سیستم غدد درون ریز، شبکه‌ای از غدد در بدن است که باعث ایجاد هورمون‌ها می‌شود. آن‌ها تقریبا مسئول همه اندام و عملکردهای مختلف در بدن هستند. هورمون‌های غدد درواقع هم پیام‌رسان‌های شیمیایی‌اند و برای هماهنگی عملکرد بخش‌های مختلف بدن، اطلاعات را از یک مجموعه سلول به گروه دیگر منتقل می‌کنند. هورمون‌ها در جریان خون آزاد می‌شوند و ممکن است یک یا چند ارگان را در بدن تحت تأثیر قرار دهند. عواملی مانند ژنتیک یا عادات سبک زندگی استرس، عفونت و وجود برخی مواد شیمیایی خاص می‌توانند شانس ابتلا به اختلال غدد درون ریز مانند کم‌کاری تیروئید، دیابت یا پوکی استخوان را افزایش دهند. اگر می‌خواهید محل دقیق غدد دستگاه هورمونی بدن را بدانید تا پایان با ما در این مطلب از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز همراه باشید.
سیستم غدد درون
جالب است بدانید که سیستم غدد درون ریز با همان بازخوردی تنظیم می‌شود که ترموستات، دمای اتاق را تنظیم می‌کند.درواقع هر گونه اختلال در آن می‌تواند زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. اگر سیستم غدد درون ریز بدن سالم نباشد، ممکن است در دوران بلوغ، باردارشدن یا مدیریت استرس دچار مشکل شویم. همچنین ممکن است به‌راحتی افزایش وزن داشته باشیم، استخوان‌ها ضعیف شوند و یا از کمبود انرژی رنج ببریم. لازم است بدانید که با افزایش سن، طبیعی است که متوجه برخی موارد مرتبط با سیستم غدد درون ریز خود شوید. متابولیسم بدن کند می‌شود.
بنابراین ممکن است، افزایش وزن پیدا کنید. چراکه مقدار زیادی قند به‌جای اینکه به سلول‌ها منتقل شود و انرژی آن‌ها را تأمین کند در خون باقی می‌ماند. با توجه به این توضیحات می‌توانید به اهمیت غدد دستگاه هورمونی بدن پی ببریم. با داشتن دانش کافی درباره دستگاه هورمونی بدن، محل دقیق غدد دستگاه هورمونی و عملکرد و اختلالات آن، می‌توان مشکلات احتمالی ایجادشده را تشخیص داد و به‌سرعت با مراجعه به پزشک از مشکلات بعدی پیشگیری کرد.
معرفی دستگاه هورمونی بدن و نقش آن
به مجموعه‌اي از سلول‌ها و غده‌ها كه هورمون ترشح مي‌كنند، دستگاه هورموني مي‌گويند. دستگاه غدد درون ریز از غده‌هایی ساخته‌شده است که هورمون‌ها را تولید و ترشح می‌کنند. هورمون‌ها، مواد شیمیایی تولیدشده در بدن هستند که فعالیت سلول‌ها یا اندام‌ها را تنظیم می‌کنند. بسیاری از غدد، سیستم غدد درون ریز را تشکیل می‌دهند. محل دقیق غدد دستگاه هورمونی اعضایی همچون هیپوتالاموس، هیپوفیز، تیروئید، پاراتیروئیدها، آدرنال‌ها، تیموس، صنوبری و اندام‌های تولید مثل (تخمدان‌ها و بیضه‌ها) را شامل می‌شود. همچنین لوزالمعده نیز جزئی از این سیستم است.
غدد درون ریز در تولید هورمون و هضم نقش دارند. سیستم غدد درون ریز بدن، هورمونی مربوط به روحیه، رشد و نمو، متابولیسم، اندام و تولیدمثل شما را هدایت خواهد کرد. همچنین نحوه آزاد شدن هورمون‌های شما را کنترل کرده و آن هورمون‌ها را به جریان خون می‌فرستد تا بتوانند به سایر قسمت‌های بدن برسند و عملکرد خاص خود را انجام دهند. در ادامه بیشتر با عملکرد غدد و محل دقیق غدد دستگاه هورمونی آشنا خواهیم شد.
