قلب عضوی عضلانی در مرکز قفسه سینه بوده و در هر ضربان، خون حاوی اکسیژن و مواد مغذی را به اطراف بدن پمپ می‌کند و مواد زائد را بازمی‌گرداند. یک قلب سالم با سرعت مناسب خون کافی را برای هر کاری که بدن نیاز دارد تامین می‌کند. به‌عنوان‌مثال، در اثر آزاد شدن هورمون آدرنالین به دلیل ترس یا انجام حرکات ورزشی، ضربان قلب به طور خودکار سریع‌تر می‌شود تا اکسیژن و انرژی بیشتری به بدن برسد. اصولا تعداد نبض دقیقا برابر با ضربان قلب است، زیرا انقباضات قلب باعث افزایش فشارخون در عروق می‌شود که منجر به ایجاد قابل‌توجه نبض خواهد شد.
بعد از سن ۱۰ سالگی، تعداد ضربان قلب طبیعی هر فرد باید در حالت استراحت بین ۶۰ تا ۱۰۰ ضربان در دقیقه باشد. تعداد ضربان قلب کودکان به طور معمول سریع‌تر از بزرگسالان و معمولا بین ۷۰ تا ۱۱۰ ضربان در دقیقه است. عوامل زیادی مانند میزان فعالیت بدنی می‌توانند بر تعداد ضربان قلب نرمال در حال استراحت تاثیر بگذارند. با اینکه ضربان قلب ممکن است در هر فردی متفاوت باشد، اما چه زمانی می‌توان آن را طبیعی در نظر گرفت؟ و چه زمانی ضربان قلب در محدوده خطرناک قرار می‌گیرد و تپش قلب رخ می‌دهد؟ برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر، با ما همراه باشید!
علت تپش قلب ناشی از چیست؟
طبیعی است که در طول روز، ضربان قلب به دلیل فعالیت‌های مختلف مانند ورزش، اضطراب، هیجان و ترس، متغیر باشد. اما در حالت استراحت، نباید تپش قلب را حس کنید. اگر احساس می‌کنید ضربان قلب شما به طور مداوم بسیار سریع یا بسیار کند است، بهتر است در مورد علائم تپش قلب خود با پزشک خود مشورت کنید. افرادی که نگران تپش‌های اضافی یا نامعمول قلب خود هستند، باید با پزشک خود مشورت کنند تا ارزیابی کاملی از وضعیت قلب خود از جمله انجام آزمایش نوار قلب (ECG) داشته باشند.
شایع‌ترین ریتم غیرطبیعی قلب در بیماری فیبریلاسیون دهلیزی مشاهده می‌شود که در آن یک الگوی نامنظم جایگزین ضربان طبیعی قلب می‌شود. وقتی ضربان قلب شما به سرعت زیادی افزایش یابد، به این وضعیت تاکی‌کاردی گفته می‌شود. برای بزرگسالان، ضربان قلب سریع به‌عنوان بیش از ۱۰۰ ضربان در دقیقه تعریف می‌شود که تا حدودی رنج دقیق آن به سن و سلامت کلی فرد بستگی دارد. تاکی‌کاردی میتواند انواع مختلفی داشته باشد و تجربه آن ممکن است به دلایل زیر باشد. همچنین میتواند این دلایل به طور موقتی بوده و بعد از گذشت مدت کوتاهی، قلب به ضربان عادی خود بازگردد:
- اضطراب یا استرس
- خستگی
- مصرف زیاد کافئین
- مصرف زیاد الکل
- عدم تعادل بدن
- تب و لرز
- ورزش یا فعالیت بدنی شدید
- عوارض جانبی ناشی از مصرف دارو
- سیگار کشیدن
- استفاده از برخی مواد مخدر مانند کوکائین
معمولا موارد ذکر شده از علت تپش قلب در جوانان هستند؛ زیرا با سبک زندگی جوانان بیشتر تطبیق دارند. طبق آمار، خانم‌ها به دلیل احساساتی بودن بیشتر دچار تاکی‌کاردی می‌شوند.
