آیا با وجود دیابت می توان روزه گرفت؟
اگر دیابت دارید، تاثیر روزه بر دیابت و بدنتان را نمی‌دانید مطمئن‌ترین فردی که میتواند به شما بگوید مجاز به روزه گرفتن هستید یا خیر، تنها پزشک است. اما شاید برایتان سوال باشد که آیا روزه برای دیابتی ها مضر است؟ خیر، در بسیاری از تحقیقات مشخص شده است که روزه برای افراد دیابتی نه تنها خطر ندارد بلکه میتواند مفید هم باشد، چرا که منجر به کاهش وزن، بهبود حساسیت به انسولین و تنظیم قند خون میشود. با این حال از آنجایی که شرایط همه افراد دیابتی از لحاظ سلامتی کاملا با یکدیگر یکسان نیست و مثلا ممکن است فرد علاوه بر دیابت مشکلات قلبی یا … نیز داشته باشد و همچنین شدت دیابت در افراد با هم متفاوت است، بهترین راهکار مشورت با پزشک توصیه میشود.
در بیمارانی که انسولین مصرف می‌کنند یا عوارض پیشرفته دیابت دارند، روزه داری ممکن است منجر به افت شدید قند خون (هیپوگلیسمی)، افزایش قند خون (هایپرگلایسمی) یا کتواسیدوز شود که بسیار خطرناک است.
اگر برای درمان دیابت از انسولین استفاده می‌کنید یا عوارض بیماری دیابت به چشم، کلیه‌ها یا دیگر اعضای بدن شما آسیب وارد کرده است، معمولا پزشکان روزه را برای شما ممنوع خواهند کرد.
بیشتر بخوانید: نحوه مصرف مکمل های غذایی در ماه رمضان
تاثیر روزه بر دیابت، آیا روزه قند خون را بالا میبرد
سؤال آیا روزه قند خون را بالا میبرد ممکن است در ذهن بسیاری از افراد مبتلا به دیابت شکل بگیرد. بسیاری تصور می‌کنند که روزه گرفتن قند خون را بالا میبرد، اما واقعیت پیچیده‌تر است. در طول روزه داری، معمولاً سطح قند خون کاهش می‌یابد به‌ویژه در ساعات طولانی ناشتایی.
با این حال، اگر فرد در زمان افطار مواد غذایی با قند بالا، پرچرب، پر کالری و کربوهیدرات با جذب سریع مصرف کند، ممکن است قند خون به‌صورت ناگهانی بالا برود. علت بالا رفتن قند خون در ماه رمضان دقیقا به دلیل مصرف این مواد غذایی است؛ بنابراین افزایش قند خون بیشتر مربوط به انتخاب‌های غذایی پس از افطار است نه خود روزه داری.
تحقیقات در مورد تاثیر روزه داری برای افراد دیابتی کامل نیست و به قطعیت نمی‌توان صحبت کرد. اما به طور کلی روزه برای دیابتی‌ها ممکن است فواید زیر را داشته باشد:
کاهش مصرف داروی انسولین
در بعضی از پژوهش‌ها مشخص شده است که روزه ممکن است موجب شود تا مقدار نیاز به مصرف داروی انسولین در افراد دیابتی کاهش یابد. این مسئله بیشتر در مورد افراد مبتلا به دیابت نوع 1 ارزیابی شده است. روزه باعث میشود تا سطح گلوکز در خون بهتر کنترل شده و مقاومت به انسولین کمتر شود.
بیشتر بدانید: درمان ضعف بدن در ماه رمضان با ساده ترین راهکارها
کمک به کاهش وزن
وقتی غذا مصرف می‌کنید، بدن انسان گلوکز یا قند اضافی را به صورت گلیکوژن در کبد ذخیره می‌کند. اگر به اندازه کافی غذا مصرف نکرده باشید، بدن به جای گلیکوژن برای تولید انرژی از چربی‌های اندوخته شده استفاده می‌کند. در این حالت چربی‌سوزی صورت گرفته و کاهش وزن میسر میشود.
کاهش کلسترول
بسیاری از افراد دیابتی ممکن است با مشکل سطح بالای کلسترول بد در خون نیز مواجه باشند. اگر روزه داری به شکل صحیح صورت گیرد و در وعده‌های سحری و افطار غذاهای سالم و رژیمی مصرف شود، در پایان ماه رمضان سطح کلسترول در بدن متعادل‌تر خواهد بود. این مسئله هم در مورد افراد دیابتی صادق است و هم غیر دیابتی.
قند خون روزه دار باید چقدر باشد؟
میزان قند خون روزه‌دار باید در محدوده‌ی ایمن قرار گیرد تا خطر افت یا افزایش شدید قند کاهش یابد. به‌طور کلی، سطح قند خون پیش از افطار نباید کمتر از ۷۰ و بیشتر از ۱۸۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد. اگر قند خون در طول روز کمتر از ۷۰ یا بیشتر از ۳۰۰ شود، روزه باید شکسته شود.
پایش منظم قند خون در روزهای روزه‌داری، به‌ویژه در ساعات میانی روز و نزدیک افطار، اهمیت زیادی دارد. در صورتی که دچار افت قند خون شدید باید از ادامه روزه‌داری خودداری کنند.
در افراد دیابتی قند خون باید چقدر باشد؟
در بیماران دیابتی، حفظ قند خون در محدوده‌ی نرمال برای پیشگیری از عوارض بلندمدت اهمیت بالایی دارد. به‌طور معمول، قند خون ناشتا باید بین ۸۰ تا ۱۳۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر و دو ساعت پس از غذا کمتر از ۱۸۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد. این محدوده‌ها ممکن است بسته به شرایط فرد و تجویز پزشک اندکی متفاوت باشد.
کنترل منظم قند خون، همراه با رژیم غذایی صحیح، فعالیت بدنی منظم و مصرف دقیق داروها، می‌توانید دیابت را مدیریت کنید. بیماران باید آموزش ببینند که چگونه قند خون خود را به‌صورت منظم کنترل کرده و در صورت خروج از محدوده ایمن، اقدامات اصلاحی انجام دهند.
بیشتر بدانید: راهکارهای رفع عطش در ماه رمضان
تاثیر روزه بر دیابت نوع 1
تاثیر روزه بر دیابت نوع 1 ممکن است با عوارضی همچون کتواسیدوز خود را نشان دهد که بسیار خطرناک به شمار می‌آید. کتواسیدوز زمانی رخ میدهد که قند خون بسیار بالا باشد و سطح موادی اسیدی به نام کتون در بدن به بیش از حد مجاز برسد. این مشکل به ندرت در دیابت نوع 2 دیده میشود اما در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 بسیار شایع است. تکرر ادرار، تشنگی زیاد، حالت تهوع، درد شکم، تنفس سریع و خشکی دهان از علائم کتواسیدوز در افراد دیابتی به حساب می‌آید. هیپوگلیسمی نیز مشکل دیگری است که با روزه گرفتن ممکن است برای اشخاص مبتلا به دیابت نوع 1 رخ دهد. در این صورت قند خون به شدت پایین می‌آید و خطر رفتن به کما وجود دارد.
روزه و دیابت نوع 2
مشکلات روزه گرفتن برای افراد مبتلا به دیابت نوع 2 کمتر از دیابت نوع 1 است. مبتلایان به دیابت نوع 2 در مورد اینکه آیا می‌توانند روزه بگیرند یا نه بهتر است با پزشک مشورت کنند. تحقیقات نشان داده است که اشخاص مبتلا به دیابت نوع دو اگر رژیم غذایی مناسبی داشته، فعالیت بدنی هم داشته باشند و مرتب قند خون خود را کنترل کنند، به راحتی می‌توانند در ماه رمضان روزه بگیرند. در این حالت حتی در پایان ماه ممکن است قند خون نیز در سطح بهتری قرار گیرد. با این حال در مورد اینکه با وجود ابتلا به دیابت نوع 2 روزه بگیرید یا خیر، باز هم برای تصمیم‌گیری نظر پزشک را باید در اولویت قرار دهید.
مزایای روزه و دیابت نوع 2
تاثیر روزه بر دیابت نوع 2 اغلب مثبت ارزیابی میشود، به‌خصوص تحت کنترل پزشک باشد. روزه‌داری میتواند حساسیت به انسولین را افزایش دهد، قند خون را تنظیم کند و به کاهش وزن کمک کند. همه این عوامل در مدیریت دیابت نوع 2 اهمیت دارند. با این حال، افراد باید مراقب باشند که در وعده‌های سحر و افطار غذاهای سالم و آب کافی مصرف کنند؛ از پرخوری بپرهیزند تا تأثیر مثبت روزه‌داری حفظ شود.
تاثیر روزه بر قند خون
سؤال تکراری دیگری که مطرح میشود این است که تاثیر روزه بر قند خون دقیقاً چگونه است؟ در واقع، روزه‌داری باعث تغییر در الگوی ترشح انسولین و کاهش مصرف کالری روزانه میشود که این امر میتواند منجر به کاهش سطح قند خون در افراد سالم و دیابتی‌های نوع 2 شود. البته در صورت مصرف غذاهای با شاخص گلیسمی بالا یا نخوردن وعده سحری، بدن ممکن است با نوسانات قند خون روبه‌رو شود.
حکم شرعی روزه برای دیابتی‌ها از نظر آیت الله خامنه‌ای
در پاسخ به حکم شرعی روزه برای دیابتی‌ها از نظر هر مرجع ممکن است متفاوت باشد. طبق فتوای آیت الله خامنه‌ای، اگر روزه گرفتن برای فرد دیابتی ضرر داشته باشد و پزشک متخصص تأیید کند که روزه‌داری ممکن است باعث تشدید بیماری یا خطراتی برای سلامتی شود، روزه گرفتن واجب نیست.
