یا ضربان نامنظم
• سرگیجه یا احساس سبکی سر
• خستگی غیرمعمول
• تورم دست‌ها، پاها یا صورت
• افزایش موهای ناخواسته در بدن (Hypertrichosis)
• افزایش وزن ناگهانی ناشی از احتباس مایع
• واکنش آلرژیک سیستمیک (در موارد بسیار نادر)

عوارض ماینوکسیدیل 2%

به طور کلی برای ماینوکسیدیل 2% عوارض زیر گزارش شده است:

• خارش یا قرمزی خفیف پوست سر
• خشکی یا پوسته‌ریزی جزئی (شوره خفیف)
• احساس سوزن‌سوزن شدن پوست
• ریزش موی موقت در هفته‌های اول

عوارض نادر:

• التهاب یا درماتیت تماسی
• رشد موهای زائد در صورت یا پیشانی (به‌ویژه در خانم‌ها)
• تورم خفیف در ناحیه پیشانی یا پلک‌ها در افراد حساس

عوارض ماینوکسیدیل 5%

این عوارض بیشتر در خانم‌هایی که مجبور به استفاده از این غلظت محلول هستند دیده می‌شود که عبارتند از:

• خارش، سوزش یا التهاب ملایم پوست
• ریزش موی اولیه (به دلیل شروع چرخه جدید رشد مو)
• خشکی یا پوسته‌ریزی پوست سر
• احساس چربی یا چسبندگی در موها (به‌ویژه فرم محلول)

عوارض متوسط تا نادر:

• قرمزی یا سوزش شدید پوست سر
• تورم دست و پا (در مصرف بیش‌ازحد یا جذب سیستمیک)
• افزایش ناخواسته مو در صورت یا بدن (به‌ویژه در زنان)
• سردرد یا سرگیجه خفیف (به‌ندرت، در اثر جذب سیستمیک جزئی)

البته این به آن معنا نیست که آقایان از این عوارض در امان هستند. لطفا بدون تجویز پزشک مصرف نکنید.

عوارض ماینوکسیدیل 10%

این محلول بسیار خطرناک است و حتما باید با تجویز پزشک تنها برای آقایان مصرف شود. عوارض آن عبارتند از:

• تحریک قابل‌توجه پوست (قرمزی، سوزش، خارش شدید)
• پوسته‌ریزی و التهاب واضح پوست سر

عوارض نادر اما مهم:

• واکنش‌های آلرژیک شدید (کهیر، تورم، خارش گسترده)
• کاهش فشار خون در صورت جذب زیاد
• تپش قلب یا درد قفسه سینه
• تورم اندام‌ها یا افزایش وزن ناگهانی (نشانه احتباس مایع)

عوارض فرم محلول و فوم ماینوکسیدیل

تمامی عوارض گفته شده بالا، برای هر دو نوع فوم و محلول وجود دارد؛ اما یک تفاوت میان فوم و محلول هست که بسیار مهم است. نوع محلول به دلیل وجود ماده پروپیلن گلیکول، شوره سر، قرمزی، خارش و تحریک پوست سر بیشتری دارد. این در حالی است که نوع فوم فاقد این ماده بوده و پوست سر را کمتر تحریک می‌کند. در صورت استفاده از محلول، برای کاهش شوره، می‌توانید از شامپوی ضد شوره استفاده کنید.

از جمله دیگر عوارض فرم محلول می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خشکی و پوسته‌ریزی پوست سر
• چسبندگی موها بعد از مصرف
• بوی الکلی خفیف و احساس سوزش
• حساسیت به الکل یا پروپیلن گلیکول (التهاب شدید، جوش)
• سوزش چشم در اثر تماس تصادفی
• افزایش چربی پوست در برخی افراد

عوارض نوع فوم ماینوکسیدیل نیز به شرح زیر گزارش شده است:

• خارش یا تحریک خفیف در چند روز اول
• خشکی مو یا پوست سر در برخی افراد
• گاهی احساس گرما بعد از استفاده
• واکنش آلرژیک موضعی
• التهاب پوست (در افراد با پوست بسیار حساس)
• بثورات پوستی در نواحی اطراف خط رویش مو

در صورت مشاهده هر یک از این عوارض در هر دوز و فرمی، لطفا مصرف را قطع کرده و به پزشک مراجعه کنید.

