وقتی دستگاه ایمنی بدن به اشتباه به جای اینکه به عوامل بیماری‌زا حمله کند، به خودش حمله نماید، بیماری خود ایمنی ایجاد می‌شود. برای اطلاعات بیشتر در مورد این بیماری تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
بیماری خود ایمنی چیست؟
بیماری خود ایمنی وضعیتی است که در آن سیستم ایمنی بدن به بدن حمله‌ور می‌کند. سیستم ایمنی بدن از بدن انسان در برابر باکتری‌ها و ویروس‌ها محافظت به عمل می‌آورد. در واقع وقتی مهاجمان خارجی به بدن حمله می‌کنند، بدن ارتشی از سلول‌های جنگنده را برای حمله به آنها می‌فرستد. معمولا سیستم ایمنی بدن می‌تواند تفاوت بین سلول‌های خارجی و سلول‌های خود را تشخیص دهد.
در یک بیماری خودایمنی، سیستم ایمنی، بخشی از بدن شما مانند مفاصل یا پوست را به عنوان عامل خارجی اشتباه می‌گیرد و پروتئین‌هایی به نام اتوآنتی بادی را آزاد می‌کند که به سلول‌های سالم حمله‌ور می‌شوند. برخی از بیماری‌های خود ایمنی تنها یک اندام را مورد هدف قرار می‌دهند. مثلا دیابت نوع 1 فقط به پانکراس آسیب می‌رساند. سایر بیماری‌های خودایمنی مثل لوپوس می‌توانند کل بدن را تحت تاثیر قرار دهند.
چرا سیستم ایمنی بدن به خود بدن حمله می‌کند؟
برای محققان هنوز این مسئله در هاله‌ای از ابهام است که دقیقا چه چیزی باعث از کار افتادن سیستم ایمنی می‌شود. با این حال برخی از افراد بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به بیماری خود ایمنی قرار می‌گیرند.
بررسی یک مطالعه در سال 2014 نشان داد که احتمال ابتلا به بیماری خود ایمنی در زنان دو برابر بیشتر از مردان است. در زنان نیز این بیماری در سنین 15 تا 44 سال بیشتر مشهود بود.
بعضی از بیماری‌های خودایمنی در گروه‌های قومی خاصی بیشتر شایع هستند. مثلا لوپوس در آفریقایی‌های آمریکایی یا افراد اسپانیایی تبار بیشتر دیده می‌شود. برخی دیگر از بیماری‌های خود ایمنی مانند مولتیپل اسکلروزیس و لوپوس در بعضی از فامیل‌ها و خانواده‌ها بیشتر وجود دارد. همه اعضای خانواده الزاما بیماری مشابهی ندارند، اما گویی استعداد ابتلا به یک بیماری خود ایمنی را به ارث می‌برند.
از آنجایی که شیوع بیماری‌های خودایمنی در حال افزایش است، محققان گمان می‌کنند که عوامل محیطی مانند عفونت‌ها و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا حلال‌ها نیز ممکن است دخیل باشند. افرادی که بیشتر در رژیم غذایی خود از فست فودها استفاده می‌کنند، برای ابتلا به بیماری‌های خود ایمن بیش از بقیه مستعد هستند. تصور می‌شود که مصرف غذاهای پرچرب یا غذاهایی که قند بالایی دارند و یا فرآوری شده هستند، با خطر التهاب مرتبط است و می‌تواند احتمال بیماری خود ایمنی را افزایش دهد. اما این موضوع از لحاظ علمی ثابت نشده است.
شایع‌ترین انواع بیماری خود ایمنی
شاید برایتان جالب باشد بدانید که بیش از 80 نوع بیماری خود ایمنی وجود دارد. در اینجا ما به شایع‌ترین آنها اشاره می‌کنیم:
دیابت نوع 1
در دیابت نوع 1، سیستم ایمنی به سلول‌های تولید کننده انسولین در لوزالمعده حمله کرده و آنها را از بین می برد. در نتیجه قند خون بالا می‌رود و احتمال آسیب به بسیاری از اندام‌ها بدن مثل قلب، کلیه و چشم وجود دارد.
آرتریت روماتوئید
نوعی بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به مفاصل حمله می‌کند. در نتیجه در مفاصل درد، سفتی و قرمزی دیده خواهد شد.
- برخلاف استئوآرتریت که معمولا با افزایش سن افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد، آرتریت روماتوئید می‌تواند از 30 سالگی یا زودتر شروع شود.
