آیا ملاتونین برای کودکان مناسب است؟

برآوردها نشان می‌دهند که حداکثر 75% از کودکان دبستانی به مقدار کافی نمی‌خوابند و بدیهی است که اگر خواب به مقدار کافی نباشد، علاوه بر اینکه روی روحیه کودک تاثیر می‌گذارد، توانایی توجه، تمرکز و یادگیری را نیز در وی کاهش می‌دهد. در اینجاست که ممکن است بسیاری از والدین به این فکر بیفتند که از قرص ملاتونین به منظور بهبود خواب فرزند خود کمک بگیرند. سپس شاید این پرسش پیش بیاید که آیا ملاتونین همان‌طور که برای بزرگسالان ایمن در نظر گرفته می‌شود، برای کودکان نیز مناسب است؟ استفاده از ملاتونین برای کودکان موضوع مورد بحث در این مقاله است.

ملاتونین چیست ؟

ملاتونین هورمونی است که توسط غده صنوبری در مغز تولید می‌شود. ملاتونین را اغلب به نام هورمون خواب می‌شناسند که به تنظیم ساعات خواب در بدن کمک می‌کند و با ترشح آن، به فرد احساس خواب آلودگی دست داده و برای خواب آماده می‌شود. سطح هورمون ملاتونین در بدن به هنگام شب افزایش یافته و هرچه به صبح نزدیک‌تر شویم، مقدار آن کاهش می‌یابد.

نقش این هورمون تنها تنظیم خواب در بدن نیست؛ ملاتونین به تنظیم فشار خون، دمای بدن، سطح کورتیزول و بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن نیز کمک می‌کند و حتی عنوان می‌شود که درمان کرونا با ملاتونین نیز ممکن است تا حدود زیادی موثر واقع شود. قرص ملاتونین در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران بدون نیاز به نسخه پزشک قابل خرید و تهیه است زیرا چنانچه اشاره کردیم، این قرص به عنوان مکملی ایمن و بدون خطر در نظر گرفته می‌شود. ملاتونین را برای مقابله با مشکلات خواب از قبیل موارد زیر می‌توان مورد استفاده قرار داد:

• بی‌خوابی
• سندرم جت لگ
• اختلالات خواب مربوط به سلامت روان
• سندرم تاخیر در فاز خواب
• اختلالات ریتم شبانه روزی

افرادی که با تغییر مکان خواب خود و یا در مسافرت‌ها دچار بی‌خوابی و اختلالات خواب می‌شوند، با استفاده از قرص ملاتونین می‌توانند مشکل خود را به راحتی حل نمایند.

قرص ملاتونین برای کودکان

شواهد محکمی مبنی بر اینکه ملاتونین برای کودکان قابل استفاده است و اختلالات خواب آنها را می‌تواند برطرف کند، وجود دارد. اختلالاتی همچون بیش فعالی، اوتیسم و سایر بیماری‌های مربوط به اعصاب می‌توانند خواب را تحت تاثیر قرار داده و دچار اختلال نمایند. بر اساس 35 مطالعه‌ای که روی کودکان مبتلا به اوتیسم صورت گرفت، مشخص شد که استفاده از مکمل‌های ملاتونین سبب می‌شود تا این کودکان زودتر به خواب بروند و خواب آنها نیز مدت زمان بیشتری طول بکشد.

به همین ترتیب نتیجه 13 مطالعه روی کودکانی که از اختلالات عصبی رنج می‌بردند، نشان داد که این کودکان در صورت استفاده از مکمل ملاتونین حدودا 29 دقیقه زودتر به خواب رفته‌اند و به طور متوسط 48 دقیقه نیز بیش از حد معمول در خواب بوده‌اند. در کودکان و نوجوانان سالمی که تنها برخی اوقات دچار اختلال در خواب می‌شوند نیز مکمل ملاتونین نتایج مشابهی را ارائه داده است. وجود نورهای مصنوعی به هنگام خواب، یکی از عوامل تاثیرگذار در عدم ترشح ملاتونین است؛ در این صورت تنها با خاموش کردن آنها می‌توان به بهبود مشکلات خواب کمک کرد.