وقتی ضربان قلب شما نسبتا آهسته است، به آن برادی‌کاردی می‌گویند. برادی‌کاردی به طور معمول به عنوان ضربان قلب کمتر از ۶۰ ضربان در دقیقه تعریف می‌شود. جالب است بدانید که برای ورزشکاران و افرادی که به طور منظم ورزش می‌کنند، ضربان قلب کمتر از ۶۰ بار در دقیقه طبیعی و حتی سالم است؛ اما برای افراد عادی، این میتواند یک نشانه اختلال باشد. تجربه برادی‌کاری ممکن است به دلایل زیر موقتی باشد و بعد از مدت کوتاهی قلب به ضربان عادی برگردد:
- عوارض جانبی داروها
- عدم تعادل الکترولیت بدن
- آپنه انسدادی خواب (علت تپش قلب ناگهانی در خواب)
تاکی‌کاردی و برادی‌کاردی می‌توانند شاخص‌های خوبی برای نشان‌دادن وجود یک بیماری زمینه‌ای باشند؛ بنابراین اگر به دلیل تاکی‌کاردی یا برادی‌کاردی مدام تپش قلب دارید، باید مورد ارزیابی پزشک قرار بگیرید. تپش قلب ناشی از تاکی‌کاردی میتواند ناشی از وجود بیماری‌های زیر باشد:
- کم‌خونی
- بیماری قلبی مادرزادی
- بیماری قلبی که به گردش خون آسیب می‌زند
- پرکاری تیروئید
- آسیب به قلب، مانند حمله قلبی
تپش قلب ناشی از برادی‌کاردی میتواند به دلیل بیماری‌های زیر باشد:
- بیماری قلبی مادرزادی
- آسیب به قلب ناشی از پیری، بیماری قلبی یا حمله قلبی
- کم‌کاری تیروئید
- بیماری‌های التهابی، مانند لوپوس یا تب روماتیسمی
- میوکاردیت یا عفونت و التهاب عضله قلب
باید آگاه باشید که تپش قلب میتواند در بلندمدت باعث عوارض جدی برای سلامتی شود، از جمله لخته‌شدن خون، نارسایی قلبی، غش کردن مداوم و حتی ایست ناگهانی عملکرد قلب. پس در اولین فرصت به فکر درمان تحت‌نظر پزشک متخصص قلب و عروق باشید.
انواع تپش قلب
تپش قلب انواع مختلفی دارد و معمولا براساس علت و ناحیه‌ای از قلب که تحت‌تاثیر قرار گرفته است، طبقه‌بندی می‌شود. انواع تپش قلب ناشی از تاکی‌کاردی عبارتند از:
- تاکی‌کاردی فوق بطنی (SVT)
- تاکی‌کاردی سینوسی نامناسب
- فلوتر دهلیزی
- فیبریلاسیون دهلیزی (AF)
- تاکی‌کاردی بطنی (VT)
- فیبریلاسیون بطنی (VF)
همچنین از انواع تپش قلب در اثر برادی‌کاردی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بلاک‌های AV مابین دهلیز و بطن قلب
- سندرم تاکی‌برادی
راه های تشخیص تپش قلب
پزشک شما ممکن است از انواع ابزارهای تشخیصی برای کمک به تشخیص وضعیت شما استفاده کند، از جمله:
الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG)
این ابزار تشخیصی از الکترودهای کوچک برای ثبت فعالیت الکتریکی قلب شما استفاده می‌کند. پزشک میتواند از تعداد ضربان قلب نرمال یا غیر نرمال شما اطلاعاتی را جمع آوری کند. از این اطلاعات برای تشخیص اینکه آیا ناهنجاری‌های قلبی در وضعیت شما تأثیرگذار بوده است یا خیر، استفاده کند.
