دیابت، یک بیماری مزمن و متابولیک است که به دلیل اختلال در ترشح یا عملکرد انسولین در بدن اتفاق می‌افتد که در نتیجه آن قند خون (گلوکز) افزایش پیدا می‌کند. گلوکز، به عنوان منبع اصلی سوخت، تأمین‌کننده انرژی بدن است. اما زمانی که شخصی دچار دیابت می‌شود، گلوکز یا قند اضافی در خونش ذخیره شده و مشکلات متعددی به وجود می‌آید که نیازمند رسیدگی جدی هستند.
برای رفع چنین مشکلاتی، حتماً باید به متخصص غدد و متابولیسم مراجعه کرد. علل متعددی برای ایجاد دیابت وجود دارد و بر همین اساس دیابت شامل انواع متفاوتی می‌شود. علائم دیابت بسته به نوع آن و جنسیت فرد، می‌تواند متفاوت باشد. اما یک ویژگی مشترک بین همه انواع دیابت وجود دارد که آن بالابودن سطح قند خون است. درواقع مدیریت سطح قند خون، افراد مبتلا به این بیماری را به چالش می‌کشد.
دیابت چیست؟
دیابت یک بیماری متابولیک محسوب می‌شود که مرتبط با فرایندهای شیمیایی در بدن است. در دیابت، سطح قند خون (گلوکز) بیشتر از حد معمول و این به دلیل نقص در ترشح انسولین یا عدم توانایی بدن در مقابله با این هورمون است. هورمون انسولین توسط غدد پانکراس ترشح می‌شود و وظیفه آن این است که با ورود به سلول‌های بدن، سطح قند خون را کاهش دهد. گلوکز یا قند خون مهمترین منبع انرژی برای سلول‌های بدن و سلامتی، ضروری شناخته می‌شود. وقتی قند خون افزایش می‌یابد، انسولین از غدد پانکراس به جریان خون منتقل شده و سعی می‌کند میزان قند خون را کاهش دهد. افزایش قند خون (هیپرگلیسمی) می‌تواند به مشکلات جدی در سلامتی منجر شود.
در بیماران دیابتی، امکان دارد تولید کافی انسولین صورت نگیرد یا بدن به درستی به آن پاسخ ندهد که منجر به هیپرگلیسمی می‌شود. دیابت یک بیماری مزمن است، به این معنی که می‌توان آن را کنترل کرد، اما فرد مبتلا باید تمام عمر خود را با این بیماری مدارا کند.
بیشتر بخوانید: قند خون نرمال در سنین مختلف چند است ؟
انواع دیابت کدام اند؟
کنترل و درمان دیابت بستگی به نوع آن دارد که می‌تواند در انواع مختلفی از این بیماری رخ دهد. در ادامه مطالب به شرح هر کدام از آنها می‌پردازیم:
دیابت به 3 دسته اصلی و کلی تقسیم می‌شود. این 3 دسته عبارت‌اند از:
- دیابت نوع 1
- دیابت نوع 2
- دیابت بارداری
دیابت نوع یک
این نوع بیماری می‌تواند در هر سنی ایجاد شود، اما بیشتر در کودکان و نوجوانان رخ می‌دهد. در این نوع دیابت، بدن فرد انسولین بسیار کمی تولید می‌کند یا حتی توانایی تولید انسولین را ندارد؛ بنابراین، افراد مبتلا به این نوع دیابت برای کنترل سطح گلوکز خون به تزریق روزانه انسولین نیاز دارند. این نوع دیابت به عنوان دیابت نوجوانان و دیابت وابسته به انسولین نیز شناخته می‌شود، زیرا فرد باید روزانه انسولین مصنوعی دریافت کند تا سلامت خود را حفظ کند. معمولاً، اضافه‌وزن در دیابت نوع ۱ تأثیر زیادی ندارد. عوامل خطر این بیماری عبارت‌اند از:
- سابقه خانوادگی
- فاکتورهای محیطی
- بیماری‌های پانکراس و غدد داخلی بدن
- حضور پروتئین‌های سیستم ایمنی بدن (آنتی‌بادی‌ها)
- جغرافیا و محل زندگی
درمان دیابت نوع ۱ شامل تزریق انسولین یا استفاده از پمپ انسولین، بررسی مداوم سطح قند خون و کنترل مصرف کربوهیدرات است.