غدد دستگاه هورمونی بدن و عملکرد آن ها
غدد درون ریز هورمون‌ها را ایجاد و وارد جریان خون می‌کنند. بهتر است بدانید که غده‌هاي درون ريز مجرا ندارند و سلول‌ها مواد ترشح‌شده را ابتدا وارد مايع ميان بافتي كرده و ازآنجا وارد خون مي‌كنند. اینکه غدد درون ریز دستگاه هورمونی و عملکرد آن‌ها چیست مطلبی است که در ادامه به آن می‌پردازیم و در بخش بعدی نیز به محل دقیق غدد دستگاه هورمونی اشاره می‌کنیم. غدد درون ریز دستگاه هورمونی عبارت‌اند از:
هیپوتالاموس
غده هیپوتالاموس در حقیقت اصلی‌ترین رابط بین سیستم غدد درون ریز و سیستم عصبی به شمار می‌رود. وظیفه اصلی این غده هورمون‌هایی به نام عوامل آزادکننده را ترشح می‌کند که کارکرد هیپوفیز را کنتـرل می‌کنند و به‌عنوان رابط بین دستگاه‌های عصبی و غده درون ریز عمل می‌کنند.
هیپوفیز
هیپوفیز به‌عنوان غده رئیس نیز نامیده می‌شود. این غده هورمون‌هایی را تولید می‌کند که بافت درون ریز واقع در سایر غده‌های درون ریز و نیز رشد بدن را تحریک و کنترل می‌کند. غده هیپوفیز به دو بخش تقسیم می‌شود: بخش پیشین (قدامی) و بخش پسین (خلفی).
صنوبری یا پینه آل
این غده هورمونی به نام ملاتونین را ترشح می‌کند که گمان می‌رود با چرخه روزانه خواب‌وبیداری مرتبط باشد.
تیروئید
غده تیروئید هورمون‌هایی را تولید می‌کند که متابولیسم بدن را تنظیم می‌کنند. همچنین نقش مهمی در رشد استخوان‌ها و مغز و سیستم عصبی در کودکان دارند.
پاراتیروئید
چهار غده پاراتیرویید هورمونی را تولید می‌کنند که غلظت خونی کلسیم و فسفات را تنظیم می‌کند. آن ها هورمون کلسی تونین را ترشح می‌کنند که غلظت خونی کلسیم را کاهش می‌دهد.
غدد فوق کلیوی
غدد فوق کلیوی هورمون‌های کورتیکواستروییدی یا کورتونی،که در کمک به تنظیم غلظت خونی نمک و قند نقش دارند، و مقادیر کم هورمون‌های جنسی مردانه را تولید می‌کند. همچنین آدرنالین و نورآدرنالین، را ترشح می‌کند که در پاسخ به استرس، ضربان قلب و خون رسانی به عضلات را افزایش می‌دهند.
تیموس
یک محل دقیق غدد دستگاه هورمونی نیز تیموس است. این غده گلبول‌های سفیدی به نام لفوسیت تی می‌سازد که با عفونت مبارزه می‌کنند.
پانکراس
لوزالمعده یا پانکراس، آنزیم‌هایی تولید می‌کند که به هضم غذا کمک خواهند کرد. همچنین هورمون‌های انسولین و گلوکاگون را ترشح می‌کند که نقش مهمی را در تنظیم سطح گلوکز خون دارند.
تخمدان‌ها
آن ها تخمک‌ها را آزاد می‌کنند و هورمون‌های جنسی زنانه یعنی پروژسترون و استروژن را می‌سازند که چرخه قاعدگی را تنظیم می‌کنند.
بیضه ها
آن ها تولید اسپرم و ترشح هورمون جنسی مردانه یعنی تستوسترون را بر عهده دارند. این هورمون‌ها تغییرات بدن در رشد جنسی مانند بزرگ شدن آلت تناسلی و بروز سایر ویژگی‌های مردانه مثل کلفت شدن صدا، رشد موی صورت و شرمگاه و افزایش رشد و قدرت عضلانی، را تحت کنترل دارند.
محل دقیق غدد دستگاه هورمونی بدن
اکنون محل دقیق غدد دستگاه هورمونی بدن را به تفکیک ذکر می‌کنیم:
- غده هیپوفیز: این غده در زير مغز قرار دارد و توسط ساقه‌اي از هيپوتالاموس آويزان است.
- هیپوتالاموس: در زیر تالاموس و بالای غده هیپوفیز واقع‌شده و به‌وسیله یک ساقه به هیپوفیز متصل است.
- غده تیروئید: در ناحيه‌ي گردن در جلوي ناي و زير حنجره قرارگرفته است.
- پاراتیروئید: چهار غده پاراتیروئید در پشت غده تیروئید قرار دارند.
- تخمدان‌ها: در بدن زنان تخمدان‌ها در پایین شکم کمی پایین‌تر از ناف و در دو طرف رحم قرار دارند.