آزمایشات تصویربرداری
از تصویربرداری می‌توان برای بررسی وجود هرگونه ناهنجاری ساختاری در قلب شما که ممکن است در وضعیت شما نقش داشته باشد، استفاده کرد. آزمایش‌های احتمالی تصویربرداری می‌توانند شامل اکوکاردیوگرام، سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی باشند.
تست‌های آزمایشگاهی
پزشک شما ممکن است انجام آزمایش خون را برای تعیین اینکه آیا وضعیت شما ناشی از چیزی مانند عدم تعادل الکترولیت یا بیماری تیروئید است، تجویز کند.
پس از تشخیص، پزشک برنامه‌ای برای درمان و مدیریت وضعیت شما تهیه خواهد کرد. بسته به نتایج آزمایش‌های تشخیصی، پزشک ممکن است شما را به یک متخصص قلب و عروق ارجاع دهد. این متخصصین تجربه لازم را در درمان و پیشگیری از بیماری‌های قلب و سیستم گردش خون دارند.
علائم تپش قلب
از انواع علائم تپش قلب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حرکت و جنبش:ممکن است احساس کنید قفسه سینه‌تان لرزش یا جنبشی را تجربه می‌کند. قلبتان ممکن است حس کند که در حال حرکت است.
- ضربان قلب نامنظم:ممکن است احساس کنید که قلبتان نامنظم و پرشی است، یا تندی و کاهش تندی تپش را تجربه کنید. همچنین ممکن است به نظر برسد که قلب شما به مدت یک یا دو ثانیه متوقف می‌شود.
- تپش قلب:ممکن است احساس کنید قلبتان به‌شدت می‌تپد. برخی افراد می‌گویند که می‌توانند ضربان قلب خود را در گوش خود احساس کنند.
درمان تپش قلب با راهکارهای مختلف
اگر علت تپش قلب شما بیماری قلبی – عروقی نباشد، می‌توانید با کنترل عصبانیت از درمان‌های خانگی استفاده کنید. در ادامه به چند نوع ماده غذایی مفید در این زمینه اشاره می‌کنیم.
ویتامین B12
کمبود ویتامین B12 میتواند منجر به ضربان قلب نامنظم شود. این ویتامین در دسته ویتامین‌های ضروری گروه B قرار دارد که عمدتا مسئول تولید انرژی هستند. در صورت کمبود ویتامین B12، بدن قادر به تولید مقدار کافی گلبول‌های قرمز نیست که در داخل استخوان‌ها (محل تولید آن‌ها) باعث مشکل خواهد شد. این مشکل میتواند باعث محدودیت در انتقال اکسیژن به قلب شده و به آسیب قلبی منجر شود. ویتامین B12 با کاهش سطح هموسیستئین، تپش نامنظم قلب را کاهش می‌دهد، زیرا افزایش هموسیستئین میتواند مانع انتقال مقدار کافی خون به قلب شود. منابع غنی از ویتامین B12 شامل سالمون، قزل‌آلا، تخم‌مرغ، شیر، جگر گاو، صدف، و غلات صبحانه هستند.
توجه: ممکن است ویتامین B12 با برخی داروها تداخل داشته باشد؛ بنابراین، قبل از مصرف آن با پزشک خود مشورت کنید.
ویتامین B3
کمبود ویتامین B3 میتواند باعث بروز بیماری‌های قلبی شود. این ویتامین، یک ماده حلال در آب است که نقش مهمی در کنترل ضربان قلب دارد، به تولید گلبول‌های قرمز خون کمک می‌کند، عملکرد قلب را بهبود می‌بخشد و جریان خون را به سمت قلب افزایش می‌دهد. خوراکی‌های غنی از این ویتامین شامل سالمون صورتی، پاستا، قهوه دم شده، کره بادام‌زمینی، گوشت گاو بدون چربی، تن‌ماهی سفید، گوشت سفید، و باقلا هستند.
توجه: کمبود این ویتامین میتواند در بسیاری از موارد به اختلالات قلبی منجر شود.