تداخل دارویی انواع ماینوکسیدیل

تداخل دارویی در انواع ماینوکسیدیل یکسان است و به شرح زیر گزارش شده است:

• داروهای فشار خون (ضد فشار خون و وازودیلاتورها):
  مثل آملودیپین، انالاپریل، کاپتوپریل، لوزارتان، متوپرولول
  احتمال کاهش بیش‌ازحد فشار خون یا سرگیجه در مصرف همزمان

• داروهای ادرارآور (Diuretics):
  مثل فوروزماید، هیدروکلروتیازید
  افزایش خطر افت فشار خون یا ضعف عمومی

• داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای (TCA):
  مثل آمی‌تریپتیلین، نورتریپتیلین
  ممکن است اثرات قلبی-عروقی ماینوکسیدیل را تشدید کنند.(تپش یا افت فشار)

• داروهای افزایش‌دهنده جریان خون یا گشادکننده عروق:
  مثل نیتروگلیسیرین، ایزوسورباید
  خطر سرگیجه و افت فشار بیشتر

• داروهای موضعی دیگر روی پوست سر (کورتون‌ها، رتینوئیدها، آنتی‌بیوتیک‌ها):
  ترکیب همزمان می‌تواند باعث تحریک، التهاب یا افزایش جذب سیستمیک ماینوکسیدیل شود.

• الکل‌های موضعی یا محصولات حاوی اتانول زیاد:
  افزایش خشکی، تحریک و حساسیت پوست سر.

• مصرف همزمان با فیناستراید خوراکی (در مردان):
  منعی ندارد، اما باید زیر نظر پزشک باشد چون هر دو بر هورمون‌ها و چرخه مو اثر می‌گذارند.

برای اطلاع از عوارض جزئی‌تر هر نوع، باید بروشور درون دارو را به دقت مطالعه کنید. همچنین با پزشک خود در مورد عوارض احتمالی مشورت کنید. در صورتی که هر یک از این داروها را مصرف می‌کنید، حتما با پزشک معالج خود در میان بگذارید.

موارد منع مصرف انواع ماینوکسیدیل

مصرف هر یک از انواع ماینوکسیدیل برای همه افراد مجاز نیست؛ در صورتی که در گروه‌های معرفی شده زیر قرار دارید، از مصرف این دارو خودداری کنید:

• حساسیت یا آلرژی به ماینوکسیدیل یا سایر ترکیبات (مثل پروپیلن گلیکول یا الکل)
• زخم، بریدگی یا التهاب فعال در پوست سر
• عفونت‌های قارچی یا باکتریایی پوست سر
• بیماری‌های قلبی عروقی فعال (نارسایی قلب، آنژین صدری، آریتمی)
• فشار خون پایین (هیپوتانسیون) یا نوسانات شدید فشار خون
• بیماری‌های کلیوی یا کبدی پیشرفته
• دوران بارداری و شیردهی
• کودکان زیر ۱۸ سال
• استفاده همزمان با سایر داروهای موضعی تحریک‌کننده پوست سر
• سابقه واکنش آلرژیک شدید یا درماتیت تماسی به محصولات موضعی
• ریزش موی ناگهانی یا ناشی از بیماری‌های سیستمیک (مثل کم‌خونی شدید، کم‌کاری تیروئید، لوپوس و…)؛ ابتدا باید علت اصلی درمان شود.

مصرف ماینوکسیدیل در بارداری و شیردهی

مصرف این دارو برای ریزش موی بارداری و شیردهی اصلا مجاز نیست. طبق تحقیقات انجام شده، این دارو عوارض جبران ناپذیری برای جنین و نوزاد به همراه دارد؛ چرا که این دارو می‌تواند از طریق خون و شیر مادر، به جنین و نوزاد منتقل شود. عوارض احتمالی برای جنین و نوزاد عبارتند از:

• افزایش احتمال اختلالات رشد جنینی در مصرف سیستمیک یا جذب زیاد پوستی.
• گزارش‌هایی از بروز افیوژن قلبی و هیپرتریکوز نوزادی (رشد موهای بیش‌ازحد در نوزاد در مادرانی که در بارداری از ماینوکسیدیل استفاده کرده‌اند)
• خطر بیشتر در سه‌ماهه اول بارداری به دلیل شکل‌گیری اندام‌های حیاتی.
• تحریک پوستی در نواحی تماس
• تغییرات خفیف فشار خون در موارد نادر

برای درمان ریزش موی ناشی از بارداری و شیردهی، حتما باید از روش‌های دیگری استفاده کرد که عوارضی برای جنین و نوزاد ندارند. برای این منظور، با پزشک متخصص پوست و مو مشورت کنید.

سخن آخر

انواع ماینوکسیدیل برای ریزش مو در زنان و مردان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو بسیار حساس است؛ به طوری که نحوه مصرف صحیح و زمان استفاده از آن اهمیت زیادی دارد. انتخاب از میان انواع ماینوکسیدیل باید توسط پزشک صورت پذیرد.

در این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز، راهنمای کاملی از نحوه استفاده و انتخاب درست از میان انواع ماینوکسیدیل به شما ارائه کردیم. در صورتی که از این دارو برای ریزش موی خود استفاده کرده‌اید، تجربه مصرف خود را در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید.