روزه در بسیاری از ادیان بزرگ جهان جزئی از واجبات است. دین اسلام ماه رمضان را به روزه گرفتن اختصاص داده تا هم به سلامت جسم و هم به رشد جنبه‌های معنوی روح انسان کمک شود. از منظر دین اسلام روزه برای همه افراد واجب نیست. مثلا افرادی که بیماری‌های خاص دارند یا از لحاظ جسمی از توانایی لازم برخوردار نیستند، لازم نیست که در ماه رمضان روزه بگیرند. در مورد افراد دیابتی قضیه به چه منوال است؟ آیا روزه برای مبتلایان به دیابت واجب است؟ تاثیر روزه بر دیابت موضوعی است که در این مقاله به آن می‌پردازیم.
با وجود دیابت می توان روزه گرفت ؟
اگر دیابت دارید، پیش از اقدام برای روزه گرفتن باید با پزشک خود مشورت کنید. مطمئن‌ترین فردی که می‌تواند به شما بگوید مجاز به روزه گرفتن هستید یا خیر، تنها پزشک است. در بسیاری از تحقیقات مشخص شده است که روزه برای افراد دیابتی نه تنها خطر ندارد بلکه می‌تواند مفید هم باشد. با این حال از آنجایی که شرایط همه افراد دیابتی از لحاظ سلامتی کاملا با یکدیگر یکسان نیست و مثلا ممکن است فرد علاوه بر دیابت مشکلات قلبی یا … نیز داشته باشد و همچنین شدت دیابت در افراد با هم متفاوت است، بهترین راهکار مشورت با پزشک توصیه می‌شود.
اگر برای درمان دیابت از انسولین استفاده می‌کنید یا عوارض بیماری دیابت به چشم، کلیهها یا دیگر اعضای بدن شما آسیب وارد کرده است، معمولا پزشکان روزه را برای شما ممنوع خواهند کرد.
تاثیر روزه بر دیابت
تحقیقات در مورد تاثیر روزه‌داری برای افراد دیابتی کامل نیست و به قطعیت نمی‌توان صحبت کرد. اما به طور کلی روزه برای دیابتی‌ها ممکن است فواید زیر را داشته باشد:
کاهش مصرف داروی انسولین
در بعضی از پژوهش‌ها مشخص شده است که روزه ممکن است موجب شود تا مقدار نیاز به مصرف داروی انسولین در افراد دیابتی کاهش یابد. این مسئله بیشتر در مورد افراد مبتلا به دیابت نوع 1 ارزیابی شده است. روزه باعث می‌شود تا سطح گلوکز در خون بهتر کنترل شده و مقاومت به انسولین کمتر شود.
کمک به کاهش وزن
وقتی غذا مصرف می‌کنید، بدن انسان گلوکز یا قند اضافی را به صورت گلیکوژن در کبد ذخیره می‌کند. اگر به اندازه کافی غذا مصرف نکرده باشید، بدن به جای گلیکوژن برای تولید انرژی از چربی‌های اندوخته شده استفاده می‌کند. در این حالت چربی‌سوزی صورت گرفته و کاهش وزن میسر می‌شود.
کاهش کلسترول
بسیاری از افراد دیابتی ممکن است با مشکل سطح بالای کلسترول بد در خون نیز مواجه باشند. اگر روزه‌داری به شکل صحیح صورت گیرد و در وعده‌های سحری و افطار غذاهای سالم و رژیمی مصرف شود، در پایان ماه رمضان سطح کلسترول در بدن متعادل‌تر خواهد بود. این مسئله هم در مورد افراد دیابتی صادق است و هم غیر دیابتی.
خطرات روزه گرفتن برای دیابتی ها
روزه برای افرادی که دیابت دارند و داروهای خاصی مثل انسولین استفاده می‌کنند، ممکن است بسیار خطرناک باشد. زیرا در این صورت خطر کاهش بیش از حد قند خون وجود دارد. روزه گرفتن خود منجر به کاهش قند خون خواهد شد. حال اگر داروی انسولین نیز مصرف شود، احتمال افت شدید قند خون افزایش خواهد یافت.
از طرف دیگر مشکل هایپرگلایسمی نیز ممکن است رخ دهد. این عارضه معمولا زمانی ایجاد می‌شود که فرد دیابتی روزه خود را باز می‌کند و قند خون از سطح استاندارد بالاتر میرود. اگر پزشک احتمال این خطر را برای شما بازگو کرده است، بهتر است روزه نگیرید.