با این حال مشکلات خواب پیچیده هستند و درمان همه آنها را نمی‎‌توان به ترشح هورمون ملاتونین مرتبط دانست. ممکن است مسئله دیگری موجب اختلال خواب کودک شود که نیاز به بررسی‌های بیشتری برای ریشه‌یابی موضوع باشد. از این رو توصیه می‌شود که پیش از شروع مصرف قرص ملاتونین برای کودکان حتما با پزشک مشورت نمایید.

ملاتونین برای کودکان ایمن و بی خطر است ؟

اکثر مطالعات گویای آن هستند که استفاده از مکمل ملاتونین برای کودکان یا هیچ نوع عوارض جانبی خاصی ندارد و یا اینکه عوارض بسیار اندکی را ایجاد می‌کند. عوارضی همچون حالت تهوع، سردرد، شب ادراری، تعریق بیش از حد، سرگیجه و دردهای معده پس از مصرف ملاتونین در برخی از کودکان مشاهده شده است. در مورد عوارض طولانی مدت ملاتونین برای کودکان باید گفت که در واقع تحقیقات اندکی در این زمینه صورت گرفته و شواهد زیادی که بتوان به آنها استناد کرد وجود ندارد. به همین دلیل بسیاری از پزشکان از تجویز ملاتونین برای کودکان اجتناب می‌نمایند. علاوه بر این مصرف مکمل‌های ملاتونین برای اطفال توسط سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) نیز تائید نمی‌شود.

راهکارهایی برای بهبود خواب اطفال

بسیاری از مشکلات خواب در کودکان بدون استفاده از دارو نیز امکان‌پذیر است. بخش عظیمی از این مشکلات ناشی از فعالیت‌هایی هستند که کودکان مشغول انجام آنها شده و به همین دلیل تا دیر وقت بیدار می‌مانند. اگر فرزند شما برای به خواب رفتن مشکل دارد، راهکارهای زیر را امتحان نمایید:

• تعیین ساعت خواب: اگر کودک همیشه سر ساعت خاصی بخوابد و بیدار شود، تنظیم چرخه خواب خود به خود صورت می‌گیرد و خوابیدن و بیدار شدن آسان‌تر خواهد شد. بنابراین بهتر است ساعت خاصی را برای به رختخواب رفتن فرزند خود تعیین نموده و به آن پایبند باشید.
• محدود کردن استفاده از تجهیزات الکترونیکی: وجود نورهای مصنوعی مثل تلویزیون یا موبایل می‌تواند در ترشح هورمون ملاتونین اختلال ایجاد نماید. از این رو توصیه می‌شود که 1 تا 2 ساعت قبل از خواب، استفاده از این دستگاه‌ها محدود شود.
• بهبود استرس: برخی از کودکان به دلیل استرس و اضطراب دچار بی‌خوابی می‌شود و در این صورت اگر به آرام شدن کودک کمک کنید، خواب بهتری را تجربه خواهد کرد.

• دمای اتاق را در حالت مطلوب نگه دارید: اگر دمای اتاق خیلی سرد یا گرم باشد، کودک نمی‌تواند خوب بخوابد بنابراین دما را در حالت تعادل حفظ نمایید.
• در طول روز از نور خورشید به مقدار کافی بهره‌مند شوید: اگر کودکان به مقدار کافی در طی روز در معرض نور خورشید قرار بگیرند، به هنگام شب خواب بهتری خواهند داشت.
• دوش گرفتن قبل از خواب: چنانچه کودک 90 تا 120 دقیقه قبل از خواب دوش بگیرد، کیفیت خواب بهتری را تجربه خواهد کرد.

گفتار آخر

بسیاری از پژوهش‌ها نشان می‌دهند که مصرف ملاتونین برای کودکان کاملا بی‌خطر است به این معنا که یا عوارض جانبی ندارد یا عوارض بسیار اندکی را ممکن است ایجاد کند. با این حال تاکنون مطالعات زیادی در زمینه عوارض طولانی مدت قرص ملاتونین صورت نگرفته و به همین دلیل نمی‌توانیم با اطمینان بگوییم که همه کودکان با خیال راحت می‌توانند از مکمل ملاتونین استفاده نمایند. بنابراین هرگز توصیه نمی‌شود که والدین خودسرانه به فرزند خود قرص ملاتونین بدهد مگر اینکه پزشک آن را تجویز کرده باشد.