پسوریازیس
پسوریازیس باعث می‌شود سلول‌های پوست خیلی سریع تکثیر شوند. در نتیجه بروز این بیماری سلول‌های اضافی ایجاد می‌شوند و لکه‌های قرمز و ملتهب را تشکیل می‌دهند. حدود 30 درصد از افراد مبتلا به پسوریازیس دچار تورم، سفتی و درد در مفاصل خود می‌شوند که به آن بیماری آرتریت پسوریاتیک گفته می‌شود.
مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس
در این بیماری خود ایمنی به غلاف میلین آسیب وارد می‌شود. آسیب به غلاف میلین سرعت انتقال پیام‌ها را بین مغز و نخاع و همچنین به سایر اندام‌ها کاهش می‌دهد. این آسیب می‌تواند منجر به بی‌حسی، ضعف، مشکلات تعادلی و مشکل در راه رفتن شود.
از دیگر بیماری‌های خود ایمن می‌توان به این موارد اشاره کرد: بیماری التهابی روده، بیماری آدیسون، بیماری گریوز، سندرم شوگرن، تیروئیدیت هاشیموتو، میاستنی گراویس، واسکولیت، سلیاک و…
بیماری خود ایمنی چشم
نورومیلیت اپتیکا یک اختلال خودایمنی است که بر اعصاب چشم و سیستم عصبی مرکزی که شامل مغز و نخاع می‌شود، تاثیر می‌گذارد. به این بیماری سندرم دویک نیز می‌گویند. علت این بیماری ناشناخته است اما با بعضی راهکارها می‌توان آن را کنترل نمود.
علائم بیماری خود ایمنی چیست؟
علائم اولیه بسیاری از بیماری‌های خودایمنی بسیار شبیه به یکدیگر است. این نشانه‌ها عبارتند از:
- درد عضلات
- خستگی
- تورم و قرمزی
- تب با درجه پایین
- مشکل در تمرکز
- بی حسی و گزگز در دست ها و پاها
- ریزش مو
- بثورات پوستی
البته هر بیماری می‌تواند علائم منحصر به فرد و مخصوص به خود را داشته باشد. به عنوان مثال، دیابت نوع 1 باعث تشنگی شدید، کاهش وزن و خستگی می‌شود. در بعضی دیگر از بیماری‌های خود ایمن مثل پسوریازیس ممکن است علائم ظاهر شوند و از بین بروند.
راه مقابله با بیماری خود ایمنی
درمان‌هایی که برای بیماری‌های خود ایمنی تجویز می‌شوند نمی‌توانند بیماری خود ایمنی را به طور کامل مداوا نمایند اما می‌توانند پاسخ ایمنی را کنترل کرده، التهاب را کاهش دهند و در نتیجه علائمی همچون درد تسکین یابد. داروهایی که معمولا مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از:
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مثل ایبوپروفن و ناپروکسن
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
اغلب درمان‌هایی نیز برای تسکین علائمی مانند درد، تورم، خستگی و بثورات پوستی پیشنهاد می‌شوند. رژیم غذایی سالم و مناسب و همچنین داشتن تمرینات ورزشی در بهبود بیماری خود ایمنی می‌تواند بسیار موثر واقع شود.
طول عمر بیماران خود ایمنی
خوشبختانه در اکثر موارد انواع بیماری خود ایمنی هیچ کدام کشنده نیستند و ادامه حیات را به خطر نمی‌اندازند. فرد مبتلا به بیماری خود ایمنی می‌تواند انتظار داشته باشد که همچون یک فرد عادی به زندگی خود ادامه دهد و طول عمری مشابه با سایرین داشته باشد. البته به دلیل دشواری‌هایی که این نوع بیماری‌ها ایجاد می‌کنند، سختی‌های مربوط به خود را داشته و مشکلاتی را برای ادامه زندگی بیمار به وجود می‌آورند که گاه بسیار سخت می‌توان آنها را تحمل کرد.
کلام پایانی
بیماری خود ایمنی در نتیجه حمله سیستم ایمنی به خود صورت گرفته و علت این مسئله که در واقع به اشتباه پیش می‌آید، ناشناخته است. بیش از 80 نوع بیماری خودایمنی وجود دارد که البته هیچ یک از آنها به طور کامل قابل درمان نیست. مثلا شما در مورد ام اس و سندرم دویک فقط می‌توانید علائم بیماری را تسکین دهید و مانع از پیشرفت بیماری شوید.
برای پیشگیری از بروز این نوع بیماری‌ها هیچ راهکاری جز این وجود ندارد که سبک زندگی سالم را برای خود پیش بگیرید و رژیم غذایی سالم داشته باشید. اگر مشکوک به علائمی هستید که در این مقاله به آنها اشاره کردیم حتما در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