دیابت نوع یک و روزه داری
تاثیر روزه بر دیابت نوع 1 ممکن است با عوارضی همچون کتواسیدوز خود را نشان دهد که بسیار خطرناک به شمار می‌آید. کتواسیدوز زمانی رخ می‌دهد که قند خون بسیار بالا باشد و سطح موادی اسیدی به نام کتون در بدن به بیش از حد مجاز برسد. این مشکل به ندرت در دیابت نوع 2 دیده می‌شود اما در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 بسیار شایع است. تکرر ادرار، تشنگی زیاد، حالت تهوع، درد شکم، تنفس سریع و خشکی دهان از علائم کتواسیدوز در افراد دیابتی به حساب می‌آید. هیپوگلیسمی نیز مشکل دیگری است که با روزه گرفتن ممکن است برای اشخاص مبتلا به دیابت نوع 1 رخ دهد. در این صورت قند خون به شدت پایین می‌آید و خطر رفتن به کما وجود دارد.
روزه و دیابت نوع 2
مشکلات روزه گرفتن برای افراد مبتلا به دیابت نوع 2 کمتر از دیابت نوع 1 است. مبتلایان به دیابت نوع 2 در مورد اینکه آیا می‌توانند روزه بگیرند یا نه بهتر است با پزشک مشورت کنند. تحقیقات نشان داده است که اشخاص مبتلا به دیابت نوع دو اگر رژیم غذایی مناسبی داشته، فعالیت بدنی هم داشته باشند و مرتب قند خون خود را کنترل کنند، به راحتی می‌توانند در ماه رمضان روزه بگیرند. در این حالت حتی در پایان ماه ممکن است قند خون نیز در سطح بهتری قرار گیرد. با این حال در مورد اینکه با وجود ابتلا به دیابت نوع 2 روزه بگیرید یا خیر، باز هم برای تصمیم‌گیری نظر پزشک را باید در اولویت قرار دهید.
روزه داری برای افراد دیابتی در شرایط کرونا
پزشکان متخصص توصیه می‌کنند که بیماران دیابتی که اخیرا به کرونا مبتلا شده‌اند فقط در صورتی مجاز به روزه گرفتن هستند که قند ناشتای آنها زیر 140 باشد و حداقل 6 هفته از بهبود آنها از کرونا گذشته باشد. یعنی همه علائم مثل تنگی نفس، ضعف بدنی و … باید برطرف شده باشد. همچنین افراد بالای 65 سال که دیابت داشته و اخیرا نیز به کرونا مبتلا شده‌اند بهتر است روزه نگیرند.
توصیه هایی برای روزه داری در افراد مبتلا به دیابت
اگر دیابت داشته و قصد روزه گرفتن دارید، به موارد زیر دقت کنید:
- پیش از اقدام برای روزه گرفتن با پزشک خود مشورت کنید.
- سطح قند خون را به طور مرتب در منزل اندازه‌گیری کنید.
- رژیم غذایی متنوع و متعادل داشته باشید.
- از غذاهای دیر جذب که شاخص گلیسمی پایین‌تری دارند استفاده کنید.
- غذاهای شیرین و چرب زیاد مصرف نکنید.
- هنگام افطار نوشیدنی‌های بدون قند و کافئین به اندازه کافی مصرف کنید تا بدنتان دچار کم‌آبی نشود.
- خوردن وعده سحری را هرگز فراموش نکنید.
- دستگاه کنترل قند خون را همواره همراه خود داشته باشید.
سخن پایانی
تاثیر روزه بر دیابت در بعضی مطالعات مورد بررسی قرار گرفته و مشخص شده است که روزه فواید بسیاری برای کنترل سطح قند خون می‌تواند داشته باشد. اما خطراتی مثل کاهش یا افزایش ناگهانی قند خون نیز بر اثر روزه به خصوص در مبتلایان به دیابت نوع 1 وجود دارد. بنابراین اگر دیابت دارید، پیش از روزه گرفتن با پزشک مشورت کنید. پزشک همه جنبه‌های سلامتی را می‌سنجد و با توجه به سابقه پزشکی شما تصمیم می‌گیرد که آیا روزه برای شما توصیه می‌شود یا خیر.