مصرف ویتامین E
ویتامین E در درمان بیماری‌های قلبی بسیار مؤثر است. تعادل مناسب این ویتامین در بدن برای حفظ سلامت و عملکرد صحیح قلب بسیار حیاتی است. به همین خاطر اگر تجربه خرید قرص قلب را داشته باشید، می‌دانید که در اکثر این مکمل‌ها از این ویتامین استفاده شده است. کمبود هر کدام از ویتامین‌ها میتواند منجر به تپش قلب و مشکلات دیگر مرتبط با آن شود؛ بنابراین، مصرف مناسب ویتامین‌ها برای حفظ سلامتی سیستم قلبی – عروقی بسیار ضروری است.
توجه:مصرف بیش از حد ویتامین E ممکن است باعث ضربان نامنظم قلب شود.
ویتامین D
تپش قلب ممکن است به دلیل عدم تعادل در سطوح کلسیم و منیزیم در بدن رخ بدهد. ویتامین دی به جذب کلسیم کمک می‌کند و کمبود آن ممکن است منجر به مشکلات جدی مانند نارسایی قلبی، حمله قلبی، بیماری‌های عروقی، سکته و بیماری‌هایی از قبیل فشارخون بالا و دیابت شود. برای تأمین ویتامین دی، می‌توانید از مکمل‌های ویتامین دی استفاده کنید یا منابع غذایی طبیعی مانند ماهی‌های چرب، زرده‌ی تخم‌مرغ، جگر گاو و پنیر را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
ویتامین C
ویتامین سی یک آنتی‌اکسیدان قوی است که مسئولیت تقویت سیستم ایمنی بدن را برعهده دارد. کمبود این ویتامین میتواند منجر به کمبود آهن در بدن شده و علائمی مانند افزایش ضربان قلب، سرگیجه و کوتاهی نفس را ایجاد کند. ویتامین سی باعث می‌شود بدن آهن غیر هماتیت جذب کند که شامل بیشترین میزان آهن رژیمی است. برای بهره‌مندی از فواید ویتامین سی، باید حداقل ۱۰۰۰ میلی‌گرم آن را در رژیم غذایی‌تان در نظر بگیرید. این ویتامین به کاهش خطر نارسایی قلبی و بهبود عملکرد قلب کمک می‌کند. برخی از منابع غذایی غنی از ویتامین سی شامل کیوی، مرکبات، سبزیجات برگ‌پهن، بروکلی، توت‌ها، پاپایا، گوجه‌فرنگی، نخودفرنگی و فلفل‌دلمه‌ای هستند.
موز
موز منبع شناخته‌شده‌ای از پتاسیم است که یک الکترولیت اساسی است. قلب از عضلات نرمی تشکیل شده است و برای عملکرد صحیح خود به پتاسیم و سایر مواد معدنی وابسته نیاز دارد. هیپوکالمی، وضعیتی است که ناشی از سطح کم پتاسیم در بدن بوده و میتواند منجر به تپش قلب و اختلال در ضربان آن شود. برای حفظ سلامتی قلب، می‌توانید روزانه یک عدد موز مصرف کنید یا آن را به هر روشی در رژیم غذایی خود اضافه کنید.
آب سرد
محققان کشف کردند که افرادی که قبل از ورزش آب سرد می‌نوشند، ضربان قلب پایین‌تری دارند. نوشیدن آب باعث می‌شود فشار به قلب وارد شده و کمک می‌کند تا ریتم قلب به حالت طبیعی خود بازگردد. برای کاهش سریع ضربان قلب در مواجهه با تپش قلب بالا، پاشیدن آب سرد روی بدن میتواند مؤثر باشد، زیرا سیستم عصبی را تحریک کرده و بازگشت ضربان قلب را به حالت منظم ترتیب می‌دهد.
روش دیگری نیز وجود دارد که می‌توانید از آن استفاده کنید؛ آن هم این است که یک دوش سریع با آب سرد بگیرید تا ضربان قلبتان به حالت عادی برگردد.