دیابت نوع دو
این نوع از علائم دیابت در بزرگسالان بیشتر شایع است. حدود ۹۰% از کل موارد دیابت به این نوع اختصاص دارد. در دیابت نوع ۲، بدن بیمار انسولین تولید می‌کند، اما به طور کافی از این انسولین استفاده نمی‌کند. اصلی‌ترین راه درمانی برای این نوع دیابت تغییر در سبک زندگی است. بنابراین باید فعالیت بدنی را به برنامه خود اضافه کرده و رژیم غذایی سالم را انتخاب کنید. بعد از مدتی، بیشتر افراد نیاز به داروهای خوراکی دارند. اضافه‌وزن به شدت با پیشرفت این بیماری ارتباط دارد، اما تمام افراد مبتلا به این بیماری اضافه‌وزن ندارند.
عوامل افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ شامل:
- چاقی یا اضافه‌وزن
- عدم فعالیت و کم‌تحرکی
- سابقه خانوادگی
- نژاد
- افزایش سن
- سابقه ابتلا به دیابت بارداری
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCO)
- فشارخون بالا
- سطح غیرطبیعی کلسترول و تری‌گلیسرید
پیش دیابت
پیش دیابت به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن فرد احتمال ابتلا به دیابت را دارد. افرادی که پدر یا مادرشان دیابت داشته‌اند و یا رژیم غذایی ناسالمی داشته باشند، ممکن است در وضعیت پیش دیابت قرار بگیرند. در این وضعیت، سطح قند خون آنها افزایش پیدا کرده؛ اما هنوز به مرحله تشخیص دیابت نرسیده‌اند. مراقبت از وضعیت پیش دیابتی بسیار حیاتی است تا به دیابت تبدیل نشود.
اگر شما در مرحله پیش دیابتی قرار دارید، انتخاب یک سبک زندگی سالم می‌تواند به کاهش سطح قند خون و جلوگیری از ابتلا به دیابت نوع ۲ کمک کند. این اقدامات عبارت‌اند از:
- مصرف داروهایی مانند متفورمین مفید هستند، به‌ویژه اگر مرحله پیش دیابتی بهبود نیافته یا اگر فرد دارای بیماری‌های همراه مانند بیماری‌های قلبی عروقی، بیماری کبد چرب یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک باشد.
- در برخی موارد، احتمال دارد نیاز به داروهای کنترل‌کننده کلسترول و فشارخون باشد. پزشک ممکن است درمان با آسپرین و با دوزهای پایین را توصیه کند تا از بیماری‌های قلبی عروقی و پیش دیابتی محافظت شود.
- فردی که در مرحله پیش دیابتی است، اگر توصیه‌های پزشک را رعایت نکند، ممکن است به دیابت نوع ۲ مبتلا شود.
- حفظ وزن مناسب از طریق ورزش و رژیم غذایی سالم.
دیابت بارداری
دیابت بارداری وضعیتی است که در طول دوره بارداری، سطح قند خون بالاتر از حد طبیعی افزایش می‌یابد. این وضعیت پس از زایمان معمولاً بهبود پیدا می‌کند، اما اگر شناسایی و درمان مناسب صورت نگیرد، ممکن است به عوارضی برای مادر و نوزاد منجر شود؛ همچنین این بیماری می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در آینده را برای مادر و یا کودک افزایش دهد.
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به دیابت بارداری را افزایش دهند عبارت‌اند از:
- داشتن سابقه خانوادگی یا تاریخچه شخصی دیابت
- داشتن اضافه‌وزن قبل از بارداری
- بالای ۲۵ سال بودن زنان
دیابت نوع ۳c
این نوع دیابت وقتی اتفاق می‌افتد که پانکراس، علاوه بر آسیب‌های ناشی از خودایمنی، دچار صدمه شود و بر توانایی آن در تولید انسولین تأثیر بگذارد. انواع مختلفی از بیماری‌ها و شرایط از جمله پانکراتیت (التهاب پانکراس)، سرطان پانکراس، فیبروز کیستیک (تشکیل چربی‌ها و توده‌های نیمه‌مایع در پانکراس) و هموکروماتوز (افزایش غیرطبیعی در جذب و ذخیره آهن) باعث آسیب‌دیدگی پانکراس و در نتیجه بروز دیابت نوع ۳c می‌شوند. علاوه بر این، حذف پانکراس (پانکراتکتومی) نیز می‌تواند منجر به این نوع دیابت گردد.