- بیضه‌ها: در بدن مردان بیضه‌ها در خارج از بدن در جلوی ناحیه لگن و زیر آلت تناسلی قرار دارند.
- پانکراس: در قسمت فوقانی حفره شکمی و پشت معده قرار دارد.
- غدد فوق کلیوی: در بالای کلیه‌ها قرار دارند و دقیقا به زیر پرده دیافراگم شکم قرارگرفته‌اند.
- غده تیموس: در پشت جناغ و جلوی نای بین ریه‌ها قرار دارد.
- غده پینه آل: در نزدیکی مرکز مغز، بین دو نیم‌کره و در نزدیکی شیاری که در آنجا دو نیمه تالاموس به هم متصل می‌شوند، قرار دارد.
اختلالات غدد دستگاه هورمونی
حالا که با محل دقیق غدد دستگاه هورمونی آشنا شدیم، بهتر است بدانید که اختلالات غدد دستگاه هورمونی می‌تواند مشکلات زیادی را برای فرد ایجاد کند. برخی از آن ها عبارت‌اند از:
- آکرومگالی: در برخی موارد در دوران میانسالی غده هیپوفیز باعث افزایش هورمون رشد می‌شود و معمولاً روی دست، پا و صورت شما تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا ممکن است بزرگ شدن طحال، کبد و کلیه‌ها را هم تجربه کنند.
- نارسایی آدرنال: در این اختلال غده فوق کلیه مقدار کورتیزول و آلدسترون بسیار کمی ترشح می‌کند که سبب خستگی، ناراحتی معده، کم‌آبی بدن و تغییرات پوستی می‌شود.
- بیماری کوشینگ: در این حالت بدن شما بیش‌ازحد کورتیزول ایجاد می‌کند و فرد با افزایش وزن، خستگی شدید، ضعف عضلات و استخوان‌ها روبرو می‌شود.
- پرکاری تیروئید: این در شرایطی است که محل دقیق غدد دستگاه هورمونی در غده تیروئید بیشتر از نیاز بدن هورمون تولید می‌کند. در این زمان فرد دچار اضطراب، تپش قلب، لرزش، عدم تحمل گرما، تعريق زياد، كاهش وزن باوجود اشتهای طبيعي يا افزایش‌یافته و تغييرات خلق‌وخو می‌شود.
- کم‌کاری تیروئید: در این شرایط بدن به‌اندازه کافی هورمون تیروئید ایجاد نمی‌کند. در این زمان فرد با احساس خستگی، افزایش وزن، ضربان قلب آرام و دردهای عضلانی روبرو می‌شود.
- هیپوپیتوریسم: این مشکل همان کم‌کاری غده هیپوفیز است. این مشکل کوتاهی قد، ضعف استخوانی و بسیاری از اختلالات رشد را به همراه دارد.
- سندرم تخمدان پلی کیستیک: عدم تعادل هورمون‌های تولیدمثلی می‌تواند باعث شود تخمدان‌های شما تخمک سازی نکنند یا آن ها را در حین تخمک‌گذاری آزاد نکنند. این می‌تواند پریود را از بین ببرد، باعث آکنه شود و باعث رشد مو غیرطبیعی روی صورت شود.
- بلوغ زودرس: وقتی غده‌هایی که تولیدمثل را کنترل می‌کنند به‌درستی کار نمی‌کنند، برخی از کودکان بلوغ را به‌طور غیرطبیعی زود تجربه می‌کنند.
سخن پایانی
غدد دستگاه هورمونی بدن با ترشح هورمون، بیشتر عملکردهای مهم بدن را کنترل می‌کنند. اگر این دستگاه هورمونی دچار اختلال شود، بدن با مشکلات زیادی روبرو می‌شود. دلایل متعددی ازجمله وجود برخی بیماری‌ها، استرس، وراثت و یا حتی مصرف برخی داروها ممکن است در فرد مشکلات هورمونی ایجاد کند. با دیدن اولین علائم حتما باید به پزشک مراجعه شود.
خوب است بدانید محل دقیق غدد دستگاه هورمونی با یکدیگر متفاوت است و هرکدام در نقطه خاصی از بدن قرارگرفته‌اند. باید بدانید که با افزایش سن و قرار گرفتن در دوره‌هایی مانند یائسگی در زنان فرد به‌احتمال‌زیاد با اختلالات هورمونی روبرو می‌شود. که در صورت بروز مشکل برای جلوگیری از پایین آمدن کیفیت زندگی افراد می‌بایست به پزشک مراجعه کنند.