اگر شخص دیابتی احتمال معقول و مستند با توجه به تجربه یا توصیه پزشک احتمال دهد که روزه باعث ضرر میشود، نباید روزه بگیرد. اما اگر بیماری کنترل شده باشد و ضرری نداشته باشد، گرفتن روزه اشکال ندارد.
حکم انسولین برای روزه چیست؟
در پاسخ به این پرسش که انسولین روزه را باطل می کند یا نه، باید گفت که طبق فتوای اکثر علمای دینی، تزریق انسولین باعث باطل شدن روزه نمیشود، زیرا انسولین تغذیه‌ای نیست و از طریق رگ یا زیر پوست تزریق میشود، نه از راه خوراکی یا منفذ طبیعی بدن. از دیدگاه پزشکی نیز استفاده از انسولین برای افراد دیابتی ضروری است و در صورت قطع مصرف آن، فرد در معرض عوارض خطرناکی مانند افت یا افزایش شدید قند خون قرار می‌گیرد. بنابراین توصیه میشود دیابتی‌هایی که به انسولین وابسته‌اند، روزه نگیرند یا با راهنمایی پزشک اقدام به روزه‌داری کنند.
روزه داری برای افراد دیابتی مضر است؟
پرسش آیا روزه گرفتن برای افراد دیابتی مضر است پاسخ قطعی ندارد، زیرا وابسته به شرایط هر فرد است. در دیابتی‌هایی که قند خونشان کنترل‌شده است و داروهای خوراکی مصرف می‌کنند، روزه‌داری میتواند حتی مفید باشد. اما برای افرادی با دیابت نوع ۱، سابقه کتواسیدوز، یا عوارض مزمن، روزه ممکن است خطرناک باشد و سبب نوسانات شدید قند، کم‌آبی و آسیب به کلیه‌ها شود. بنابراین مضر بودن یا نبودن روزه برای دیابتی‌ها باید با توجه به نوع دیابت و نظر پزشک مشخص شود.
توصیه هایی برای روزه داری در افراد مبتلا به دیابت
اگر دیابت داشته و قصد روزه گرفتن دارید، به موارد زیر دقت کنید:
- پیش از اقدام برای روزه گرفتن با پزشک خود مشورت کنید.
- سطح قند خون را به طور مرتب در منزل اندازه گیری کنید.
- رژیم غذایی متنوع و متعادل داشته باشید.
- از غذاهای دیر جذب که شاخص گلیسمی پایین‌تری دارند استفاده کنید.
- غذاهای شیرین و چرب زیاد مصرف نکنید.
- هنگام افطار نوشیدنیهای بدون قند و کافئین به اندازه کافی مصرف کنید تا بدنتان دچار کم‌آبی نشود.
- خوردن وعده سحری را هرگز فراموش نکنید.
- دستگاه کنترل قند خون را همواره همراه خود داشته باشید.
خطرات روزه گرفتن برای دیابتی ها
روزه برای افرادی که دیابت دارند و داروهای خاصی مثل انسولین استفاده می‌کنند، ممکن است بسیار خطرناک باشد. زیرا در این صورت خطر کاهش بیش از حد قند خون وجود دارد. روزه گرفتن خود منجر به کاهش قند خون خواهد شد. حال اگر داروی انسولین نیز مصرف شود، احتمال افت شدید قند خون افزایش خواهد یافت.
از طرف دیگر مشکل هایپرگلایسمی نیز ممکن است رخ دهد. این عارضه معمولا زمانی ایجاد میشود که فرد دیابتی روزه خود را باز می‌کند و قند خون از سطح استاندارد بالاتر میرود. اگر پزشک احتمال این خطر را برای شما بازگو کرده است، بهتر است روزه نگیرید.
برای اطلاعات بیشتر این مقاله را مطالعه کنید: تغذیه صحیح در ماه رمضان
سخن پایانی
در این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز به تاثیر روزه بر دیابت در بعضی مطالعات مورد بررسی قرار گرفته و مشخص شده است که روزه فواید بسیاری برای کنترل سطح قند خون میتواند داشته باشد. اما خطراتی مثل کاهش یا افزایش ناگهانی قند خون نیز بر اثر روزه به خصوص در مبتلایان به دیابت نوع 1 وجود دارد. بنابراین اگر دیابت دارید، پیش از روزه گرفتن با پزشک مشورت کنید. پزشک همه جنبه‌های سلامتی را می‌سنجد و با توجه به سابقه پزشکی شما تصمیم می‌گیرد که آیا روزه برای شما توصیه میشود یا خیر. توجه داشته باشید در صورتی که دیابت نوع 2 دارید نیز بهتر است تحت نظر پزشک اقدام به روزه گرفتن کنید.