انجام تمرینات ورزشی
یکی از روش‌های درمان تپش قلب، اضافه‌کردن فعالیت بدنی به روال روزانه‌ی زندگی است. ورزش‌های فضای باز یا انجام تمرینات هوازی ۳-۴ بار در هفته، راهی عالی برای حفظ سلامتی قلب است. قبل از شروع هر فعالیت ورزشی، بهتر است ۱۰ دقیقه یک گرم‌کردن آسان انجام دهید. فعالیت بدنی باعث تقویت قلب و بهبود عملکرد آن می‌شود. هر گونه فعالیت ورزشی میتواند به تقویت قلب کمک کند، اما ورزش‌های خاصی مانند پیاده‌روی سریع، دویدن آهسته، قایق‌رانی، دوچرخه‌سواری، شنا و رقص برای سلامتی قلب بهتر هستند.
توجه داشته باشید که ورزشی نکنید که بیش از حد باشد، زیرا ممکن است منجر به تغییرات نامطلوب در ضربان قلب شود.
نفس عمیق
تنفس عمیق میتواند به کاهش اضطراب و عادی‌شدن ضربان قلب کمک کند. این کار با ایجاد آرامش در بدن و تأمین اکسیژن کافی برای آن انجام می‌شود. برای این منظور، می‌توانید از مراحل زیر پیروی کنید:
- ابتدا راحت و چهارزانو بنشینید.
- به‌آرامی و از طریق بینی نفس عمیق بکشید، به‌گونه‌ای که شکم شما با هر نفس بیرون بیاید.
- حالا هوا را با آرامش بیرون دهید.
- این فرآیند را چند دقیقه ادامه دهید تا ضربان قلب به حالت طبیعی برگردد.
وقتی ضربان قلب شما به دلیل وحشت‌زدگی از حالت طبیعی خارج می‌شود، می‌توانید از این روش استفاده کنید. همچنین به‌جای این روش، می‌توانید از مانور والسالوا نیز استفاده کنید. در این روش، بینی و دهان خود را ببندید و نفس خود را با فشاری بیرون دهید. در ابتدا، این کار ممکن است ضربان قلب را افزایش دهد، اما در نهایت میتواند آن را به حالت طبیعی برگرداند. این تکنیک معمولا زمانی استفاده می‌شود که فردی با ضربان قلب بسیار سریع مواجه باشد.
توجه داشته باشید که اگر به دلیل بیماری قلبی یا سن بالا مشکلاتی دارید، این روش‌ها را امتحان نکنید.
عسل و لیمو
عسل به‌راحتی در معده جذب می‌شود و در درمان تپش قلب نقش بسزایی دارد. برای تهیه این نوشیدنی، یک قاشق چایخوری عسل را با آب مخلوط کرده و کمی آب‌لیمو را به آن اضافه کنید. این نوشیدنی را بهتر است صبح و با معده خالی مصرف کنید.
الکترولیت
الکترولیت‌ها یون‌هایی هستند که پیغام‌های مختلف از عملکردهای بدن مانند گردش خون، را دریافت یا منتقل کرده و سلامت قلب را تضمین می کنند. عدم تعادل در سطح الکترولیت‌هایی مانند سدیم، پتاسیم و منیزیم میتواند باعث تپش قلب شود. با نوشیدن مایعات حاوی الکترولیت‌ها، سطح آن‌ها را در بدن حفظ کنید. کلید یک زندگی سالم، مصرف درست خوراکی‌هاست. باید یک رژیم غذایی متعادل و حاوی الکترولیت‌های مهمی همچون پتاسیم، کلسیم، سدیم و منیزیم را رعایت کنید.
برای مصرف پتاسیم می‌توانید موز، سیب، شیر، پرتقال، آب‌میوه، سیب‌زمینی، کشمش، محصولات لبنی، بادام، لوبیا، و توفو را در برنامه غذایی خود قرار دهید. همچنین، برای مصرف سدیم از محصولات لبنی و ادویه‌ها می‌توانید استفاده نمایید.