چه افرادی در معرض خطر دیابت هستند؟
افراد بالای ۴۵ سال باید برای بررسی پیش دیابت یا دیابت آزمایش خون دهند. اگر نتایج آزمایش اولیه نرمال باشد، باید هر سه سال یک بار آزمایش خون خود را تکرار کنند. افراد زیر ۴۵ سال اگر دارای یک یا چند مورد از عوامل زیر باشند، باید آزمایش پیش دیابت یا دیابت را انجام دهند:
- تولد نوزاد با وزن بالای 4.08 کیلوگرم یا داشتن دیابت در دوران بارداری
- داشتن سابقه خانوادگی از دیابت در والدین یا خواهران و برادران
- داشتن سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
- تشخیص پیش دیابت برای فرد
- داشتن کلسترول بالا
- داشتن فشارخون بالا
- زندگی غیرفعال
علائم دیابت
اگر علائم زیر در شما وجود دارد، احتمالاً دچار دیابت شده‌اید؛ بنابراین، باید به پزشک مراجعه کرده و آزمایش خون انجام داده تا وضعیت دیابت در بدن خود را بررسی کنید.
علائم دیابت به طور کلی شامل موارد زیر هستند:
- کاهش وزن بدون علت مشخص
- تمایل به نوشیدن زیاد مایعات
- عفونت‌های مکرر و حاد
- تشنگی بیش از حد
- عدم بهبود زخم‌ها
- مشکلات بینایی
- خستگی زیاد
- تکرار ادرار
- پرخوری
مهمترین علائم دیابت نوع دو
- تشنگی و ادرار فراوان: در دیابت نوع 2، افزایش قند خون باعث می‌شود مایعات بیشتری از بدن دفع شود که تشنگی شدیدی را ایجاد می‌کند و افزایش تعداد دفع ادرار اتفاق می‌افتد.
- گرسنگی: کمبود انسولین و ناتوانی بدن در استفاده از قندهای موجود موجب افزایش گرسنگی و هوس‌های غذایی می‌شود.
- کاهش وزن: علت اصلی این موضوع افزایش سوخت و چربی‌های ذخیره شده به عنوان منبع انرژی بدن در نوع 2 دیابت است که منجر به لاغری غیرمنتظره می‌شود.
- خستگی: افزایش قند خون باعث کاهش انرژی سلول‌های بدن شده که منجر به احساس خستگی و بی‌حالی در مبتلایان می‌گردد.
- تاری دید: افزایش قند خون ممکن است باعث افزایش فشار به عدسی چشم شود و تاری دید را به همراه داشته باشد.
- بهبودی دیرهنگام زخم‌ها: دیابت نوع 2 می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کرده و زمان بهبودی زخم‌ها را طولانی‌تر کند.
بیشتر بخوانید: آیا می توان دیابت نوع 2 را کنترل کرد ؟
علائم دیابت نوع یک
این نوع دیابت به دلیل کمبود و ترشح ناکافی انسولین ایجاد می‌شود و نیاز به تزریق انسولین دارد. این بیماری اغلب در سنین جوانی ظاهر شده و به همین دلیل به‌عنوان دیابت جوانان نیز شناخته می‌شود. افزایش تعداد دفعات ادرار، بالارفتن نوسانات قند خون، افزایش تشنگی، گرسنگی شدید، خستگی ناشی از عدم تأمین انرژی بدن و خشکی دهان از جمله علائم شایع دیابت نوع یک هستند.
علائم دیابت بارداری
دیابت بارداری در زنان باردار رخ می‌دهد و برای بسیاری از زنان پس از زایمان از بین می‌رود، اما برای برخی ممکن است به دیابت نوع دو تبدیل شود. شناخت علائم دیابت بارداری اهمیت بسیاری دارد؛ زیرا می‌تواند به زنان باردار کمک کند. از علائم دیابت بارداری می‌توان به افزایش تشنگی، خستگی، تاری دید، کاهش وزن، حالت تهوع، افزایش تعداد دفعات ادرار و افزایش عفونت‌ها اشاره کرد.
علائم دیابت در زنان و مردان
علائم دیابت در زنان و مردان متفاوت است. در زنان، علائم دیابت شامل بیماری‌هایی مانند سندروم تخمدان پلی‌کیستیک یا تنبلی تخمدان، عفونت‌های قارچی واژن، خارش واژن، عفونت‌های ادراری، درد و سوزش هنگام ادرارکردن و اختلال در عملکرد جنسی است. همچنین، در مردان، علائم دیابت می‌تواند شامل تکرر ادرار، مشکلات پوستی، کاهش توده عضلانی، احساس ضعف، خستگی و بی‌حالی و اختلال در نعوظ باشد.
عوارض دیابت
اگر دیابت به درستی درمان و کنترل نشود، ممکن است با گذشت زمان به آسیب‌های جدی در نقاط مختلف بدن منجر شود. در این حالت، سطح قند خون در بدن بالاست و این امر می‌تواند تأثیرات منفی بر ارگان‌های مختلف بدن داشته باشد، زیرا خون در همه نقاط بدن جریان دارد. در ادامه، به عوارض متداول این بیماری اشاره خواهیم کرد.
عوارض دیابت نوع ۱ شامل:
- ناراحتی‌های کلیوی (نفروپاتی)
- بیماری‌های چشم (رتینوپاتی)
- بیماری‌های پوست و دهان
- آسیب عصبی (نوروپاتی)
- بیماری قلبی و عروقی
- زخم‌های دیابتی
عوارض دیابت نوع ۲ ممکن است شامل افت قند خون (هیپوگلیسمی) و افزایش قند خون (هایپرگلیسمی) باشد.
روش های کنترل دیابت
- شمارش کربوهیدرات‌ها: شمارش کربوهیدرات‌ها کلید مراقبت از دیابت است، زیرا آنها بیشترین تأثیر را بر سطح قند خون دارند. برای افرادی که انسولین مصرف می‌کنند، این موضوع اهمیت بیشتری دارد.
- وعده‌های غذایی متعادل: سعی کنید در هر وعده‌غذایی ترکیبی از نشاسته، پروتئین‌ها، چربی، میوه و سبزی‌ها داشته باشید. میوه‌ها، سبزی‌ها و غلات کامل سطح کربوهیدرات کمی دارند و در عوض منابع خوبی از فیبر هستند.
- هماهنگی وعده‌غذایی با داروهای تجویز شده: پرخوری یا کم‌خوری در کنار داروهای دیابت می‌تواند منجر به کاهش یا افزایش قند خون شود؛ بنابراین، باید وعده‌های غذایی خود را با داروهای تجویز شده هماهنگ کنید و مصرف آنها را طبق دستور پزشک انجام دهید.
- ورزش: برنامه ورزشی مناسبی را با مشورت پزشک خود تنظیم کنید. ورزش باید با رژیم غذایی و داروهای تجویز شده هماهنگ باشد. همچنین، حتماً سطح قند خون خود را قبل و بعد از ورزش یادداشت کنید و در طول فعالیت ورزشی، به مصرف آب توجه کنید.
- نقش تغذیه: هیچ رژیم غذایی استانداردی برای افراد مبتلا به دیابت وجود ندارد. برنامه‌های غذایی باید با توجه به نیازها و عادات غذایی هر فرد تعیین و برنامه‌ریزی شوند. همچنین، باید مقدار مصرف انسولین و سایر داروهای خود را با رژیم غذایی خود تنظیم کنید. استفاده از وعده‌های غذایی کوتاه‌مدت به جای وعده‌های سنگین و غنی از کالری می‌تواند برای افراد مبتلا به دیابت مفید باشد.
برای کنترل دیابت می‌توانید از بهترین قرص قند موجود در داروخانه آنلاین مثبت سبز استفاده کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
زمان مناسب برای مراجعه به پزشک و بررسی احتمال ابتلا به دیابت می‌تواند متفاوت باشد، اما در صورت وجود علائم دیابت ، معمولاً توصیه می‌شود تا از تأخیر در این امر پرهیز کنید. اگر از نظر ژنتیکی در ابتلا به دیابت مستعد هستید یا در معرض عوامل خطرزایی مانند چاقی ، نامناسب‌بودن رژیم غذایی، فعالیت بدنی کم یا سن بالای ۴۵ سال قرار دارید، می‌توانید به صورت دوره‌ای توسط پزشک معاینه شوید.
سخن پایانی
بسیاری از افراد مبتلا به دیابت از بیماری خود بی‌اطلاع هستند، به‌ویژه در مراحل اولیه که فرد هیچ علامتی ندارد. از آنجا که هیچ روش قطعی به جز انجام آزمایش قند خون برای فهمیدن اینکه آیا شما مبتلا به دیابت هستید یا نه وجود ندارد، بهتر است در مواردی که مشکوک هستید به دکتر فوق تخصص غدد یا داخلی یا دیابت مراجعه کنید. بدون شک دیابت یک چالش بزرگ است، اما با آگاهی از علائم دیابت در زنان و مردان، رعایت رژیم غذایی مناسب، فعالیت بدنی منظم و تعامل با پزشک متخصص یا دکتر داروساز داروخانه آنلاین مثبت سبز می‌توان به مدیریت موفق این بیماری دست یافت. به یاد داشته باشید که بهترین مراقب خودمان، خودمان هستیم.