یوگا
درحال‌حاضر، مشکلات مرتبط با استرس به شدت شایع شده‌اند. استرس باعث افزایش بیماری‌های قلبی و فشارخون بالا می‌شود. اگر اغلب با تپش قلب مواجه هستید، ممکن است دلیل آن استرس باشد. باید سعی کنید استرس خود را کاهش داده و آرامش را به خود برگردانید. برای این منظور، یوگا میتواند بهترین گزینه باشد. یوگا فقط برای حفظ تناسب‌اندام نیست، بلکه از طریق تمرین‌های مراقبه‌ای ذهنمان را نیز پایدار نگه می‌دارد. یوگا به بسیاری از افراد کمک می‌کند تا با استرس خود مقابله کنند. بهتر است حداقل ۳۰ دقیقه از زندگی پرمشغله‌تان را برای آرامش خود اختصاص دهید. تکنیک‌های تنفسی یوگا می‌توانند برای افراد مبتلا به استرس بسیار مفید باشند.
دارچین
این ادویه، کلسترول مضر را از بدن دفع کرده و جریان خون را افزایش می‌دهد. همچنین غنی از مواد مغذی برای حفظ سلامت قلب مانند منگنز و پتاسیم است. از طرفی این ادویه میتواند فشارخون را کاهش دهد. برای استفاده، یک قاشق چایخوری پودر دارچین را در یک لیوان آب گرم مخلوط و میل کنید.
سنبل‌الطیب
می‌توان این گیاه را جوشانده و عصاره آن را به دست آورد. عصاره این گیاه میتواند تپش قلب را برطرف کرده و قلب را آرام کند. اما توصیه می‌شود آن را برای بیش از چند هفته مصرف نکنید.
منیزیم
منابع غذایی غنی از منیزیم می‌توانند قلب را در برابر بیماری‌ها محافظت کرده و تپش قلب را منظم نگه دارند. اسفناج، موز، ماست، شکلات تلخ، سبزیجات برگ سبز و کره بادام‌زمینی از منابع عالی منیزیم هستند.
روغن ماهی
این روغن، به‌ویژه برای بیماران قلبی، بسیار مفید است. مصرف روغن ماهی میتواند در کنترل تپش قلب مؤثر باشد. زیرا این روغن دارای اثرات ثابت‌کننده بر روی غشای سلولی قلب است که منجر به کاهش تپش قلب می‌شود.
سخن پایانی
باتوجه‌به اهمیت تغذیه سالم برای سلامتی قلب و کنترل تپش‌های نامنظم آن، مصرف مواد غذایی غنی از مواد معدنی و ویتامین‌های موردنیاز برای عملکرد بهتر قلب بسیار حیاتی است. برای حفظ سلامت قلب و کنترل تپش‌های نامنظم، مواد غذایی مانند موز، ماهی چرب، سبزیجات دارای برگ سبز، محصولات لبنی، آجیل و دانه‌های روغنی، مرغ، تخم‌مرغ و میوه‌ها و سبزیجات حاوی آنتی‌اکسیدان مانند توت‌ها و سبزیجات رنگارنگ بسیار مفید هستند.
همچنین، مصرف مایعات به میزان کافی و تمرکز بر روی تغذیه متوازن و سالم میتواند به حفظ سلامتی قلب و کنترل تپش‌های غیرطبیعی آن کمک کند. ازاین‌رو، بهتر است که در رژیم غذایی خود به این نکات توجه کنیم تا قلبمان به بهترین حالت ممکن فعالیت کرده و تپش‌های آن تحت کنترل قرار گیرد. در صورتی که تجربه رعایت یک رژیم غذایی خاص جهت درمان تپش قلب را دارید، آن را با سایر کاربران مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز نیز در میان بگذارید.
